لرستان ، پايتخت پل هاي تاريخي

 استان لرستان با دارا بودن بيش از 60 پل تاريخي حائز لقب پايتخت پلهاي تاريخي ايران است که اين جاذبه هاي منحصر به فرد در انتظار ثبت جهاني قرار دارند.

به گزارش مهر، لرستان را مي توان سرزمين پلهاي تاريخي ناميد به طوري‌که در اين استان بيش از 63 پل تاريخي وجود دارد. پلهاي تاريخي لرستان که در مسير راه شاهي هگمتانه به شوش واقع شده اند، از شاهکارهاي معماري پل سازي ايران در زمان ساسانيان و دوران اسلامي به حساب مي آيند.

تعداد زيادي از اين پلهاي حيرت انگيز با طول بيش از 200 متر و چشمه طاق هايي به طول بيش از 30 متر جلوه هايي از فن آوري و معماري پيشينيان خردمند اين ديار را به نمايش گذارده اند.

پل هاي گاوميشان، شاپوري، پل آجري، پلدختر، کلهر، کشکان و شکسته از جمله پلهاي تاريخي لرستان هستند که بيش از هزار و 400 سال قدمت تاريخي دارند و از معماري و هنر و پل سازي منحصربه فرد برخوردارند.

پل شاپوري، عامل ارتباط لرستان و خوزستان

پل شاپوري يا طاق پل شکسته در قسمت جنوبي شهر خرم آباد واقع شده و عامل ارتباط غرب استان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تيسفون (پايتخت ساسانيان) بوده و احتمالاً جهت توزيع آب نيز مورد بهره برداري قرار مي گرفته است.

طول اين پل 312 مترو ارتفاع آن 10.75 متر است که از 28چشمه طاق و 27پايه تشکيل شده و سطح هر پايه 61 متر و فاصله بين دو پايه 7.5 متر است.

هم اکنون پنج چشمه طاق پل سالم بوده و مابقي بر اثر عوامل طبيعي تخريب گرديده است. چشمه طاقهاي پل به صورت جناقي ساخته شده و سبک سازي پل در قسمت طولي پل در زير روگذر پل صورت گرفته است و پايه هاي پل و موج شکنهاي آن به صورت لوزي شش ضلعي از سنگ ساخته شده است.

مصالح پل را سنگهاي قلوه رودخانه اي و لاشه سنگ در چشمه طاقها و از سنگ هاي پاکتراش در قسمت پايه ها استفاده شده است. کف پل سنگ فرش و از نوع سنگ بلوک قرمز است که در اثر فرسايش آب از صورت کادر بودن خارج شده است.

اين پل عظيم و ديدني مربوط به دوره ساساني و به شماره 1058 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل دختر، اثر ارزنده معماري پيش از اسلام

پلدختر که از آثار ارزنده معماري پيش از اسلام در لرستان محسوب مي شود در ورودي شهر پلدختر واقع شده است. اين دومين پلي است که در لرستان بنام "کر و دت" يا پل دختر مشهور است.

هرچند اين بنا در قرن 4 ه.ق.مورد مرمت و تجديدبنا قرار گرفته است اما اصل آن بنا به احتمال قريب به يقين مربوط به دوره ساساني است.

جهت پل شرقي غربي و طول آن 270 متر است. پايه هاي پهن و قطور اين پل که از سنگهاي پاک تراش ساخته شده اند در داخل رودخانه هنوز پابرجاست.

در حال حاضر تنها يک طاق از پل موجود است که جاده خرم آباد - انديمشک از زير آن مي گذرد. بلنداي اين طاق 18 متر از سطح آسفالت است و نزديک به 30 متر از آب رودخانه ارتفاع دارد.

درباره وجه تسميه پل برخي آنرا منتسب به ايزدبانو آناهيتا مي دانند.

بي ترديد اين پل اهميت ويژه اي در ارتباط بين مناطق جنوب با غرب و مرکز و شمال داشته و علاوه بر اتصال لرستان و ايلام راه اصلي شاپور خواست به جندي شاپور شهر قديمي خوزستان (دوره ساساني) به شمار مي رفته است.

اين بنا به شماره 1678 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل سي پله، رابط لرستان و ايلام

اين بنا در منطقه سر طرهان شهرستان کوهدشت بر روي رودخانه سيمره در حد فاصل استان لرستان و ايلام واقع شده است.

پل در تنگترين بستر رودخانه سيمره ، در محلي بنام سي پله واقع شده است و اين پل در مسير يکي از راههاي باستاني قرار داشته که سبب ارتباط کرمانشاهان، ايلام و لرستان (سرطرهان) بوده است.

پل ياد شده داراي 4 چشمه طاق بوده که اکنون تنها دو چشمه طاق آن باقي است. پهناي هر پايه اين پل 6.5 متر و طول آن 17 متر است. اندازه سنگهايي که در پايه به کار رفته 60×60×100سانتيمتر و بعضي نيز بزرگترند. روي هر يک از اين سنگها علامت مشخصي کنده شده است.

مصالح بنا از کچ و سنگ است و در آثار مورخان دوره اسلامي اشاره اي به اين پل نشده است. اين پل سترگ از آثار منحصر به فرد دوره ساساني بوده و به شماره 4511 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل گاو ميشان، فاتح رودخانه سيمره

پل گاوميشان در فاصله 30 کيلومتري شهرستان پلدختر و برفراز رودخانه سيمره در حد فاصل استانهاي ايلام و لرستان احداث شده است. جهت پل شمال شرقي به جنوب غربي است.

طول اين پل حدود 175 متر و عرض گذر سطح پل نزديک به 8 متر و 20 سانتيمتراست و در حال حاضر داراي 6 چشمه طاق است.

عرض چشمه اصلي اين پل حدود 33 متر و 70 سانتيمتر و مصالح اصلي آن را ملات، آجر و سنگ تشکيل مي دهند. معماري پاتاقها به سبک معماري دوره ساساني است اما در چشمه طاقها آثار مرمت دوره هاي صفوي و قاجاري ديده مي شود.

بنا به گفته برخي مورخان نامگذاري اين پل به "گاوميشو" به جهت پرورش گاوميش در منطقه بوده است اما با توجه به اهميت گاو در آيين مهر پرستي ممکن است اين نام از آيين مهرپرستي ماخوذ شده باشد.

اين پل که از بناهاي عظيم دوره ساساني است به شماره 2222 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل کشکان، مسير راه باستاني شاپور خواست

پل کشکان در بخش چگني برروي رودخانه اي به همين نام و در مسير راه باستاني شاپور خواست به طرهان احداث شده است. در متون تاريخي از آن به عنوان کژکي ياد شده است. طول پل حدود 320 متر و عرض هريک از دو چشمه شرقي آن 23.20 متر است. ارتفاع آن در بالاترين قسمت 26 متر و در کوتاهترين قسمت 10 متر است و از 12 طاق پل تنها سه دهنه آن تخريب شده و بقيه هنور سالم هستند .برخي از پايه هاي پل باسنگهاي بزرگ وحجاري شده ساخته شده اند. مواد و مصالح اين بناي سترگ از سنگ ، گچ و آجر تشکيل شده است.

در کنار اين پل بقاياي سه پل ديگر از دوره هاي گذشته وجود دارد که با مشخصات پلهاي ساساني قابل مقايسه هستند.

بناي فعلي منسوب به آل حسنويه و مربوط به قرن 4 ه.ق است که به شماره 355 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد است.

پل صفوي، پلي در مرکز شهر تاريخي خرم آباد

پل آجري "گپ" در مرکز شهر خرم آباد وبرروي رودخانه گلال واقع شده است. اين پل دو قسمت شرقي و غربي شهر را به هم متصل کرده و داراي 24 چشمه طاق است و طول آن بيش از 350 متر، پنهاي آن 8.5 متر و ارتفاع آن از کف رودخانه تا روگذر پل 8 مترمربع است.

مواد و مصالح آن در قسمت پايه ها از سنگهاي تراشيده شده با ملات آهک و گچ و پايه هاي چشمه طاقها از آجر ساخته شده است. بر سينه شمالي پل کتيبه هاي سنگي نصب شده است که با حروف مقطعه نوشته شده وبه عنوان طلسم معروف است.

بخش مياني پل و شاه نشين آن شباهت زيادي با شاه نشين پل خواجو در اصفهان دارد که در اثر سيل تخريب شده و مجددا با سيمان مرمت شده است.

اين اثر ارزشمند در زمان شاه سلطان حسين صفوي ساخته شده و منسوب به حسين خان والي لرستان است و در دوره قاجاريه به پل محسنيه معروف شد.

اين بنا به شماره 2354 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پل کلهر، پلي منحصر به فرد در پلدختر

اين پل در بخش معمولان از توابع شهرستان پلدخترواقع شده است و پايه هاي آن بصورت بيضي شکل است؛ از ويژگي هاي آن مي توان به وجود سکويي در داخل دو پايه اصلي پل نام برد که اين سکو از 12 پله ساخته شده و کاربرد آن دقيقاً روشن نيست ولي احتمالاً به عنوان پشت بند از آنها استفاده شده است.

رنگ ملات پل در قسمت پايه ها متمايل به قرمز رنگ است که به علت ترکيب آن با يک نوع شنهاي قرمز رنگ و همچنين يک نوع گياه به نام تره پي Tarahpey استفاده شده است.

کتيبه اي در قسمت غربي پل بر سينه کوه بالاتر از مسير گذر روي پل به طرف شمال غربي آن به دستور بدر بن حسنويه نوشته شده است و قرينه آن در قسمت جنوب بر سينه کوه وجود داشته که متأسفانة به علت عمليات راهسازي تخريب گرديده است.

اين پل در ادوار مختلف مورد استفاده قرار گرفته است ولي بيشتر قسمتهاي آن مربوط به زمان بدر بن حسنويه ( 374 هـ .ق ) است.

اين بنا به شماره 2586 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

پلهاي لرستان ثبت جهاني مي شوند

معاون حفظ، احيا و ثبت آثار باستاني سازمان ميرات فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان پيش از اين در اين رابطه با اشاره به مصوبه ثبت جهاني پل هاي تاريخي استان لرستان به خبرنگار مهر گفته بود که در حال حاضر کار مطالعه شش پل تاريخي در لرستان در دست اجراست.

محمد رضا اسدي با اشاره به اينکه اين پل هاي تاريخي شامل پلدختر، پل کشکان، پل شکسته، پل زال، پل کلهر و پل گاوميشان است، خاطرنشان کرد: مطالعه اين تعداد پل تاريخي بيش از 80 درصد پيشرفت دارد.

معاون حفظ ، احيا و ثبت آثار باستاني سازمان ميرات فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان با اشاره به تعيين حريم 90 درصدي پل هاي تاريخي لرستان خاطرنشان کرد: همچنين طرح مرمتي اين پل هاي تاريخي داراي بيش از 50 درصد پيشرفت فيزيکي است.

وي با بيان اينکه هر ساله کشور ايران تنها سهميه ثبت يک بناي تاريخي را در اختيار دارد، بيان داشت: در اين راستا اولويت با استان هايي است که بتوانند مدارک مورد نياز را مطلوب تر و سريعتر آماده کنند.

معاون حفظ ، احيا و ثبت آثار باستاني سازمان ميرات فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان با تاکيد بر حمايت تشکل ها يادآور شد: مسئولين استاني نيز بايد در اين راستا سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري را ياري دهند.

اسدي خاطرنشان کرد: در حال حاضر 60 پل تاريخي در استان لرستان وجود دارد که از اين تعداد 24 پل قابليت مانور مطالعاتي و گردشگري را دارد.

همچنين رئيس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان لرستان نيز در اين رابطه گفت: ثبت جهاني پلهاي تاريخي استان لرستان از جمله مصوبات دور دوم سفر هيئت دولت به اين استان است.

محمد رحمدل با بيان اينکه سالانه يک اثر در فهرست يونسکو به ثبت مي رسد، خاطر نشان کرد: در اولين گام مطالعه و مرمت پلهاي تاريخي لرستان به منظور ثبت در فهرست جهاني در دستور کار قرار گرفته است.

وي خاطر نشان کرد: از مهم ترين ملزومات براي تشکيل پروند ثبتي پل هاي تاريخي لرستان تهيه نقشه هاي فتوگرامتري و اسکن ليزر است که اميد مي رود نقشه هاي فتوگرامتري و اسکن ليزر پلهاي تاريخي استان لرستان تا پايان سال مالي جاري تهيه شود.