کدام آتشفشان ها خطرناک‌ترند: فعال یا خفته یا خاموش؟

برای اینکه یک آتشفشان را فعال بدانیم، باید در دوره هولوسین فوران کرده باشد، اما تعریف دقیق از آتشفشان «خفته» و «خاموش» کمی پیچیده است.

به گزارش خبرآنلاین، آتشفشان‌ها با مقیاس زمانی انسان‌ها کار نمی‌کنند. ممکن است قرن‌ها خاموش باشند و سپس با فوران‌های ویرانگر دوباره زنده شوند. فوران‌های آن‌ها ممکن است روزها یا دهه‌ها طول بکشد و اغلب پیش‌بینی مدت زمان یک رویداد دشوار است.

دسته‌بندی آتشفشان‌ها

آتشفشان شناسان معمولا آتشفشانی را فعال می‌دانند که در دوره Holocene فوران کرده باشد. دوره هولوسین ۱۱۷۰۰ سال پیش یعنی در پایان آخرین عصر یخبندان آغاز شد. آتشفشانی که در هولوسین فوران نکرده باشد، خاموش در نظر گرفته می‌شود.

بنا به گفته بن کندی این دسته‌بندی کمی قراردادی است، چون آتشفشان‌ها نمی‌دانند دوره هولوسین کی شروع شده است. اما دلیلی علمی برای خاموش فرض کردن آتشفشانی که بیش از ۱۱۰۰۰ سال فعالیتی نداشته وجود دارد.

این بازه زمانی تقریبا معادل مدت زمانی است که یک اتاقک ماگما می‌تواند همچنان حاوی مواد مذاب قابل فوران باشد. پس از گذشت این مدت، بیشتر اتاقک‌های ماگما و مجاری تغذیه‌کننده آن‌ها به سنگ جامد تبدیل شده و دیگر قادر به فوران نخواهند بود.

فعال اما بی‌فوران مثل ابرآتشفشان‌ها

با این حال، استثنا هم وجود دارد و آن هم «ابرآتشفشان‌ها» با اتاقک‌های ماگمای بسیار بزرگ است. این آتشفشان ها اغلب فعال هستند، حتی اگر در دوره هولوسین فوران نکرده باشند. برای مثال کالدرای یلوستون با وجود ماگمای متحرک زیرین خود که موجب زمین‌لرزه‌های کوچک و فعالیت چشمه‌های آب گرم و آبفشان‌ها می‌شود، آخرین فورانش به ۷۰۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.

به گفته کندی این دسته از آتشفشان‌ها اغلب «ناآرام» توصیف می‌شوند. آن‌ها همچنان حرارت خود را حفظ کرده‌اند و حاوی مقداری ماگما هستند که فعالیت‌هایی را در درون خود تجربه می‌کنند، اما این فعالیت‌ها لزوما به فوران نمی‌انجامند.

آتشفشان‌ خفته

بنا به گفته کندی اصطلاح «خفته» بیشتر محاوره‌ای است تا علمی، زیرا خفته می‌تواند به یک آتشفشان فعال اشاره داشته باشد که در حال حاضر فوران نمی‌کند اما می‌تواند هر لحظه دوباره فعال شود. یا می‌تواند به یک آتشفشان بسیار قدیمی اشاره داشته باشد که احتمالا هرگز دوباره فوران نخواهد کرد، اما از آستانه ۱۱۰۰۰ سال برای خاموشی رسمی عبور نکرده است.

کندی معتقد است که اصطلاح «خفته» که به صورت کلی برای دسته‌بندی آتشفشان‌ها استفاده می‌شود، کارایی لازم را ندارد.

بسیاری از آتشفشان‌های فعال دوره‌های خفتگی طولانی دارند. به عنوان مثال، کوه سنت هلن در واشنگتن بین سال‌های ۱۸۰۰ و ۱۸۵۷ فوران کرد، سپس قبل از فوران چشمگیر خود در سال ۱۹۸۰ خاموش شد.

کوه تاراناکی در نیوزیلند که اغلب پوشیده از برف است؛ از سال ۱۸۰۰ فوران نکرده، اما انتظار می‌رود دوباره فوران کند. تاریخ زمین‌شناسی این کوه نشان می‌دهد که تقریبا هر ۵۰۰ سال یکبار فوران‌های بزرگ و هر ۹۰ سال یکبار فوران‌های کوچکتر را تجربه می‌کند.

شاید یکی از چشمگیرترین بیداری‌های آتشفشانی اخیر در ایسلند در شبه جزیره ریکیانز از دسامبر ۲۰۲۳ آغاز شد. ردیف دهانه‌های سوندنوکور در غرب ایسلند که ۸۰۰ سال فعال نبود، ناگهان شروع به باز کردن یک سری شکاف کرد و جریان‌های گدازه‌ی آتشین را آزاد کرد. بر اساس تاریخ زمین‌شناسی منطقه، آتشفشان‌شناسان انتظار دارند که سیستم آتشفشانی برای قرن‌ها به فوران خود ادامه دهد.

با توجه به آنچه گفته شد دسته‌بندی آتشفشان‌ ها به فعال، خفته و خاموش اگرچه رایج است، اما تصویری ساده‌شده از واقعیت پیچیده‌تر فعالیت‌های آتشفشانی ارائه می‌دهد. در حالی که فوران در دوره هولوسین به عنوان معیاری برای «فعال» در نظر گرفته می‌شود و عدم فعالیت بیش از ۱۱۰۰۰ سال، آتشفشان را «خاموش» تلقی می‌کند، وجود ابرآتشفشان‌های ناآرام و دوره‌های طولانی خفتگی در آتشفشان‌های به ظاهر خاموش، نشان می‌دهد که این دسته‌بندی‌ها قطعی و مطلق نیستند

در واقع، فعالیت‌های زیرزمینی، وجود ماگما و پتانسیل فوران حتی در آتشفشان‌هایی که برای قرن‌ها خاموش بوده‌اند می‌تواند همچنان وجود داشته باشد.

نماینده مجلس: ۱۱۷ میلیارد دلار ارز به چرخه برنگشته است (فیلم)

بیشتر بخوانید:

منشاء گرمای آتشفشان دماوند چیست؟

تماشاخانه

یلدا و قصه‌ی یکی شدن ما..! (فیلم)

آن روزها کنار هم بودن، خودش یک آیین بود / در ارتباط رودررو، چشم‌ها راست و دروغ را لو می‌دهند؛ چیزی که ابزارها از ما پنهان می‌کنند / ما قرار بود از ابزارها استفاده کنیم، اما حالا خودمان را در اختیارشان قراردادیم (فیلم)

فیلم های دیگر