شرق؛ حکایت ظریف و «وسط‌بازی» و گرفتاری میان دو آرزو/ تجربه ورق زدن سال‌نامه در گوشی

سال‌نامه ۱۴۰۲ روزنامه شرق بر روی شبکه شرق (شبکه آنلاین) هم قرار گرفته و می‌توان مانند مجله آن را ورق زد. گفت‌و‌گوهای شرق با ظریف و صالحی و فرهنگ رجایی از بخش‌های خواندنی سال‌نامه است...

عصر ایران؛ سروش بامداد- سال‌نامه ۱۴۰۲ روزنامه شرق بر روی شبکه شرق (شبکه آنلاین) هم قرار گرفته و می‌توان مانند مجله آن را ورق زد.

این که سال‌نامه را به رایگان در کانال تلگرامی قرار دهند البته با منطق اقتصادی تک‌فروشی سازگار نیست اما در آگهی دهندگان انگیزه بیشتر ایجاد می‌کند و به نظر می‌رسد با این منطق صورت پذیرفته خاصه این که بدانیم در دوره جدید سردبیری شرق با علی دهقان روزنامه‌نگار اقتصادی است.

شرق که با روزنامه‌نگار صاحب سبک و سیاسی - محمد قوچانی- به اعتبار و اشتهار رسید بعد از جدایی او و اعضای اصلی آن تیم حرفه‌ای کوشید برند خود را حفظ کند ( و شاید کادر قرمز برای همان یادآوری باشد). در ادامه و در دوران سردبیری احمد غلامی به مباحث روشن‌فکری و ادبی بیشتر توجه نشان داد و حالا آقای غلامی ترجیح داده نقش مشاور را ایفا کند و به مصاحبه با صاحبان فکر بپردازد و خوش بختانه به تازگی یونیفورم شرق تغییر یافته و صفحات از شکل افقی بدون ستون‌های عمودی دو طرف خارج شده و چشم‌نوازتر شده‌اند هر چند که در روزگار عسرت مطبوعات و نشریات چاپی آن تیراژها تکرار شدنی نیست و فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هوش از همه ربوده‌اند و حالا شرق در این فضا به همان صورت مجله حاضر و ظاهر شده است.

در شناسنامه و در میان اعضای تحریریه مشاهده نام نیلوفر حامدی به عنوان خبرنگار گروه جامعه و بازگشت او به کار امیدوار کننده است. این در حالی است که الناز محمدی خواهر الهه محمدی ( که به اتفاق نیلوفر بعد از اعتراضات مهسا یک سال و ۳ماه زندانی بودند) از کار مطبوعاتی فاصله گرفته و نام این دو را دیگر در «هم‌میهن» نمی‌بینیم و همین که نیلوفر حامدی در شرق هست و الهه محمدی دیگر یا فعلا در هم‌میهن نیست به این معنی است که فشار بیرونی برای ادامه کار روزنامه نگاری در کار نبوده است.

تیتر روی جلد سال‌نامه این است: عمیق‌تر از دیدن. طبعا مخاطب می‌خواهد ببیند منظور‌شان چیست. در «تجارت فردا» در چند سطر منظور خود را توضیح می دهند و خواننده متوجه می شود مراد چیست. مثلا اگر تصویر ترامپ در لباس حاجی فیروز طراحی شده در چند سطر با زبان ساده و روشن توضیح داده شده که مصاحبه‌ها یا تحلیل هایی درباره احتمال بازگشت ترامپ و آثار آن بر اقتصاد ایران دارند.

در جلد سال‌نامه شرق اما زیر تیتر کمکی به مخاطب نمی‌کند و زیر «عمیق تر از دیدن» آمده: کنکاشی برای نزدیک شدن و هم‌کنشی در مسیر جستن راهبردهایی که ایرانی بهتر را پیش رو می‌گذارند.

چرا که نشریه نه جای کنکاش است نه هم‌کنشی و جستن. کار رسانه روایت واقعیت و تدارک خوراک‌هایی برای لذت مخاطب است ضمن این که کنکاش هم به معنی رای‌زنی و مشاوره است و اینجا به معنی کاوش به کار رفته که نادرست است!

اگر تصور کرده‌اید قرار است گیر بدهیم و ایراد بگیریم درست نیست و چون سال‌نامه شرق مهم است و برند شرق مهم است و جمعی از حرفه‌ای‌های مطبوعات در این وانفسای کار در نشریات چاپی گرد آمده‌اند اشاره شد.

مهم‌ترین گفت‌و‌گوی سال‌نامه با محمد جواد ظریف است که حالا با سیمایی متفاوت ظاهر شده و در پایان همین مصاحبه گفته است:

«‌بر اساس آرزو جلو می‌رویم نه واقعیات و وقتی بر اساس آرزو و شعار برنامه ریزی می‌کنیم قطعا به آن نمی‌رسیم و به جای آن که به واقعیت بازگردیم دوباره آرزوی دیگری را مطرح می‌کنیم. به عنوان مثال در اتفاقات ۱۴۰۱ دو آرزو وجود داشت. یک طیف به دنبال آرزوی براندازی جمهوری اسلامی ایران بود و طیف دیگر آرزوی حفظ و تقویت وضع موجود را داشت و ما هم بین این دو آرزو درگیر بودیم و به همین دلیل به ما وسط باز می‌گفتند. در حالی که وسط بازی یعنی این که باید بر اساس واقعیت‌ها جلو برویم. نه شعار و آرزوی براندازان یا تندروهای داخلی. این آرزوهاست که این بلاها را سر ما آورده است. امیدواریم روزی ما از برنامه‌ریزی بر اساس آرزوها فاصله بگیریم و پای‌مان روی واقعیت‌ها باشد و پا روی زمین بگذاریم و بر اساس واقعیت با نگاه به آرزوها برنامه‌ریزی و زندگی کنیم. آرزو به ما جهت می‌دهد اما باید در واقعیت‌ها زیست کنیم.»

حسین علایی فرمانده پیشین سال های جنگ هم گفته است: در سیاست خارجی نباید از ادبیات نظامی استفاده کرد بلکه باید با زبان نرم و شیوه دیپلماسی از میزان تهدیدات علیه کشور کاست.

سال نامه شرق با علی اکبر صالحی سلف محمد جواد ظریف که به عنوان رییس سازمان انرژی اتمی با دولت روحانی نیز همکاری کرد و در برجام نقش داشت و تمام قد از ظریف و برجام حمایت کرد هم گفت و گو کرده و می گوید:

«مکن است آژانس فتوای ما را قبول نداشته باشد. اما در مقابل آژانس هم نمی‌تواند نیت‌خوانی کند. آژانس فتوا را قبول نمی کند. باشد این مشکل خودشان است. اما آژانس به چه حقی نیت‌خوانی می‌کند؟آنها از کجا می‌دانند ما چه نیتی داریم؟ چطور می‌توانند این را ثابت کنند؟»

جای دیگر هم گفته است: « حضرت رسول در غزوات می‌گفتند درخت‌ها را از جا نکَنید و آب را مسموم نکُنید. وقتی حضرت رسول این را گفته آیا جایز است ما سلاحی بسازیم که تر و خشک را با هم بسوزاند؟»

گفت و گو با دکتر فرزانگان - استاد دانشگاه فیلیپس آلمان- در چرایی جا ماندگی ایران از توسعه صنعتی هم خواندنی است و در آن می گوید: « سیاست های عوام گرایانه در دولت محمود احمدی نژاد همراه با سیاست خارجی تنش زا و به دنبال آن اِعمالِ تحریم اقتصادی گسترده بر ایران رشد صنعتی کشور را کُند کرد... در دولت حسن روحانی و با لغو موقت تحریم ها، بهبودی نسبی مشاهده شد اما با اِعمالِ تحریم ها از سوس دونالد ترامپ مجددا روند رشد صنعتی کاهشی شد.»

به باور او توسعه صنعتی می تواند به توسعه سیاسی بینجامد اما به شرط آن که با رشد طبقه متوسط همراه باشد. طبقه متوسط پویا منبع مهم درآمدهای مالیاتی است و این امر دولت را به لحاظ مالی به جامعه مدنی وابسته می‌کند و موجب فشار برای پاسخ‌گویی در قبال برنامه های توسعه می‌شود.

در بالا اشاره شد که احمد غلامی در دوره جدید شرق به گفت‌و گوهای بلند و تخصصی در حوزه اندیشه روی آورده و طبیعی است که با ورق زدن سال‌نامه به دنبال مصاحبه او باشیم که می رسیم به گفت‌و گو با دکتر فرهنگ رجایی به بهانه انتشار کتاب تازه او: حضور و بازی‌گری در امر سیاسی.

با نقل بخش هایی از سخنان او که فراتر ازسیاست است و به کار زندگی مان می آید به معرفی و تورق سال نامه پایان می دهم با این توضیح بدیهی که خواندنی های آن بسی افزون تر از اشارات بالاست:

« ارسطو می‌گوید جوش دهنده حکومت و مردم، دوستی است و من می‌گویم باید از فرد و از حضور یا انسان ورزی شروع کرد... صبح با اولین کسی که برخورد می‌کنی خود توست و در آیینه او را می‌بینی. از کنت تامپسن پرسیدم اخلاقی بودن یعنی چه؟ گفت یعنی صبح که از خواب برمی‌خیزی با اخلاق برخاسته باشی و شب با اخلاق بخوابی. یعنی صبح به خودت بگویی امروز را چگونه سر خواهم کرد و شب از خود بپرسی روزت چگونه بود؟ تا به خودم محبت نداشته باشم نمی‌توانم به شما محبت داشته باشم. در ولایت ما می‌گویند: میشی که برای خودش پشم نکند برای صاحبش کشک نمی‌کند. ما باید با خودمان آشتی کنیم و به تعبیر شعر علامه طباطبایی: کیش مهر. ما دچار انشقاق درونی شده ایم و نخست باید به خودمان مهر بورزیم.»