فیلم گزارش را اینجا ببینید
عصر ایران ــ گروهی موسوم به «پنج کمبریجی» به یکی از بدنامترین حلقههای جاسوسی بریتانیا در قرن بیستم تبدیل شدند که اطلاعات حساس این کشور را در دهههای ۱۹۳۰، جنگ جهانی دوم و اوایل جنگ سرد به اتحاد جماهیر شوروی منتقل کردند. این پنج نفر که همگی در دهه ۱۹۳۰ در دانشگاه کمبریج تحصیل کرده بودند، با نفوذ به نهادهای کلیدی بریتانیا، رخنهای امنیتی ایجاد کردند که تأثیر عمیقی بر توازن قدرت جهانی گذاشت.
اعضای این گروه عبارت بودند از:
کیم فیلبی، شاید شناختهشدهترین چهره این حلقه، که در سرویس مخفی اطلاعات بریتانیا (MI6) فعالیت میکرد. او با سوءاستفاده از موقعیت خود، اطلاعاتی از جمله استراتژیهای متفقین در جنگ جهانی دوم و عملیات ضد شوروی در جنگ سرد را به مسکو منتقل کرد.
دونالد مکلین، کارمند وزارت خارجه بریتانیا، که دادههایی درباره سلاحهای هستهای و سیاستهای آمریکا در قبال شوروی را در اختیار روسها قرار داد و به تشدید مسابقه تسلیحاتی میان دو ابرقدرت کمک کرد.
گای برجس، که در وزارت خارجه و BBC مشغول به کار بود، اطلاعاتی ارزشمند درباره برنامههای کشورهای غربی، ارزیابیهایشان از مقاصد شوروی و فعالیتهای ضد کمونیستی به مسکو ارائه داد.
آنتونی بلانت، سرپرست مجموعه تابلوهای شاهنشاهی، که اطلاعات عملیات ضد اطلاعاتی بریتانیا را به شوروی منتقل کرد و بعدها در ازای مصونیت قضایی به نقش خود اعتراف نمود.
جان کرنکراس، آخرین عضو تأییدشده این حلقه، که دادههای خام برای تسریع پروژه بمب اتم شوروی و اطلاعات نظامی درباره آلمان نازی در جنگ جهانی دوم را در اختیار روسها گذاشت.
فعالیتهای این گروه برای سالها بهصورت رازی کاملاً محافظتشده باقی ماند، اما از دهه ۱۹۵۰ بهتدریج افشا شد و در دهه ۱۹۸۰ بهطور کامل علنی گردید. افشای این جاسوسی، موجی از بهت و خشم به راه انداخت و اعتماد میان کشورهای غربی، بهویژه بریتانیا و آمریکا، را خدشهدار کرد. این رسوایی منجر به بازنگری گسترده در امنیت سرویسهای اطلاعاتی بریتانیا و افزایش نظارت بر آنها شد.
انگیزههای این پنج نفر ریشه در باورهای ایدئولوژیک دهه ۱۹۳۰ داشت؛ زمانی که آنها کمونیسم را تنها راه مقابله با فاشیسم در اروپا میدانستند. با گذشت زمان، فعالیتهایشان موضوع تحقیقات گسترده قرار گرفت و حتی در فرهنگ عامه نیز بازتاب یافت، که نشاندهنده شگفتی و کنجکاوی عمومی درباره خیانت این گروه و پیچیدگیهای جاسوسی بود.
این رخنه امنیتی نهتنها یکی از مهمترین حوادث اطلاعاتی قرن بیستم محسوب میشود، بلکه همچنان بهعنوان هشداری درباره آسیبپذیری نهادهای دولتی در برابر نفوذ ایدئولوژیک مطرح است.