چرا یونسکو «مرکز تاریخی همدان» را ثبت نکرد؟

معاون میراث فرهنگی درباره چگونگی ثبت «محوطه باستانی هگمتانه» در فهرست میراث جهانی یونسکو ، درحالی که «تعلیق» آن درخواست شده بود و همچنین حذف بخش « مرکز تاریخی همدان » از این پرونده توضیح داد.

علی دارابی که برای حضور در چهل و ششمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو در رأس هیاتی از وزرات میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به دهلی رفته است، پس از ثبت جهانی «هگمتانه»، گفت: محوطه باستانی هگمتانه با شواهدی بی‌نظیر از دوره ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی با اجماع اعضاء کمیته میراث جهانی یونسکو به ثبت جهانی رسید.

به گزارش ایسنا، این پرونده با عنوان «هگمتانه و مرکز تاریخی شهر همدان» به یونسکو ارائه شده بود، اما شورای جهانی بنا‌ها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس)، بازوی مشورتی یونسکو به پیوند تاریخی بین هگمتانه و بافت شهری همدان ایراد وارد کرده و درخواست «دیفر» (رفع ایراد‌های پرونده و بررسی در اجلاس‌های سال‌های بعد یونسکو) این پرونده را مطرح کرده بود، که با نظر تعدادی از اعضاء کمیته میراث جهانی یونسکو نیز بخش «مرکز تاریخی شهر همدان» از آن حذف شد و این پرونده با عنوان «هگمتانه» وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شد.

پیش‌تر این پرونده با عنوان «منظر فرهنگی و تاریخی از هگمتانه تا همدان» مطرح شده بود، که منظر تاریخی هگمتانه در شهر همدان و مسیر «آرامگاه بوعلی تا آرامگاه باباطاهر» و وسعتی در حدود ۱۰۰ هکتار را در برمی‌گرفت که افزون بر تپه هگمتانه، شاملِ بازار، بافت و ۱۴۰ اثر تاریخی بود. اکنون در پرونده‌ای که ثبت شده است مساحت محوطه باستانی هگمتانه ۷۵ هکتار درنظر گرفته شده است.

قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره تغییراتی که در این پرونده شده است، توضیح داد: در بررسی اولیه نهاد ارزیابی کمیته میراث جهانی (ایکوموس) پرونده پیشنهادی ایران با عنوان «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» که شامل دو بخش محوطه باستانی و بخش مرکز تاریخی شهر همدان بود، اصطلاحا «دیفر» اعلام شده بود، از این رو با تدبیر معاونت میراث فرهنگی و اخذ مشورت‌های کارشناسی از متخصصان ذی‌ربط، اصلاح راهبرد روایت تدوین پرونده پیشنهادی در دستور کار قرار گرفت و پس از رایزنی‌های فراوان با ثبت جهانی محوطه باستانی هگمتانه موافقت شد و این اثر به عنوان بیست و هشتمین میراث جهانی ایران به ثبت یونسکو رسید.

دارابی افزود: بر اساس مصوبه کمیته میراث جهانی هیچ محدودیتی برای ثبت بخش «مرکز تاریخی شهر همدان» در آینده وجود ندارد، با این توضیح که هم‌اکنون نیز این بخش در پهنه حریم محدوده ثبت جهانی قرار داشته و تحت حفاظت و حمایت یونسکو خواهد بود.

او همچنین بیان کرد: امیدوارم الحاقات بعدی (این پرونده) که هم ایکوموس (شورای جهانی بنا‌ها و محوطه‌های تاریخی)، یونسکو و سایر اعضا کمیته میراث جهانی بر ارزش آن تاکید کردند، در دستور کار بعدی باشد.

معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی یادآور شد: هگمتانه نام کهن شهری باستانی از دوره ماد بوده و به عبارتی مادر شهر‌های باستانی تمدن پارسی است.

دارابی افزود: از این محوطه باستانی، آثار بسیار ارزشمندی از دوره هخامنشی، ساسانی و شواهدی بی نظیر از شهرسازی دوره اشکانی یافت شده است.

معاون میراث فرهنگی کشور ثبت محوطه باستانی هگمتانه را به مردم ایران و به ویژه مردم استان همدان تبریک گفت و خاطرنشان کرد: بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه کشور، برنامه منظمی برای ارتقای کیفی و کمی ثبت جهانی ایران تدوین شده که در دولت جدید محقق خواهد شد.

پرونده «هگمتانه» شنبه ۶ مردادماه ۱۴۰۳ در چهل و ششمین اجلاس میراث جهانی یونسکو در یونسکو به عنوان بیست و هشتمین اثر جهانی ایران ثبت شد.

در بخشی از این پرونده آمده است: «بقایای باستانی هگمتانه باستانی در شمال غربی ایران قرار دارد. هگمتانه که به طور مداوم برای نزدیک به سه هزار سال سکونت داشت، شواهد مهم و نادری از تمدن ماد‌ها در قرن‌های هفتم و ششم پیش از میلاد را ارائه می‌دهد و بعد‌ها به عنوان پایتخت تابستانی فرمانروایان هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی استفاده شد.»