فیلم گزارش را اینجا ببینید
عصر ایران ؛ حسن ظهوری و آتنا فلاحتی _ در یک اقدام جنجالبرانگیز و بحثبرانگیز، باغ جهانی عباسآباد بهشهر به حریم شهر الحاق شده است. این تصمیم که با مخالفت شدید سازمان میراث فرهنگی مواجه شده، حالا به یکی از چالشبرانگیزترین موضوعات در حوزه میراث فرهنگی و شهرسازی تبدیل شده است.
مصطفی شریفی، مدیر پایگاه میراث جهانی عباسآباد، با اشاره به بیش از ۲۰ سال مطالعات و کاوشهای باستانشناسی، اظهار داشت که عرصه این باغ جهانی حدود ۴۲۰ هکتار است که شامل سه باغ تاریخی و سایر سازههای تاریخی مانند سد و راههای ارتباطی میشود. این مطالعات منجر به شناسایی دقیق محدوده باغ شده است. شریفی تأکید کرد که بر اساس مصوبه اخیر شورای عالی شهرسازی و معماری، تمام این ۴۲۰ هکتار که جزو جنگلهای هیرکانی نیز هستند، به حریم شهر بهشهر الحاق شده است.
باغ عباسآباد، یکی از زیباترین و باشکوهترین باغهای ایرانی، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این باغ که به دستور شاه عباس در سال ۱۰۲۰ هجری قمری ساخته شد، به خاطر معماری منحصر به فردش در مناطق شمالی ایران شهرت دارد. اما الحاق آن به شهر بهشهر، با مخالفتهای گستردهای روبرو شده است که نشانههایی از تخلفات اداری و حتی فساد را در خود دارد.
شریفی در ادامه توضیح داد که باغ عباسآباد تنها باغ ایرانی است که خارج از زادگاه سنتی خود در کویر، در مناطق شمالی ساخته شده و این امر باعث شده تا نوآوریهای جدیدی در معماری باغسازی ایرانی پدید آید. این باغ که تا سالها پس از پایان حکومت صفویه متروکه مانده بود، در سال ۱۳۷۸ به طور جدی مورد مطالعه و مرمت قرار گرفت و در سال ۲۰۱۱ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
ماجرا از تیرماه سال ۱۳۹۹ آغاز شد که شهرداری بهشهر برای افزایش حریم شهر در جبهه جنوب شرقی درخواست میکند تا روستای التپه و اثر ثبت جهانی عباسآباد به بهشهر الحاق شود. احتمالاً بهانه این درخواست حفاظت بهتر و ارتقاء سطح خدمات گردشگری در باغ عباسآباد بوده است. فرصتی که حدود دو سال بعد برای شهرداری فراهم شد و انتقادات زیادی را به همراه داشت.
حاجی محمدی و جعفری، سرمایهگذاران در باغ عباسآباد، نیز از عملکرد شهرداری انتقاد کردهاند. آنها معتقدند که این الحاق نه تنها به بهبود وضعیت باغ کمک نکرده بلکه منجر به عقبگرد و تخریب آن شده است. حاجی محمدی اظهار داشت که مدیریت شهرداری به جای کمک به باغ، آن را به قهقرا برده است. جعفری نیز تأکید کرد که هیچ کار مثبتی انجام نشده و حتی هزینههای نظافت نیز از جیب سرمایهگذاران پرداخت شده است.
در تابستان ۹۹، در صورتجلسه کارگروه امور زیربنایی استان مازندران از شهرداری خواسته شد تا درباره الحاق باغ عباسآباد به شهر از پایگاه میراث جهانی عباسآباد استعلام شود. شهرداری این کار را انجام داد و در ۱۶ تیرماه سال ۹۹ نامهای به مدیر کل امور پایگاههای میراث جهانی وزارت میراث فرهنگی زد.
در ۳۰ فروردین سال ۱۴۰۰، فرهاد عزیزی، مدیر امور پایگاههای میراث جهانی، با صراحت اعلام کرد که موضوع الحاق بخشی از عرصه و حریم اثر میراث جهانی باغ عباسآباد به محدوده حریم شهر توجیه کارشناسی و منطقی ندارد. با وجود این مخالفت، شورای برنامهریزی و توسعه استان مازندران در جلسهای حدود یک ماه بعد، طرح جامع شهر بهشهر را بررسی و بدون احتساب مساحت باغ تصویب کرد. اما دو روز بعد، در حالی که نگرانیهایی وجود داشت، سیفاله فرزانه، مدیر کل میراث فرهنگی استان مازندران، در نامهای اعلام کرد که درخواست شهرداری برای الحاق باغ به حریم شهر مورد موافقت قرار نگرفته چرا که این درخواست میتواند به تخریب اثر و خروج آن از فهرست میراث جهانی منجر شود.
اما در کمال شگفتی در سه روز بعد از این مصوبه، دبیر شورا بدون توجه به مخالفت وزارت میراث فرهنگی، در اصلاحیهای مشکوک، حریم شهر را با احتساب مساحت باغ تصویب کرد. این اقدام عجیب و احتمالا غیرقانونی به نظر میرسد و این تردید وجود دارد که یک تخلف اداری آشکار است و باید مورد پیگرد قضایی قرار گیرد.
شورای عالی شهرسازی و معماری در تابستان ۱۴۰۱ این اصلاحیه را تصویب کرد، اما ابلاغ آن دو سال بعد، در آذر ۱۴۰۳ اتفاق افتاد. در این دو سال، مدیریت باغ به شهرداری سپرده شد که منجر به نارضایتیهای فراوان و در نهایت واگذاری مدیریت به انجمن حمایت از زندانیان شد.
مصطفی شریفی در پایان تأکید کرد که عباسآباد تنها اثر تاریخی ثبت جهانی استان مازندران است و الحاق آن به حریم شهر میتواند به اعتبار فرهنگی استان و کشور لطمه جدی وارد کند. این اقدام میتواند باغ را در آستانه خروج از فهرست میراث جهانی قرار دهد که خسارتی بزرگ برای هویت فرهنگی ایران خواهد بود.