هنجارهای کلیشه‌ای مردانه، آسیب‌زا است

طالبعلی پورشریعه در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به ضرورت توجه به سلامت مردان اظهار کرد: آنچه در مورد مردان حائز اهمیت است عدم پذیرش آن‌ها در مورد مشکلات روانی است که به آن مبتلا هستند و این موضوع ریشه در فرهنگ جوامع دارد.

وی افزود: در فرهنگ ایران که از ابتدای تولد مردان را قوی و پشتیبان معرفی می‌کنند در اصل اجازه‌ی بیان رنج‌ها و شکستن‌ها را از مردان می‌گیرند.

آنچه پراکندگی شیوع اختلالات را در بین زنان و مردان متفاوت می‌کند، بیش از ژنتیک مربوط به فرهنگ محیطی است. بر این اساس مردان نسبت به زنان بیشتر اختلالات برون‌سازی دارند و زنان بیشتر اختلالات درون‌سازی از خود نشان می‌دهند.

این روانشناس بالینی ادامه داد: بر طبق آمار جهانی بهداشت بروز پرخاشگری، رفتارهای ضد اجتماعی و خودکشی در مردان بیشتر است و زنان اضطراب و افسردگی بالاتری دارند.

پورشریعه افزود: متأسفانه در مردان، توانایی مدیریت هیجانات کمتر بوده و این موضوع به علت نبود آموزش مدیریت خشم در کودکی است. هرچند بیشتر افراد جامعه با این معضل روبه‌رو هستند، اما در مردان بیشتر به چشم می‌خورد، همچنین ناتوانی در ارتباط درست، حل مسئله به ویژه در خانواده که محیط برگشت افراد به سلامتی است نیز در مردان دیده می‌شود.

وی گفت: به طور کلی می‌توان بیماری‌ها، استرس و نبود توانایی کنترل و مدیریت استرس‌ها را جزو عواملی دانست که سلامت جسمی و روانی مردان را تهدید می‌کند، با این توصیفات آنچه در مورد مردان حائز اهمیت است عدم پذیرش آن‌ها در مورد مشکلات روانی است که به آن مبتلا هستند. این موضوع ریشه در فرهنگ جوامع دارد. در فرهنگ ایران که از ابتدای تولد مردان را قوی و پشتیبان معرفی می‌کنند در اصل اجازه‌ی بیان رنج‌ها و شکستن‌ها را از مردان می‌گیرند.

این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه حتما در روابط خود به طور مکرر با این جمله از سمت مردان روبه‌رو شده‌اید که «حرف زدن برایم سخت است یا الان چه باید بگویم؟» گفت: سرچشمه این جملات همان فرهنگ است. فرهنگ و سنتی که در کودکی گریه کردن و بروز احساسات را از پسربچه‌ها می‌گیرد و از سوی دیگر در نبود پدر به‌رغم وجود مادر از فرزند پسر می‌خواهد که مرد خانه باشد و از خانواده مراقبت کند، کودکی که به علت سن و ناتوانی‌های فکری و هیجانی خود نیاز به مراقبت دارد. از سوی دیگر با بروز احساسات از سمت پسربچه‌ها با قضاوت‌های مسخره‌آمیز مواجه می‌شوند. مجموع این رفتارها در بزرگسالی باعث این می‌شود که مردان نتوانند خودشان را بروز دهند و خودشان را کتمان کنند.

پورشریعه ادامه داد: شاید همه ما بارها برای درمان بیماری‌های جسمانی به پزشک مراجعه کرده باشیم، اما زمانی که حرف از بیماری‌های روانی می‌شود، از بازگو کردن آن واهمه داریم و اغلب از رفتن نزد روانشناس و روانپزشک طفره می‌رویم. ترس از انگ و بدنامی در پی مراجعه به مراکز روان درمانی، در بین مردان شیوع بیشتری نسبت به زنان دارد و اغلب مردان به دلیل موانع فرهنگی از بازگو کردن مشکلات روانی خود نزد مشاور و روانشناس دوری می‌کنند.

این درحالی است که زنان، شبکه دوستی و اجتماعی قوی دارند و راجع به مشکلات خود با دوستانشان صحبت می‌کنند که موجب می‌شود فشار روانی آنان کمتر شود و از راه حل‌های دوستانشان نیز استفاده می‌کنند. زنان در مورد پذیرش مشکلات روان خود اکراه ندارند و با سهولت بیشتری به دنبال کمک‌های حرفه‌ای توسط روانپزشکان و مشاوران می‌روند.

مردان بیشتر تحت تاثیر مشکلات روان قرار می‌گیرند

وی با اشاره به اینکه مردان با توجه به نقش خود در خانواده، متاسفانه این مشکلات را به صورت رفتارهای ناهنجار مانند پرخاشگری، گوشه گیری و بی توجهی به مسئولیت‌های خود نسبت به سایر اعضای خانواده، منتقل می‌کنند تصریح کرد: درحالیکه زنان با پذیرش مشکلات روان در خود و مراجعه سریع‌تر به روانپزشک یا مشاور می‌توانند مسائل اعصاب و روان خود را رفع کنند و وظایف مهم خود را نسبت به افراد خانواده انجام دهند.

وی در توصیه‌ای گفت: مردان باید در صورت مشاهده علائمی مانند تحریک پذیری و پرخاشگری، بی توجهی به مسئولیت‌های اجتماعی و خانوادگی، افسردگی و تمایل به گوشه گیری به فکر استفاده از خدمات تشخیصی و درمانی بهداشت و روان باشند. این امر تنها در صورتی محقق می‌شود که باید و نبایدهای سمی فرهنگ را کنار بزنند و خود را کمتر در معرض ارزش‌گذاری‌ها و قضاوت‌های بیرونی قرار دهند.

این مشاور خانواده با اشاره به علت‌های افسردگی در مردان، گفت: شرایط کاری نامناسب، حجم کاری زیاد، استرس کاری و فقدان حمایت اجتماعی،  مسائل خانوادگی، از دست دادن کار، بیکاری و بازنشستگی، موجب شده که یک نفر از هر ۷ مرد بیکار دچار افسردگی می‌شود. همچنین جدایی و طلاق، مسائل مالی، عوامل اقتصادی عامل اصلی استرس برای بسیاری از افراد است.

پورشریعه به سوء مصرف مواد نیز اشاره کرد و ‌گفت: مردان ممکن است از مواد مخدر یا الکل به عنوان وسیله‌ای برای مقابله با مشکلات سلامت روان استفاده کنند. این چنین خود درمانی می‌تواند در دراز مدت اوضاع را بدتر کند.

استیگمای بیماری‌های روانی و طلب کمک کردن در مردان

وی خاطرنشان کرد: انتظارات جامعه و نقش‌های جنسیتی سنتی، از بدو تولد، این انتظار را از مردان ایجاد می‌کنند که قوی و رهبر باشند و احساسات نشانه ضعف است، نه مردانگی. معمولاً از مردان انتظار می‌رود نان‌آور خانه، قوی، مسلط بوده و امور را تحت کنترل خود داشته باشند. اگرچه این‌ صفات ذاتاً بد نیستند، اما می‌توانند از لحاظ ذهنی مردان را تحت تاثیر قرار داده و باری مضاعف بر دوش آن‌ها بگذارد.

این روانشناس بالینی تاکید کرد: کسانی که به این هنجارهای کلیشه‌ای مردانه پایبند هستند، ممکن است در برابر درمان مقاومت بورزند. همچنین این تصور وجود دارد که صحبت کردن در مورد احساسات کمکی نمی‌کند. اما از آن سو نادیده گرفتن اختلالات سلامت روان باعث از بین رفتن آن‌ها نمی‌شود.

برای مردان آشکارا در مورد احساسات خود صحبت کردن سخت است. ذات مردان درخواست کمک کردن و نرم شدن آن‌ها برای بیان احساسات را دشوار می‌کنند. صحبت نکردن درباره این احساسات با خانواده یا دوستان می‌تواند باعث انزوای اجتماعی، تشدید مشکلات روابط و بدتر شدن احساس افسردگی شود.

پورشریعه افزود: از سوی دیگر، تحقیقات در مورد مسائل مربوط به سلامت مردان اولویت نسبتا کمی دارد. کمبود بودجه و بی‌اهمیتی موضوع، این باور را که هیچکس به سلامت روان مردان اهمیت نمی‌دهد، پررنگ می‌سازد. مردان کمتر از زنان به درمان‌های روان‌شناختی دسترسی دارند. تنها ۳۶ درصد از مراجعات به درمان‌های گفتاری NHS برای مردان است.

این‌گونه استیگماها به ویژه برای مردان خطرناک است. زیرا آن‌ها کمتر به دنبال کمک رفته و بیشتر از زنان به رفتارهای پرخطر مانند سوء مصرف مواد و الکل روی می‌آورند. همچنین ممکن است روش فرار کردن از موضوع، انکار و پاک کردن صورت مسئله را هم پیش بگیرند، مانند غرق کردن خود در کار و شغلشان که نوعی فرار از خود محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: مردان همچنین احتمال بیشتری برای اقدام به خودکشی موفق دارند، به طوری که در آمار جهانی میزان خودکشی در بین مردان ۴ برابر بیشتر از زنان است.

این روانشناس گفت: مطابق آمار، مردان بیشتر قربانی جرایم خشونت آمیز می‌شوند که ۱.۵ برابر بیشتر از زنان است. مردان اکثریت قریب به اتفاق جمعیت زندانیان را تشکیل می‌دهند. نرخ بالای مشکلات سلامت روان و افزایش میزان خودآزاری در زندان‌ها وجود دارد.

پورشریعه به اهمیت سبک زندگی سالم در مردان اشاره کرد و ‌گفت: مصرف سیگار و الکل، غذای‌های ناسالم و با چربی بالا، تحرک کم و عدم کنترل فشار خون و دیابت و چربی خون سبب بالا رفتن ریسک وقوع حوادث قلبی-عروقی و انواع سرطان‌ها می‌شود.

سرطان ریه شایع‌ترین سرطان در بین مردان در سراسر جهان بود و ۱۵.۴ درصد از کل موارد جدید تشخیص داده شده در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص داد؛همچنین سرطان‌های ریه، پروستات و کولورکتال، ۴۱.۹ درصد از کل سرطان‌ها به استثنای سرطان پوست غیر ملانوما در مردان را تشکیل می‌دهند و سایر سرطان‌های رایج، معده و کبد بودند و آمفیزم و COPD نیز در مردان شایع است.

وی افزود: همچنین سکته مغزی بیش از ۳ میلیون مرد را هدف قرار می‌دهد. در بررسی‌های انجمن قلب آمریکا، دیده شده فشار خون بالا در مردان زیر ۴۵ سال شایع است؛ ملانوما در مردان نیز آمار زیادی را به خود اختصاص داده به طوریکه، بر اساس منبع معتبر بنیاد سرطان پوست، دو سوم مرگ و میر ناشی از ملانوما در سال ۲۰۱۳ مردان بودند. این میزان بیش از دو برابر زنان است. همچنین ۶۰ درصد از کل مرگ و میرهای ملانوما را مردان سفید پوست بالای ۵۰ سال تشکیل می‌دهند.

پورشریعه گفت: علت‌های متعددی که به برخی از انها اشاره کردیم موجب آسیب سلامت روحی و جسمی مردان شده و ‌توجه به هریک از این موارد می‌تواند برای مردان کمک‌کننده باشد، همچنین پرداخت بیشتر به این‌ موضوعات اگاهی مردان را نسبت به آسیب‌هایی که به نوعی عادت شده و موجب چشم پوشی آنها می‌شود، افزایش داده و توجه به آن در دراز مدت موجب سلامت مردان خواهد شد.

این روانشناس درباره اینکه فاکتورهای ریسکی مشکلات سلامت روان در مردان چیست، اظهار کرد: نقش‌های جنسیتی سنتی، تروماهای روحی، جسمی، شامل رویدادهای عاطفی شدید مانند تجربه درگیری، یا قرار گرفتن در موقعیت‌های استرس‌زا، مانند آتش‌نشانان و پلیس‌ها است. مشاهده یک رویداد خشن یا حضور در جنگ نیز می‌تواند خطر ابتلا به اختلالات اضطرابی مانند PTSD را افزایش دهد و این موارد از موضوعاتی است که وجود دارد اما به آن کمتر پرداخته شده و این یک آسیب است.

وی با اشاره به اینکه اختلالات شایع روانی در مردان چیست؟ گفت  افسردگی، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال وسواس فکری عملی از جمله آن است.

این روانشناس بالینی درباره علائم شایع در اختلالات روانی در مردان گفت: عصبانیت و پرخاشگری، تحریک‌پذیری، ناامیدی، سوء مصرف مواد مشکل در تمرکز، احساس نگرانی مداوم، مشارکت در فعالیت‌های پرخطر، افکار خودکشی، علائم فیزیکی مانند سندرم‌های درد مزمن، تغییر در اشتها و انرژی، مسائل گوارشی، مشکل خواب (خوابیدن بیشتر یا کمتر از حد معمول) و  سرطان که تهدیدی برای سلامت مردان تلقی می‌شود.