متكي: سياست خارجي در دولت نهم مقتدرانه بود

وزير امور خارجه پيشين در پاسخ به اظهارات دانشجويي كه وزارت خارجه را در دوران متكي منفعل خوانده بود، گفت: سياست خارجي ما در دولت نهم منفعل نبود، بلكه مقتدرانه بود.

به گزارش فارس، منوچهر متكي وزير پيشين امور خارجه بعدازظهر سه‌شنبه با حضور در دانشگاه علم و صنعت در خصوص «تشكيل خاورميانه اسلامي و نقش ديپلماسي ايران» به مدت دو ساعت در جمع دانشجويان اين دانشگاه به ايراد سخنراني پرداخت و در ادامه به سؤالات كتبي و شفاهي آنها پاسخ داد.

وي در ابتدا با بيان اينكه آنچه امروز در خاورميانه عربي و شمال آفريقا جاري است، برون‌داد خشم مقدس و فروخفته‌اي است كه طي چندين دهه در ذهن، روح و جان مردم اين منطقه قرار گرفته بود و امكان بروز و ظهورش نبود، يادآور شد: اگرچه گاهي به طور پراكنده نماد اين اعتراضات را در مصر، اردن، الجزاير، فلسطين اشغالي و برخي ديگر از كشورها مي‌ديديم.

متكي ادامه داد: از زمان خروج انگليس، استعمارگر پير از منطقه كه بنا گذاشتند بزك‌ كرده و در لباسي جديد با طراحي‌هاي جديد نه با حضور مستقيم به منطقه برگردند و از زمان فروپاشي امپراطوري عثماني كه در مجموعه خاورميانه از كليدداري كعبه تا حاكميت بر سرزمين فلسطين و . . . را تحت سيطره داشت، طرحي براي نظم نويني در اين منطقه ژئوپوليتيك، ژئواستراتژيك و ژئواكونوميك، صورت پذيرفت. در اين طراحي جديد، خاورميانه بايد از خود تهي و از آنچه آنها طراحي مي‌كردند، پر مي‌شد.

وزير پيشين امور خارجه، خاورميانه را خاستگاه همه اديان الهي خواند و گفت: عمده‌ترين تحولات جهاني در اين منطقه ساماندهي شد و از سوي ديگر خاورميانه در مسير بزرگترين آبراه‌ها و رفت‌ و آمدها بين شرق و غرب بود. علاوه بر اين خاورميانه سرشار از منابع عظيم نفتي، انرژي و معدني بود و امروز اولين و دومين ذخاير بزرگ نفت و گاز در اين منطقه است.

وي به طراحي ديگر انگليسي‌ها و غرب براي خاورميانه اشاره كرد و افزود: بعد از جنگ جهاني آنها تلاش كردند بر دل خاورميانه مسلمان، نظام جديدي را تحميل كنند كه اهداف خاصي را در جهت منافع بنيان‌گذارانش كه غرب، انگليس و آمريكا بودند، دنبال كنند.

متكي افزود: اين خاورميانه جديد بايد نسبت به مباني اعتقادي خود، رويگردان و از اسلام تهي شود. جايگزين امپراطوري مدعي گسترش اسلام در جهان يعني امپراطوري عثماني، حكومت لائيك شود كه خطابه‌هاي بنيان‌گذارانش به مردم تركيه، پرهيز دادن آنها از هرگونه نماد محتوايي و حتي شكلي برگرفته و الهام شده از اسلام بود.

وي با يادآوري اين نكته كه تهي شدن خاورميانه از اسلام منحصر در تلاش‌هايي كه در تركيه صورت گرفت، نبود، خاطرنشان كرد: وقتي بن علي در تونس بر سر كار آمد همه دستورالعمل‌هايي كه براي استقرار نظام لائيك ضروري است بايد مو به مو اجرا مي‌كرد. تونس اولين كشور عربي بود كه در آن حضور زنان با حجاب اسلامي در بخش‌هاي مختلف كشور ممنوع شد.

وزير پيشين امور خارجه ادامه داد: زدودن اسلام در صحنه اجتماعي خاورميانه، آرام آرام بسان عقده‌اي در دل مردمان اين ديار كه با اسلام متولد و در بستر نگاه اسلامي زندگي و براساس سنت اسلامي دار فاني را وداع مي‌گفتند، ايجاد شد و اين سركوب و تحقيرشدگي براي مردم خاورميانه بسيار عذاب‌آور بود.

* روز به روز حكمرانانشان را كوتوله‌تر مي‌ديدند

وي با اشاره به تحميل رژيم صهيونيستي به منطقه خاطرنشان كرد: تحميل اين رژيم كه در آغاز تشكيلش بر اساس پروتكل‌هاي يهود و نقشه‌هاي آشكار شده از نحله‌‌هاي صهيونيسم، نيل تا فرات را هدف‌گذاري كرده بود، درد ديگري بر گرده، ذهن و فكر مردم منطقه بود.
متكي اضافه كرد: زماني كه فوران اولين چاه‌هاي نفت و انتقال نخستين محموله‌هاي نفت از منطقه شكل گرفت، مردم مشاهده كردند كه هر چه جلوتر مي‌روند، سهم‌شان از درآمدهاي حاصل از نفت كمتر مي‌شود. در حوزه سياسي نيز روز به روز حكمرانان خود را كوتوله‌تر، فرمانبردارتر و تسليم‌تر در برابر اراده‌هايي مي‌ديدند كه ديگران ديكته مي‌كردند.

وزير پيشين امور خارجه خاطرنشان كرد: اين سرنوشت تحميلي مي‌توانست با خشم‌ها و فريادهايي به چالش كشيده شود، اما دادن مجوز كامل به حكمرانان براي سركوب هر صدايي و پاسخ خشن به هر حركت مسالمت‌‌آميزي، در طول اين ده‌ها سال، مردم را از حركت جدي كه مي‌بايست داشته باشند، باز مي‌داشت. اگرچه در مصر، سودان، الجزاير، عربستان و يمن به صورت پراكنده صداي اعتراضات شنيده مي‌شد.

وي با بيان اينكه برون‌داد اين خشم فرو خفته در تحولات اخير بر دو پايه جدي استوار است، يكي را آگاهي مردم و ديگري را لبريز شدن كاسه صبرشان عنوان كرد و گفت: آنچه بسترساز افزايش آگاهي‌ها و به سر آمدن كاسه صبر لبريز شده بود، انقلاب اسلامي ايران بود.

متكي با طرح اين سؤال كه چگونه انقلاب اسلامي تأثيرگذار شد؟ پاسخ داد: در طول اين 30 سال مردم منطقه مشاهده مي‌كردند كه حكومت‌هايشان روز به روز وابسته‌تر و سياست‌هايشان روز به روز فرومايه‌تر و عليه منافع ملت‌ها شكل مي‌گرفت. مي‌ديدند نظامي با نشاط و مردمي مقاوم دست در پنجه قدرتمنداني انداخته‌اند كه آنها ده‌ها سال است زير ستم ستورانشان به تسليم وا داشته شده‌‌اند. آنها شاهد حضور فعال مردم ايران در تعيين سرنوشتشان و فروپاشي نظام تا دندان وابسته به قدرت‌هاي خارجي و بنيانگذاري نظامي جديد بر محور استقلال بودند.

وي افزود: آنها مي‌ديدند كه مردم ايران در 3 دهه گذشته خودشان دولت‌هايشان را تشكيل مي‌دهند و مسئولانشان از گرايش‌هاي متفاوت سياسي پا به عرصه وجود گذاشته‌اند و حكمراني كشور را به دست گرفته‌اند و اين مردم هستند كه انتخاب مي‌كنند و امام و رهبري اين مردم به آنها مي‌گويد كه ميزان راي آنها (مردم)‌ است. اين شرايط را با كشورشان مقايسه مي‌كردند كه ابتدايي‌ترين نهادها در كشورشان وجود ندارد و يك نفر 35 تا 40 سال به عنوان يك رئيس جمهور بر كشورشان حكومت مي‌كند و در راي‌گيري‌ها بالاي 90 درصد آراء را به خود اختصاص مي‌دهد.

* نقش انقلاب اسلامي در آگاهي بخشي به ملت‌هاي منطقه

وزير پيشين امور خارجه با بيان اينكه انقلاب اسلامي ايران در آگاهي بخشي به ملت‌هاي منطقه نقش بسزايي داشت، افزود: اينكه گفته شود انقلاب اسلامي الهام‌بخش قيام‌هاي اخير بوده، حرفي به دور از واقعيت نيست.

وي ادامه داد: مردم اين كشورها در نتيجه اين قيام‌ها متوجه شدند كه چه قدرتي دارند و چگونه مي‌توانند تحول ايجاد كنند.

متكي با طرح اين پرسش كه اين قيام‌ها چگونه طراحي شد و نقش غرب و مشخصاً آمريكا در آنها چيست؟ اظهار داشت: بايد پديده را بررسي كنيم. جنس پديده از موضوعات و پديده‌هايي نيست كه آمريكايي‌ها دنبالش باشند. اين پديده در آغاز شكلي بسيط داشت و الان كاملا پيچيده است. در آغاز شعارهاي ابتدايي و الان شعارهاي جدي و مبنايي مطرح مي‌شود. امروز بن، استخوان و اسكلت‌بندي اين حركت‌ها رنگ، بو و نماد اسلامي دارد. در آغاز اگر 100 نفر دور هم جمع مي‌شدند و نماز جماعت مي‌خواندند، امروز صف صد هزار نفري نماز تشكيل مي‌شود.

وي اضافه كرد: در حركت‌هاي روبنايي و اصلاحاتي، از حقوق بشر و آزادي سخن مي‌گويند اما در شعارهاي منطقه‌ از بحرين تا يمن، از يمن تا مصر و از تونس تا عربستان عنوان مي‌شود كه "الشعب يريد اسقاط النظام "، مردم خواستار تغييرات بنيادين هستند و مي‌خواهند زيرساخت‌ها و سيستم حكومتي و نظام تغيير يابد.

متكي به سطح مطالبات در اين قيام‌ها اشاره كرد و گفت: مردم در 3 سطح ملي، منطقه‌اي و جهاني مطالبات خود را تعريف مي‌كنند. در سطح ملي به سازوكارهاي حكومتي و بي‌نقشي و كم‌نقشي خود در تعيين سرنوشتشان و همچنين مناسبات حكومت با مردم معترض‌اند. در سطح منطقه‌اي نسبت به سازوكار تحميلي كه در طول 6 دهه گذشته براي حكومت‌هاي آنها به وجود آمد، اعتراض دارند.

وزير پيشين امور خارجه با بيان اينكه در سطح منطقه كشورهاي عربي يكي بعد از ديگري به جز معدودي از آنها (الجزاير، سودان، سوريه و لبنان) تعاملات پشت پرده را با رژيم صهيونيستي آغاز و به كمپ ‌ديويد و پروژه سازش پيوستند، اظهار داشت: بخشي از اين قيام‌ها اعتراض به مناسبات ناعادلانه‌اي است كه اين حكومت‌ها در تعامل با رژيم صهيونيستي دنبال مي‌كردند.

متكي به طرح ابتكار عربي در مورد فلسطين اشاره كرد كه شامل بازگشت آوارگان فلسطيني، پايتختي قدس شريف براي كشور فلسطين و پذيرش مرزهاي 1967 بود و پرسيد: چقدر آواره برگشتند؟ چقدر از قدس را در اختيار فلسطين قرار دادند؟ غرب كه در دست صهيونيست‌ها بود و در شرق بيت‌المقدس هم شهرك‌سازي‌ها ادامه دارد.

وي درباره سطح مطالبات جهاني اين قيام‌ها نيز خاطرنشان كرد: مشخصاً هدف‌گذاري مردم اين است كه بايد در تعاملات‌مان با غرب، آمريكا و اروپا تحول و فضاي جديد به وجود آيد و مناسبات گذشته تغيير يافته و متحول شود.

وزير پيشين امور خارجه متضرر اين قيام‌ها را حكومت‌هاي ديكتاتوري، رژيم صهيونيستي و آمريكا و غرب عنوان كرد و افزود: متضرر اين قيام‌ها حكومت‌هاي ديكتاتوري هستند كه علي‌رغم اين زنگ بيدارباش قوي، حاضر نيستند تسليم واقعيات شده و با مردمشان تعامل كنند.

متكي ادامه داد: متضرر ديگر رژيم صهيونيستي است كه از ضجه‌هايش مي‌توانيد بشنويد كه همراه و متحدي چون مبارك را از دست داده و متضرر سوم آمريكا و غرب هستند كه در اين بحبوحه در گيجي و منگي خاصي به سر مي‌برند، نه حاضرند با اين تحولات درست تعامل كنند و نه تصميم قاطع مشخصي بگيرند.

به گزارش خبرنگار سياست خارجي خبرگزاري فارس، منوچهر متكي وزير پيشين امور خارجه در ادامه حضورش در دانشگاه علم و صنعت پس از تشريح تحولات منطقه، به سؤالات كتبي و شفاهي دانشجويان پاسخ داد.

وي در پاسخ به اين سؤال كه اگر در مصر جانشيني براي مبارك بر سر كار آيد و گرايش اسلامي نداشته باشد، مي‌توان گفت كه قيام مردم مصر گرايش اسلامي دارد؟ اظهار داشت: ظاهر اين قصه اين است كه حادثه ساده‌اي در تونس رخ داد و كسي خودش را آتش زد و اين به طوفاني تبديل شد. اين حوادث دفعتاً واقع نشد، اين حاصل ده‌ها سال مشاهده نحوه‌اي از حكمراني است كه مردم نمي‌پسنديدند.

متكي با بيان اينكه زيباترين تعبير را رهبري داشتند كه عنوان كردند مردم احساس تحقيرشدگي كرد‌ه‌اند، خاطرنشان كرد: 26 سالم بود كه انقلاب شد. ما اين احساس تحقيرشدگي را قبل از انقلاب حس مي‌كرديم. وقتي سفير انگليس و آمريكا به شاه دستور مي‌دادند كه چه كار كند.

وزير امور خارجه سابق با يادآوري اين نكته كه حوادث اخير يك دفعه به وجود نيامده است، گفت: آيا از آغاز حركت دنبال اين هستند كه تشكيل حكومت اسلامي بدهند؟ هنوز هم مطالبات به طور روشن خود را نشان نداده و وقتي شعارها را كنار هم قرار مي‌دهيم و به بافت جمعيتي ‌برخي كشورها توجه مي‌كنيم، غلبه شعارهاي اسلامي را در تعريف مطالبات، و خواسته‌ها مي‌توانيد متوجه شويم.

وي با ذكر اين نكته كه تقريباً منسجم‌ترين حركت را انقلابيون و جوانان مصري از خودشان نشان دادند، اضافه كرد: مذاكراتي با شوراي فرماندهي داشتند و درسي به اخوان‌المسلمين دادند. اخواني‌ها كه در ابتدا محافظه‌كار بودند وقتي نهيب جوانان را ديدند از مواضع خود عقب‌نشيني كردند.

وي گفت: الان همه مي‌گويند حكومت اسلامي. ولي نگاه اسلامي منافاتي با نگاه دموكراسي خواهي و آزادي‌خواهي غير مسلمانان اين كشورها ندارد. بايد ببينيم كساني كه فردا در مصر بر سر كار مي‌آيند چه كساني هستند.

متكي افزود: چهره‌هاي غرب‌گرايي كه در حال حاضر مطرح هستند، اگر بر سر كار بيايند، دنبال رفرم‌‌هاي ظاهري هستند و فتيله برخي آزادي‌ها و حقوق مردم را بالا مي‌آورند، ولي سمت و سوي حكمراني آنها سمت و سوي گذشته است.

وزير خارجه سابق اضافه كرد: به نظر مي‌رسد مردم مصر روز به روز آگاه‌تر مي‌شوند.
متكي ادامه داد: بايد تحولات را تعقيب كنيم، شايد قدري جلوتر بتوانيم پيرامون ريز ماهيت آن صحبت كنيم.

* آمريكا با كدام حكومت شوراي همكاري خليج فارس مشكل داشت؟

وي با بيان اينكه آيا آغاز اين روند را ديگران طراحي كردند؟ پاسخ داد: خير؛ چون هيچكس پيش‌بيني نكرده بود. روال غرب اين است كه در موضوعاتي كه مي‌خواهد در جاهايي جا بيندازد، كارهايي توسط مراكز مطالعاتي انجام دهد، اما اين روند توسط آنها انجام نشد، چرا كه مشكلي با اين حكومت‌ها نداشتند.

وزير پيشين امور خارجه پرسيد: آمريكا با كدام حكومت شوراي همكاري خليج فارس مشكل داشت؟ آمريكا با كدام حكومت غير از سوريه و سودان كه محور قيام‌ها هستند، مشكل داشت؟ چه مشكل جدي با مصر و يمن داشت؟

وي افزود: اين قيام‌ها كار آمريكايي‌ها و غرب نيست. چون در آغاز اين تحولات مواضع متضاد و برخوردهاي با استاندارد دوگانه نسبت به اين تحولات از سوي آمريكا و اروپا ديده مي‌شد. زماني آمريكايي‌ها موج مردمي را ديدند، گفتند بهتر است مبارك برود ولي سعودي‌ها، اردني‌ها و اسرائيلي‌ها به آمريكا پيغام دادند كه مبارك بايد بماند و در نتيجه اوباما حرف خودش را پس گرفت و نماينده ويژه‌اش كه به مصر رفته بود اعلام كرد كه مبارك بايد بماند تا اصلاحات را انجام دهد.
وي اين موارد را شواهدي خواند كه غرب در ايجاد اين تحولات نقش نداشته و گفت: البته غرب در ادامه تلاش كرد اين قيام‌ها را مديريت كند.

يكي از دانشجويان از متكي پرسيد اين قيام‌ها بيداري اسلامي است يا انساني؟ كه وي پاسخ داد: وقتي عنوان مي‌كنيم بيداري اسلامي قاعدتاً بيداري انساني نيز در آن وجود دارد. گفتن بيداري اسلامي و انساني منافاتي با يكديگر ندارد. آنچه در صحنه عمل است، بيداري اسلامي در آن موج مي‌زند كه قطعا در متن خود بيداري انساني را نيز دارد.

وي اضافه كرد: ‌ما در دوران دانشجويي در خارج از كشور و همزمان با انقلاب اسلامي 57 ساعت با قطار از جنوب هند به دهلي مي‌رفتيم براي 2 ساعت تظاهرات و 57 ساعت را در قطار مي‌گذرانديم تا به شهرمان باز گرديم و مي‌گفتيم كه ملت ايران انقلاب مي‌كند و ما بايد پيام ملت ايران را به مردم هند منتقل كنيم.

* چه كسي به مقاومت كمك و از مواضع آن حمايت كرد؟

دانشجويي نيز با بيان اينكه ما دائم از عدالت علي حرف مي‌زنيم گفت آيا انصاف است كه چون سوريه همپيمان ماست ما كشتار مردم در اين كشور را مهم ندانيم؟ كه متكي پاسخ داد: اين توجه ظريف و دقيقي است. من به 3 سطح مطالبات در قيام‌ها اشاره كردم، سطح ملي، منطقه‌اي و جهاني. مردم در سطح ملي به مناسبات داخلي كشورشان اعتراض دارند و اگر مسئولان به اين اعتراضات توجه نكنند با خشم مردم مواجه مي‌شوند.

وي افزود: در اين سطح معتقدم كه همه كشورهايي كه مردمشان مطالباتي را در سطح ملي به لحاظ آزادي و درخواست‌هايشان بيان مي‌كنند، بايد به اين مطالبات پاسخ دهند و سوريه نيز از اين قاعده مستثني نيست.

وزير پيشين امور خارجه با بيان اينكه در سطح منطقه‌اي و جهاني مردم در اين قيام‌ها عنوان مي‌كنند كه ما نسبت به تعاملات و روابط با رژيم صهيونيستي معترضيم، اظهار داشت: سوريه در خط اول كشورهايي است كه برخلاف بسياري از كشورهاي منطقه حاضر نشد تعامل با اسرائيل را دنبال و مذاكره مستقيم با آن داشته باشد. مواضع ضد صهيونيستي سوريه از زمان حافظ اسد و در دوران بشار اسد، براي همگان آشكار است.

وي با اشاره به مقاومت لبنان، پرسيد: چه كسي به مقاومت كمك و از مواضع آن حمايت كرد؟ 16 گروه فلسطيني در هيچ جاي جهان عرب مأوا و دفتر و تشكيلاتي ندارند، ولي پايگاهشان در سوريه است.

* ايران صميمانه‌ترين ديپلماسي را در منطقه داشت

متكي با بيان اينكه من در اينجا از جايگاه نظام صحبت نمي‌كنم، خاطرنشان كرد: به عنوان نظر شخصي معتقدم در حوزه ملي بايد به سوريه اين توصيه را داشته باشيم كه در تعاملات با مردم در سطح ملي مشكلات را حل و مديريت كند. ما در سطح منطقه‌اي و جهاني از مواضع سوريه حمايت مي‌كنيم.

وزير پيشين امور خارجه با بيان اينكه آمريكا و رژيم صهيونيستي از ناآرامي‌ها در سوريه ابراز خوشحالي كردند، پرسيد: آيا در بحرين نيز چنين كردند؟ در اخبار مطرح شده بود كه سعد حريري و جريان 14 مارس امكانات و تسليحات فراواني را براي برخي از مخالفان در سوريه فرستاده و اين در حالي است كه آمريكا و غرب هنوز در اين زمينه موضع‌گيري نكردند. آيا در بحرين مي‌توانند جايي را پيدا كنند كه ايراني‌ها سلاح فرستاده باشند؟

وي با اشاره به بيانيه صادره از سوي شوراي همكاري خليج فارس كه ايران را تهديد در منطقه خوانده، خطاب به حاكمان اين كشورها گفت: جمهوري اسلامي ايران صميمانه‌ترين ديپلماسي را در منطقه با شما داشته است.

* روابط ايران و ليبي تركيبي از مؤلفه‌هاي مختلف

وزير پيشين امور خارجه در پاسخ به سؤال دانشجويي در خصوص برقراري رابطه با ليبي و وضعيت امام موسي صدر خاطرنشان كرد: در قصه ليبي و روابط بين كشورها معمولا مؤلفه‌هاي مختلف گاه منفي و گاه مثبت روابط دو كشور را تشكيل مي‌دهند. اگر مؤلفه‌هاي منفي قوي‌تر باشد روابط دو كشور سرد است و يا به قطع روابط منجر مي‌شود ولي اگر مؤلفه‌هاي مثبت صميمي‌تر باشد، مي‌گويند روابط دو كشور گرم است.

متكي ادامه داد: روابط ما و ليبي تركيبي از مؤلفه‌هاي مختلف است كه يكي از آنها بحث امام موسي صدر مي‌باشد، ديگري مواضع و برخوردهاي ليبي در خصوص مسائل و موضوعات مختلف جهاني و مولفه ديگر تعاملات جهان عرب در رابطه با جنگ 8 ساله عراق عليه ايران.

وي با طرح اين پرسش كه برخورد امام در روابط با ليبي با مورد توجه قرار دادن موضوع امام موسي صدر چگونه بوده است؟ خاطرنشان كرد: ما و ليبي در دوران امام، مراوده داشتيم و سفارتخانه‌هايمان داير بود. سعد مجبر كه سفير ليبي در تهران است 30 سال پيش سفير اين كشور در ايران بود. ما مراودات نظامي داشتيم و به ميزاني كه ظرفيت وجود داشت، مراودات اقتصادي نيز داشتيم. در دوران امام با ليبي روابط سياسي، اقتصادي، نظامي و بين‌المللي داشتيم.

وي اضافه كرد: در سال 1360 به همراه شهيد شاهچراغي به چند كشور و از جمله لبنان سفر كردم. در آنجا با مرحوم شيخ محمد مهدي شمس الدين نايب رئيس مجلس شيعيان لبنان ملاقاتي داشتيم و افرادي نيز از جنوب لبنان آمده بودند. شمس الدين خطاب به آنها گفت اينها از جبل عامر آمده‌اند و دوستان قذافي هستند. من به وي گفتم «قف»، در ايران انقلابي شد كه هسته اصلي انقلاب، نگاه و خط امام است و جريان‌هاي سياسي و افراد و چهر‌ه‌ها به ميزاني كه با اين هسته همگرايي دارند در متن انقلاب مي‌مانند. اگر نباشند كنده و جدا مي‌شوند. در سياست بين‌الملل امام نيز همينطور است. حافظ اسد، قذافي، ياسر عرفات و هر كس ديگري اگر در مواضع بين‌المللي امام همراهي‌ها را نشان دهد، مي‌تواند در زمره و كنار شعارهاي امام بماند، اما به محض آنكه از آن فاصله بگيرد، جدا مي‌شود.

وي افزود: در دوره هشت ساله قبل از دولت نهم، گفتند روابط را با ليبي به سطح پايين‌تري مي‌رسانيم و ... اتفاقاً در اين سال‌ها، ليبي در دامان غرب و آمريكا مي‌غلتيد. در سفر يك سال پيشي كه به ليبي داشتم موضوعات مختلفي از جمله امام موسي صدر را دنبال كردم. اگر با ليبي مراوداتي داشتيم، به اين معنا نبود كه از مقوله امام موسي صدر جدا و منفك شده‌ايم.

همان دانشجو با بيان اينكه عربستان جانشين اسرائيل و آمريكا در منطقه است، از متكي پرسيد چرا واكنش جدي نسبت به عربستان صورت نگرفت؟ و به نظر مي‌رسد مصلحت گرايي مسئولان ما جاي حق گرايي كه در زمان امام بود را گرفته است، كه وزير خارجه سابق در اين باره گفت: زماني كه عربستان به يمن حمله كرد، هم در قبال رئيس جمهور يمن و ضرورت توجه به مطالبات مردم و هم پرهيز دادن عربستان از دخالت در امور داخلي يمن، موضع‌گيري سياسي داشتيم.

وي با اشاره به فرمايشات مقام معظم رهبري در مشهد، اظهار داشت: دستگاه ديپلماسي ما بايد در پيروي از سياست درستي كه مقام معظم رهبري در قبال جنايات دولت بحرين و اقدامات عربستان داشتند، موضع‌گيري كند و وزارت خارجه سعي كرده اين حركات را انجام و در نفي اين سركوب‌ها و ضرورت خروج عربستان از بحرين، اتخاذ موضع كند.

يكي از دانشجويان پرسيد آيا ايران به طور مستقيم و فعال در شكل‌گيري قيام‌هاي منطقه دخالت داشته است؟ كه وزير خارجه سابق پاسخ داد: شما بايد از مسئولان دعوت و اين سؤال را از آنها بپرسيد. پاسخ من موضع رسمي نظام نيست، بلكه تحليل شخصي من است. اينكه آيا ايران در شكل‌گيري و پيدايش تحولات نقش داشته و مراد شما نقش الهام‌بخشي انقلاب و امام نيست و اينكه آيا ايران در اين كشورها حضور و ارتباطاتي داشته، من نمي‌توانم چنين چيزي را تأييد كنم. حادثه عظيمي در منطقه رخ داده كه به اعتقاد من به صورت موجي ايجاد شده است. يك حزب در اين كشورها نبوده كه بگويد من اين كار را كرده‌ام. هيچكس پيش‌بيني نكرده بود كه اين تحولات در اين كشورها رخ مي‌دهد.

وي ادامه داد:‌ آمريكايي‌ها در آغاز اين سروصداها براي اينكه اين تحولات منتسب به ايران و ملهم از انقلاب تبليغ نشود، گفتند كه ربطي به ايران ندارد و حتي مولن در بحرين گفت كه ردي از حضور ايران در تحولات نديده‌ايم. زماني كه جلوتر رفت و شاهد فراگيري و عمق قيام‌ها بودند گفتند كه ايراني‌ها از قيام‌ها بهره‌برداري مي‌كنند و الان هم از دخالت ايران سخن به ميان مي‌آورند.

متكي با اشاره به نشست اخير شوراي همكاري خليج فارس كه در اين نشست عنوان شده تا زماني كه تهديد ايران وجود دارد سپر جزيره بايد در بحرين حضور داشته باشد و با بيان اينكه اينها به دنبال القاي اين معنا هستند كه ايران دخالت مكانيكي و عملياتي مي‌كند و مي‌گويند كه ايران با رهبران ليبي، يمن و بحرين در تماس است، گفت: اينها اظهاراتي دروغ بيش نيست. رهبران اين كشورها خودشان به آگاهي رسيده‌اند.

وي اضافه كرد:‌بايد مواضع ما روشن و شفاف بيان و مواضع دوگانه غرب به نقد كشيده شود. در اين زمينه مي‌توان رساله‌هايي را در خصوص نحوه تعامل غرب با اين بحران و برخوردهاي دوگانه و متناقض آن به رشته تحرير درآورد.

وزير پيشين امور خارجه ادامه داد: دخالت عملياتي ايران نه به مصلحت است و نه گمان مي‌كنم كه دولت ايران اين را در برنامه خود دارد ولي ما حمايت معنوي مي‌كنيم. جنايات را محكوم و در جاهايي كه امكان‌پذير است كمك‌هاي انسان‌دوستانه مي‌فرستيم. دانشجويان و NGO‌ها مي‌توانند كشتي اعزام كرده و به آسيب‌ديدگان بحرين كمك كنند، حتي اگر راه ندهند.

* سياست خارجي در دولت نهم منفعل نبود

يكي از دانشجويان عنوان كرد كه وزارت خارجه در دوران منوچهر متكي منفعل و فاميل‌گرايي در اين وزارتخانه حاكم بوده است، كه متكي در اين باره گفت: به نظرتان احترام مي‌گذارم و عنوان مي‌كنم كه فرمايش شما درست نيست. سياست خارجي ما در دولت نهم منفعل نبود، بلكه مقتدرانه بود. سياست جدا شده از رعب بود و ما در تعامل با غرب مرعوب نشديم، ضمن اينكه منطق قابل دفاع خود را مطرح كرديم. از نهيب آنها نهراسيديم و به همين دليل سياست هسته‌اي را به پيش برديم و الهام‌بخشي انقلاب را بيشتر كرديم.

وي با بيان اينكه ده‌ها نمونه مثال مي‌توانم در اين زمينه عنوان كنم كه در حال حاضر مجال آن نيست، اظهار داشت: سياست خارجي در مقطعي كه من وزير امور خارجه بودم منفعلانه نبود. اين ايراد وارد است كه ما نتوانستيم حوادث شمال آفريقا و خاورميانه عربي را پيش‌بيني كنيم. البته هيچ كس ديگر هم نه مراكز و مؤسسات پژوهشي غرب، نه وزارت خارجه ايران و نه هيچ وزارت خارجه ديگري در دنيا آن را پيش‌بيني نكرده بود.

متكي خاطرنشان كرد: جنس، شكل و شروع تحولات و زبانه كشيدن اين آتش به گونه‌اي بود كه كسي نتوانست آن را پيش‌بيني كند.

وي در واكنش به بخش ديگر سؤال اين دانشجو كه از واژه سركوب در خصوص مسائل داخلي ايران استفاده كرده بود، گفت: احتمالا شما به تحولات بعد از انتخابات 1388 اشاره كرديد. تصور مي‌كنم پردازش اين موضوع و تحولات نيازمند زمان بيشتري است. ما وقتي در مصدر سياسي و در جايگاه ليدري يك جريان سياسي در جامعه قرار مي‌گيريم و شخصيت كاريزماتيك پيدا مي‌كنيم، بايد توجه داشته باشيم كه به آرا و نظرات مردم چوب حراج نزنيم.

متكي با بيان اينكه مردم ايران در 30 سال گذشته نشان دادند كه از گرايشات مختلف استقبال كردند، گفت: من قطعا 13 ميليون راي را كه در يك مصاف پر نشاط انتخاباتي در كشور به دست آمد، متلاشي نمي‌كردم.

وي با تأكيد بر اينكه من به عنوان وزير خارجه سابق پاسخ نمي‌دهم، اظهار داشت: بايد همگان را به قانون دعوت كنيم و در قالب اين قانونگرايي ما توانستيم اين همه تنوع در حكمراني، مديريت و تعاملات را ايجاد كنيم.

وزير پيشين امور خارجه با اشاره به دولت‌هاي بعد از جنگ كه هر كدام ديدگاهي متفاوت از يكديگر داشتند، پرسيد: آيا اين زيبا نيست؟ به مردم نبايد ظلم كنيم. من نمي‌خواهم وارد يك برخورد و اشتباه صورت گرفته احتمالي شوم.

* پاسخ متكي به شبهه‌اي بعد از پنج سال

متكي درباره فاميل‌گرايي در اين وزارتخانه نيز اظهار داشت: يك حرفي را از روز نخست ورود من به وزارت خارجه مطرح كردند كه متكي فاميل‌گرا است. من در دوران مسئوليتم به اين سؤال پاسخ ندادم، ولي الان بعد از 5 سال به اين شائبه پاسخ مي‌دهم. الان نه در آن مسئوليت هستم و نه هيچ مسئوليت اداري ديگري دارم.

متكي گفت: در بحث تعامل با زنان شامل همكاران زن در وزارت خارجه، همسران ديپلمات‌هاي ايراني، همسران ديپلمات‌هاي خارجي مقيم ايران به اضافه سازمان زنان و بخش زنان و خانواده در داخل كشور، در دوران بنده طراحي نويني صورت گرفت، چرا كه قبل از آن در اين بخش وقفه و خلاء وجود داشت.

وي افزود: ما در حوزه زنان تعريف كرديم كه اين 4 حوزه كاري (همكاران زن وزارت خارجه، همسران ديپلمات‌هاي ايراني، همسران ديپلمات‌هاي خارجي مقيم و بخش زنان و خانواده) وزارت خارجه فعال شوند و براي اين‌ها همسرم كه 20 سال با من در وزارت خارجه و 9 سال در خارج از كشور بود و دكترا دارد و فرزند شهيد است و در مسائل انقلاب بوده و البته در جاي ديگري مشغول به خدمت بوده ، ضمن اينكه به صورت عملي در وزارت خارجه درگير مسائل مربوط به زنان و مرتبط با كنفدراسيون‌هاي زنان در خارج بود، را به وزارت خارجه مأمور كردم تا كار زنان را ساماندهي كند.
متكي ادامه داد: اين تنها مورد فاميلي بود كه برخي در نطق‌ها، مصاحبه‌ها و سايت‌هاي خارج از كشورشان گفتند كه متكي فاميل‌باز است. من هيچ انگيزه‌اي جز فعال كردن اين حوزه نداشتم.

يكي از دانشجويان از متكي پرسيد كه آيا منظور شما از خاورميانه اسلامي ايجاد حكومت شيعي اسلامي در كشورهاي منطقه است؟ كه وي پاسخ داد: آنچه انتظار داريم در خاورميانه محقق شود تشكيل حكومت‌هايي برآمده از مردم است همانطور كه ما در 12 فروردين نوع حكومت خود را مشخص كرديم. نمي‌توانم پيش‌بيني كنم كه نوع حكومت‌ها چه خواهد بود ولي روند مطالبات اسلامي را درك مي‌كنم. نمي‌توان الان پيش‌بيني كرد و به آن پاسخ داد.

* قذافي و عبدالله صالح به جنايتكاران جنگي بدل شده‌اند

متكي در خصوص انتقاد يكي از دانشجويان به عملكرد دستگاه ديپلماسي در قبال تحولات منطقه، گفت: حدود 10 روز از شروع اين تحولات نگذشته بود كه ايران در بالاترين جايگاه در يك تحليل جامع از زبان رهبري نظام و انقلاب پيرامون اين مسائل موضع‌گيري كرد. اگر خطبه نماز جمعه مقام معظم رهبري را مجددا مطالعه كنيد، متوجه خواهيد شد كه اين خطبه جامع بود. هم برخي سوء‌استفاده‌‌ها و تبليغاتي كه بعدها مي‌خواستند بكنند و عنوان كنند كه ايران مي‌خواهد ولايت فقيه و تشيع را صادر كند پاسخ دادند و هم شرايط را تحليل كردند.

وي افزود: يك ماه قبل نيز مقام معظم رهبري نيز عنوان كردند كه عربستان اگر به اين سياست ادامه دهد در منطقه منفور مي‌شود.

وزير پيشين امور خارجه اضافه كرد: وزارت امور خارجه و دولت بايد مواضع روشن، قاطع و شفافي را اتخاذ كند؛ البته بايد معذورات دستگاه ديپلماسي را درك كنيم.
وي با بيان اينكه در اين تحولات چند مؤلفه شامل مردم، دولت‌هايشان، دولت‌هاي عربي و كشورهاي غربي وجود داشت و دارد، اظهار داشت: شوراي همكاري خليج فارس، نسخه پيچيده كه معاون علي عبدالله صالح، حكومت را در يمن به دست گيرد. به شما چه ارتباطي دارد كه براي يمن حكمران تعيين مي‌كنيد؟

متكي همچنين گفت: الان قذافي و علي عبدالله صالح به جنايتكاران جنگي تبديل شده‌اند و حكومت آل خليفه نشان داده كه ظرفيت كمترين تحمل را در برابر موضوعات ندارد.

وزير پيشين امور خارجه با اشاره به دخالت كشورهاي عربي در قبال تحولات منطقه خطاب به ملك عبدالله پادشاه عربستان گفت: شما چه حقي داريد؟ مردم مصر گفتند كه ما مبارك را نمي‌خواهيم، ولي شما يك روز در ميان در گفت‌وگوي تلفني با مبارك او را ترغيب مي‌كرديد كه سركارش بماند و از اوباما مي‌خواستيد كه در حفظ مبارك بكوشد.

متكي بر موضع روشن اتحاديه عرب در قبال تجاوزات غربي‌ها تأكيد كرد و افزود: دخالت غرب در ليبي براي كمك به مردم اين كشور نيست، بلكه آنها طراحي‌هاي پشت صحنه دارند.

وي با اشاره به وزير خارجه ليبي كه به انگلستان پناهنده شده، گفت: او هنوز آدم قذافي است. چند سال پيش عقد و اخوتش را با سيا (سازمان اطلاعات مركزي آمريكا) بسته است و در اسناد ويكي ليكس نيز عنوان شده كه او جاسوس غرب است. وزير خارجه ليبي به غرب رفته تا آب از جوي رفته را به جوي باز گرداند.

متكي اقدامات متحدالشكلي كه از سوي 80 حزب، گروه و سازمان سياسي كشور از گرايشات مختلف قرار است در قبال تحولات منطقه صورت گيرد را اقدامات ارزشمندي خواند و گفت: بايد پاسخ شوراي همكاري را بدهيم.

وي در پايان با اشاره به اينكه دانشجويان داراي دو هويت شخصي و جمعي هستند، از دانشجويان خواست كه خدمتگزاري و نفع‌رساني را مدنظر قرار دهند و افزود: آن چيزي كه نفع مردم در آن است ماندگار است و براي اينكه ماندگاري در زندگي ما نقش ببندد بايد به كر اعتقادي وصل شويم، وقتي به اين كر وصل شديم يعني براي اعتقادمان كار مي‌كنيم.

به گزارش خبرنگار فارس، يكي از دانشجويان هم از متكي درباره سنش سؤال كرد كه 56 ساله است يا 57 ساله؟ كه وي در پاسخ گفت: 57 سال و 28 روز.

پس از پايان وقت در نظر گرفته شده و بعد از اينكه متكي به سؤالات دانشجويان پاسخ گفت، دانشجويان او را رها نكرده و تا نزديك خودروي متكي او را همراهي كرده و نظراتش را درباره تحولات جاري در منطقه جويا شدند.