دانشمندان برای اولین‌بار با پیوند سلول‌های بنیادی دیابت را در زنی جوان معکوس کردند

یک زن ۲۵ ساله‌ی مبتلا به دیابت نوع ۱، کمتر از سه ماه پس از دریافت پیوند سلول‌های بنیادی بازبرنامه‌ریزی‌شده، شروع به تولید انسولین برای خود کرد. او اولین فرد مبتلا به این بیماری است که با استفاده از سلول‌های استخراج‌شده از بدن خودش درمان می‌شود.

به گزارش زومیت، زن دریافت‌کننده‌ی سلول‌های بنیادی که در شهر تیانجین چین زندگی می‌کند، در تماس با نشریه نیچر گفت: «اکنون می‌توانم شکر بخورم و از [توانایی دوباره] خوردن همه‌چیز به خصوص هات‌پات لذت می‌برم.» او برای حفظ حریم خصوصی‌اش خواست تا نامش فاش نشود.

جیمز شاپیرو، جراح و محقق پیوند در دانشگاه آلبرتا کانادا، می‌گوید نتایج این جراحی شگفت‌انگیز است و دیابت را در بیماری که از‌قبل به مقادیر قابل‌توجهی انسولین نیاز داشت، کاملاً معکوس کرده است.

مطالعات اخیر ازجمله پژوهش‌های پیشگامانه‌ای هستند که از سلول‌های بنیادی با برنامه‌ریزی مجدد برای درمان دیابت، بیماری نزدیک به نیم میلیارد نفر در سراسر جهان استفاده می‌کنند. اغلب مبتلایان به دیابت از نوع ۲ این بیماری رنج می‌برند. در دیابت نوع ۲ بدن انسولین کافی تولید نمی‌کند یا توانایی برای استفاده از هورمون انسولین کاهش می‌یابد. در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی به سلول‌های جزایر پانکراس حمله می‌کند.

پیوند سلول‌های جزایر پانکراس می‌تواند بیماری را درمان کند، اما اهداکنندگان کافی برای پاسخگویی به تقاضای رو‌به‌رشد وجود ندارد و گیرندگان باید از داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم‌ ایمنی استفاده کنند تا از پس‌زدن بافت اهداکننده توسط بدن جلوگیری کنند.

در اولین کارآزمایی در نوع خود، هونگ‌کوی دنگ، زیست‌شناس سلولی دانشگاه پکن، همراه همکارانش سلول‌های سه فرد مبتلا به دیابت نوع ۱ را استخراج کردند و آن‌ها را به حالت پرتوان برگرداندند. با انجام این کار می‌توان سلول را به هر نوع سلول دیگری در بدن تبدیل کرد. تکنیک برنامه‌ریزی مجدد اولین‌بار تقریباً دو دهه‌ی پیش توسط شینیا یاماناکا در دانشگاه کیوتو در ژاپن ابداع شد. اما دنگ و همکارانش این تکنیک را اصلاح کردند تا کنترل بیشتری بر فرآیند داشته باشند.

سپس محققان از سلول‌های بنیادی پرتوان القا‌شده‌ی شیمیایی (iPS) برای تولید خوشه‌های سه‌بعدی از جزایر استفاده کردند. محققان ایمنی و کارایی سلول‌های جدید را در موش‌ها و پستانداران غیر‌انسانی آزمایش کردند.

در ژوئن ۲۰۲۳، محققان در عملی که کمتر از نیم‌ساعت به طول انجامید، تقریباً ۱٫۵ میلیون جزایر لانگرهانس را به عضلات شکم زن ۲۵ ساله تزریق کردند که محل جدیدی برای پیوند جزایر است. بیشتر پیوندهای جزایر به کبد تزریق می‌شود؛ جایی که سلول‌ها قابل مشاهده نیستند؛ اما با قرار‌دادن سلول‌ها در شکم، محققان می‌توانند سلول‌ها را با استفاده از تصویربرداری پرتو مغناطیسی (MRI) زیر نظر بگیرند و در صورت نیاز آن‌ها را حذف کنند.

دو و نیم ماه بعد، زن ۲۵ ساله به اندازه‌ی کافی انسولین تولید می‌کرد که بدون نیاز به دریافت انسولین اضافه زندگی کند و بدنش بیش از یک سال است که میزان تولید کافی انسولین را حفظ کرده است. زن بیمار دیگر تجربه‌ی جهش‌ها و افت‌های خطرناک در سطح گلوکز خون را نداشت و بیش از ۹۸ درصد از روز سطح گلوکز خونش در محدوده‌ی مناسب قرار داشت. دایسوکه یابه، محقق دیابت در دانشگاه کیوتو، می‌گوید نتایج قابل‌توجه است و اگر برای سایر بیماران قابل‌اجرا باشد، فوق‌العاده خواهد بود.

دنگ می‌گوید که نتایج برای دو شرکت‌کننده‌ی دیگر نیز بسیار مثبت است و آن‌ها در نوامبر به رکورد یک ساله خواهند رسید. دنگ امیدوار است بعد از یک‌ساله‌شدن آزمایش‌ها بتواند با انجام آزمایشات مشابه به ۱۰ یا ۲۰ نفر دیگر نیز کمک کند.

از آنجایی که زن ۲۵ ساله از قبل برای پیوند کبد داروهای سرکوب‌کننده‌ی ایمنی دریافت می‌کرد، محققان نتوانستند ارزیابی کنند که آیا سلول های iPS خطر رد پیوند را کاهش می‌دهد یا خیر.

در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، حتی اگر بدن پیوند را به دلیل «خارجی» نبودن سلول‌ها رد نکند، به دلیل داشتن یک بیماری خودایمنی، خطر حمله‌ی بدن به جزایر همچنان وجود دارد. دنگ که به دلیل وجود داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی، رد پیوند را در زن ۲۵ ساله مشاهده نکردند، اما محققان در تلاش هستند تا سلول‌هایی ایجاد کنند که بتوانند از پاسخ خودایمنی رد پیوند اجتناب کنند.

بیشتر بخوانید:

آیا پیوند سلول‌های بنیادی خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد؟

تماشاخانه

پرواز معجزه وار و خطی قوها/ تماشای یکی از شگفتی‌های طبیعت (فیلم)

آمریکا هم بله؟ ببینید مهاجران چطور در روز روشن وارد این کشور می‌شوند (فیلم)

فیلم های دیگر