در جست‌و‌جوي حقيقت

ماجرای قتل ندا آقاسلطان یکی از موضوعات تلخی است که در جریان اغتشاشات پس از انتخابات ریاست‎جمهوری دهم در کشور اتفاق افتاد و با انتشار فیلم این حادثه، تبلیغات وسیعی علیه نظام اسلامی صورت گرفت. با گذشت یک‎سال از این موضوع هنوز هم شاهد بهره‎برداری دشمنان نظام از این ماجرا هستیم. مرتضی شعبانی تهیه‎کننده مستند «تقاطع»، است که در ارتباط با انگیزه‎اش برای تحقیق و بررسی ابعاد این ماجرا و ساخت اين مستند گفت‎وگویی با وي انجام داده‎ایم که در پی می‎آید:

به‎عنوان اولین سئوال، بفرمايید که چه انگیزه‎ای سبب شد شما مستندی در مورد مرگ ندا آقاسلطان بسازید؟

بنده در حقیقت تهیه‎کنندگی این مستند را به عهده داشتم، بالاخره این ماجرا، قتلی مشکوک بود که در حوادث پس از انتخابات اتفاق افتاد و در این راستا ما اطمینان داشتیم که این قتل نمی‎تواند کار نظام باشد؛ برای این‎که در عالم واقع دلیلی ندارد که حکومت یک شهروند معمولی خود را در انظار عمومی به قتل برساند. بنابراین می‎توان به این نتیجه دست یافت که قطعا دست دیگری در این ماجرا دخیل است، برای همین از همان چند روز اول بعد از این ماجرا جرقه‎‎های اولیه ساخت مستند زده شد.

 شما گفتيد که جرقه‎‎های ساخت مستند تقاطع در همان روز‎های اول در ذهن‎تان زده شد، اما چرا این‎قدر با فاصله این مستند از سیما پخش شد؟

ساخت مستندی این‎چنینی با حساسیت بالا نیاز به هماهنگی با بخش‌هاي امنیتی کشور دارد و اساسا کاری سخت و طاقت‎فرساست.
از سوی دیگر، پیدا کردن مسئولین مرتبط با این موضوع و هماهنگی با آن‎‎ها نیز زمان زیادی را می‎خواهد، این مسائل خود عاملی جهت طولانی‌تر شدن پروسه ساخت مستند شد. اما عامل دیگری که در روند ساخت مستند زمان زیادی را به خود اختصاص داد، هماهنگی با افرادی بود که در صحنه حضور داشتند.

 پس از گذشت حدود چند هفته از پخش مستند «تقاطع» از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، فکر می‎کنید این مستند چه تأثیری در خنثی‎سازی تبلیغات نادرست دشمنان نظام داشته است؟

آن‎چه در مورد قتل ندا آقاسلطان تا قبل از پخش مستند تقاطع در رسانه‎های دنیا پخش شده، تماما یک‎سویه بوده است. فیلم‎هایی که با موبایل گرفته شده بودند و در بین مردم دست به دست می‎چرخیدند و صحنه‎هايی واقعا عاطفی که احساسات را تحریک می‎کرد، در برابر آن‎ها قرار داشت و هیچ‎کسی هم از داخل نظام آن را از زوایای دیگر نگاه نکرده بود.
بنابراین شاید بتوان گفت این اولین مستندی است که در داخل ساخته شده است.

 حضور افرادی که در این ماجرا از نزدیک شاهد قضایا بودند با رضایت کامل آن‎‎ها بود؟

همه آن افراد به‎طور کامل از همکاری با ما رضایت داشتند.

 فکر می‎کنید ساخت این مستند از سوی شما و همکاران‎تان چه تأثیری در کشف حقیقت داشته است؟

در کشف حقیقت ساخت این مستند نمی‎دانم چقدر تأثیرگذار بوده است ولی در روشن شدن اذهان عمومی تأثیر به‎سزایی داشته است، بالاخره افراد مرتبط با این پرونده تلاش‎‎های خود را کرده بودند و ما در حقیقت با پخش بخشی از فعالیت‎‎های صورت گرفته، کمک کردیم اذهان عمومی نسبت به این قضیه روشن شود.
برای همین، کسی که این مستند را نگاه می‎کند، در پایان شاید احساس کند که این کار مبهم است و دلیل آن هم این است که ما نمی‎خواستیم نتیجه‎گیری کنیم و هدف‎مان این بود که بیننده آن‎چه جلوی دوربین اتفاق افتاده را مشاهده کند و در حقیقت ما آیينه‎ای باشیم که بتوانیم واقعیت را خوب منعکس کنیم.

 به‎نظر شما فیلم‎هایی که در خارج از کشور در مورد قتل ندا آقاسلطان از سوی شبکه‎های خارجی ساخته شده، تلاشی برای کشف حقیقت است یا این‎که اساسا با ساخت چنین مستندهایی در صدد ایجاد فشار سیاسی بر روی جمهوری اسلامی ایران هستند؟

فیلمی که یک شبکه‎ آمریکایی در مورد قتل ندا آقاسلطان ساخته و در بعضی از شبکه‎های خارجی نیز پخش شده است؛ کارگردان آن چند روز پیش در مصاحبه‎ای با بی‎بی‎سی فارسی می‎گفت که فکر می‎کرده است ندا آقاسلطان سنبل جنبش سبز است در صورتی‎که وقتی به خانواده ندا نزدیک شدم و سئوال‎هایی که از آن‎ها و دوستانش پرسیدم، دیدم که ندا دختری بسیار معمولی است و اصلا اسطوره و نماد جنبش سبز نبوده است و یک آدمی است که آمده در خیابان برای نشان دادن اعتراض خود و تیر خورده است، آن‎ها حکومت را مقصر این حادثه می‎دانند، ولی ندا را نیز کاملا یک آدم بسیار معمولی معرفی می‎کنند.
سازنده آن فیلم دیده است که نمی‎تواند روی این موضوعات دست بگذارد و بیننده را قانع کند، بنابراین فیلم را برده و از منظر آزادی‎خواهی و محدودیت‎هایی که برای زنان قائل می‎شوند، بررسی کرده و بیشتر به‎دنبال این موضوعات است.

 رسانه‎های خارجی برای بهره‎برداری از قتل ندا آقاسلطان از چه شیوه‎هایی بهره جسته‎اند؟

در حقیقت همه غرب و کسانی که در صدد این هستند که حکومت ایران دچار تغییر شود، همه آن‎ها دست به دست هم دادند و از قتل ندا به بهره‎برداری پرداختند، مثلا عکس ندا را در برنامه‎ای معروف در شبکه بی‎بی‎سی‎ فارسی استفاده و خود «گوردن براون» راجع به این عکس حرف می‎زند و می‎گوید چند عکس دنیا را تکان داده است، یکی عکس معروفی که در آن یک ویتنامی توسط یک آمریکایی کشته می‎شود، دیگر عکسی است که از وضعیت بد تغذیه در آفریقا گرفته شده و مردم کمک‎های زیادی در این راستا کرده‎‎اند و عکس سوم صحنه قتل ندا آقاسلطان است که «گوردون براون» آن را بسیار تأثیرگذار می‎داند و معتقد است بنیان حکومت ایران را این عکس بر هم می‎ریزد.

 در حین ساخت این مستند به موردی برخوردید که هنگام پخش از سوی صدا و سیما حذف شده باشد؟

بله یک مورد بود که صدا و سیما صلاح ندانست و آن را حذف کرد.

 می‎شود توضیح دهید که آن مورد حذف شده چه بود؟

یک قسمت از گفت‎وگوی خواهر ندا، هدی آقاسلطان با خانم فرانکلین در شرکت ایشان بود. این گفت‎وگو حدود دو دقیقه بود و در آن هدی آقاسلطان حاضر به مصاحبه با ما نشد، و ما با دوربین مخفی به شرکت ایشان رفته بودیم که این قسمت حذف شد؛ ولی مابقی مستند هر آن‎چه که ما تولید کردیم، از صدا و سیما پخش شد.

 در ماجرای قتل ندا آقاسلطان نکته حائز اهمیت تبلیغات گسترده رسانه‎‎های خارجی برای متهم کردن نظام در این قضیه است، می‎توانید بگوید علت این موضوع چیست؟

در این اتفاق دختری جوان با شلیک گلوله از بین رفته و عکس و فیلم آن در سراسر دنیا در یک لحظه پخش شده است، یعنی به فاصله زمانی یک تا دو ساعت بالای یک میلیارد نفر این تصاویر را مشاهده کرده‎اند و اساسا مرگی که جلوی دوربین اتفاق افتاده می‎تواند خیلی تأثیرگذار باشد و احساسات و عواطف انسان‎ها را برانگیزد و در این راستا رسانه‎‎های خارجی به‎همراه شبکه‎‎های جاسوسی نهایت استفاده را از این ماجرا کردند تا بتوانند چهره نظام را در سطح بین‎الملل مخدوش جلوه دهند.
قتل یک دختر جوان که گرایش سیاسی ندارد و وابسته به‎هیچ گروه سیاسی هم نیست در یک خیابان فرعی بزرگترین علامت سئوال است، کدام نظامی چنین فردی را به قتل می‎رساند تا از آن سود ببرد اما طرف دیگر ماجرا که از این واقعه سود کلانی را برده، دشمنان نظام هستند که هنوز هم از آن بهره‎برداری می‎کنند در صورتی‎که این موضوع کار نظام نبوده است.

 بعد از پخش مستند شما، برخی از نشریات مطالبی در نقد آن منتشر کردند مبنی بر این‎که با پخش آن شبهات این ماجرا بیشتر شده است، نظر شما در این خصوص چیست؟

این‎که پخش مستند تقاطع شبهه ایجاد کرده قطعا همین‎طور است، البته ما دل‎مان نمی‎خواست شبهه ایجاد کنیم؛ در حقیقت چیزی که پنهان بوده را ما عریان کردیم و پس از آن عکس‎‎ها و تصاویر را بررسی کردیم که خود شبهه‎انگیز است. ما اگر افرادی که در خیابان ایستاده بودند را پیدا می‎کردیم، قطعا از آن‎‎ها می‎پرسیدیم که چرا در آن زمان آن‎جا ایستاده بودند، اما نکته دیگر این است که ما قاضی نیستیم و کسی را نمی‎خواهیم محاکمه کنیم و فقط با تحقیقات به‎دنبال کشف حقیقت بودیم. در فیلم آمده که خانمی دستش در کیفش است که این موضوع ممکن است شبهات را زیاد کند ولی از طرف دیگر ممکن است آدم‎هایی مورد ظن بودند که در فیلم تبرئه شدند مثلا همان بسیجی که در صحنه حضور داشت و بعد از این اتفاق تا حد مرگ کتک خورده است بالاخره ما مشخص کردیم که این فرد شلیک نکرده است و اصلا اسلحه نداشته که چنین کاری را انجام دهد و یا کارشناس تشخیص هویت گفت که تیر از پشت شلیک شده در صورتی‎که بسیجی در مقابل ایستاده بود و استاد ندا می‎گوید اگر بسیجی تیر می‎زد باید گلوله به من اصابت می‎کرد؛ پس در یک جا‎هایی شبهات را کاملا رفع کرده‎ایم و بعد هم یک فیلمی که ساخته شده دست به دست توی موبایل‎‎ها می‎چرخد که استاد موسیقی قاتل است یا آرش حجازی و توی این فیلم می‎گوید که ندا در ماشین کشته شده ولی ما می‎گوییم ندا در خیابان کشته شده است، پس ما با این بررسی‎‎ها شبهات را رفع کردیم.

 بنده با چند نفر که مستند را مشاهده کردند صحبت کردم. آن‎ها به این نتیجه رسیده بودند که قاتل ندا خانم کیف به‎دست است. آیا شما واقعا این منظور را داشتید که این خانم را به‎عنوان قاتل معرفی کنید؟

خیر، ما اصلا نگفتیم که این خانم قاتل است، اگر آن خانم قاتل بود مسئولین امنیتی او را دستگیر می‎کردند.

 مگر شناسایی شده بود؟

با پخش عکس او می‎توانستند شناسایی‎اش کنند. مثلا استاد می‎گوید یک خانمی قبل از قتل ندا این‎جا ایستاده بود با این مشخصات و پس از قتل همه به‎طرف ندا می‎روند و آن خانم در جهت عکس حرکت می‎کند.

 آیا اداره آگاهی سوژه این خانم را به‎عنوان یکی از موارد مشکوک دنبال نکرده است؟

این مسائل امنیتی است؛ شاید دنبال کرده باشند. ما که نیروی امنیتی نیستیم بخواهیم به این سئوال پاسخ دهیم.

 آقای آرش حجازی به برخي شبهاتی که در مستند شما به او وارد شده، جواب داده است. نظرتان در این رابطه چیست؟

به هر حال سئوال اصلی از آرش حجازی این است که چرا همراه ندا به بیمارستان نرفته و او را ر‎ها کرده است و چرا به این سرعت از کشور رفته است.

منبع: پنجره