.png "عصر ایران")
۰۴ دی ۱۴۰۳
به روز شده در: ۰۴ دی ۱۴۰۳ - ۱۶:۳۴
اسرائیل چگونه نقشه خود برای الحاق کرانه باختری را شتابان به پیش می‌برد؟ (فیلم) قبلا از آب، کره مي‌گرفتند، حالا آب را به جاي کره مي‌فروشند!
با يکي از توليد کنندگان رب و آبميوه که در اين باره صحبت مي کنم مي گويد: مردم فکر مي کنند اين ها رب هاي چيني است در حالي که چين بد سابقه نيز اين چنين تقلب نمي کند. آن را با مقداري پودر کدو و يا کدوي پخته و له شده مخلوط مي‌کنند و همراه با رب گوجه فرنگي مي‌جوشانند. صبر کنيد. هنوز مانده.
گذشته از گرانی و تورم و افزایش عجیب و غریب قیمت خواربار و مایحتاج مردم،
در این میان تقلب و کم فروشی تولیدکنندگان و فروشندگان مسئله مهم دیگری است
که مردم را آزار می دهد.
به گزارش خراسان، تقلب و کم فروشي شايد قدمتي به اندازه عمر انسان داشته باشد ولي تا همين چند سال پيش عمدتا در زمينه هايي تقلب مي شد که تاثير مستقيم بر زندگي و بهداشت مردم نمي گذاشت. ولي امروز اين پديده زشت به طور گسترده در جوامع مختلف توسط افراد سودجو به طور حساب شده در بخش گسترده اي از کالاها اعمال مي شود، که فقط کشورهايي که استاندارد مناسب و قوانين و مقررات سختي براي مبارزه با متخلفان وضع کرده اند و با قدرت، آن ها را اعمال مي کنند، از اين گرفتاري ها تا حدي در امان هستند.
در اين بين گاهي ممکن است افراد سودجو و متقلب به فکر استفاده از بازار پرفروش و پر رونق مواد غذايي که همواره مشتري زياد و کاربرد عمومي دارد، بيفتند و براي کم کردن هزينه هاي توليد(به ويژه در شرايط دشوار کنوني) و به دست آوردن سود بيشتر دست به تقلب در مواد غذايي بزنند که از اين راه سلامت مردم را به خطر مي اندازند. بيشتر اين تقلب ها در بازار خرده فروشي است، اما گاه ممکن است به بازار فروش مواد اوليه هم سرايت کند.
در بازار چه خبر است؟
بي شک بهترين راه کسب اطلاعات در اين باره تهيه گزارش ميداني است. به عبارت ديگر وارد بازار شدن و با کسبه خرده فروش و بنکدار به صحبت نشستن و نيز درد دل مردم را شنيدن و ديدن نمونه هايي تاسف بار. آن چه مي خوانيد حاصل چند هفته جستجو و مشاهده است. البته قصد بدبين کردن شما را ندارم يا آن که بگويم اين کم فروشي ها و تقلب ها عموميت دارد. به نظر مي رسد که عده قليلي دست به چنين اقدامات ناشايستي مي زنند ولي بيشتر براي اطلاع مسئولان و نه مردم(که خود بهتر از ما تجربه کرده اند) به اين موارد اشاره مي کنم. به هر صورت از اين که مجبورم وجود چنين تقلب هايي را تاييد و حتي توضيح دهم احساس خوبي ندارم. اي کاش هرگز مجبور به تهيه چنين گزارشي نمي شدم.
برخي از شايع ترين تقلبات مواد غذايي که بنکداران، کسبه و مردم از آن سخن مي گويند و حتي در پاره اي موارد نمونه هايي را نشانم مي دهند از اين قرار است:
چاي: يکي از فروشندگان عمده چاي، قهوه و نسکافه با نشان دادن پلاستيک بزرگي حاوي چاي فرآوري شده که عطر خوبي هم دارد مي گويد: اين چاي به ظاهر عطر و طعم خوبي دارد. زود دم هم هست ولي تقلبي است.
وي اضافه مي کند: چاي از نظر مواد رنگ دهنده و طعم دهنده تقلبي هميشه مورد سوءاستفاده سودجويان بوده. گاهي چاي واقعي را مثل اين نمونه با تفاله هاي خشک شده چاي از قهوه خانه و ... و با رنگ و طعم مصنوعي و غير مجاز مخلوط مي کنند و به نام چاي مرغوب به مصرف کننده بي اطلاع عرضه مي کنند.
جالب آن که برخي کسبه بهترين آزمون براي تشخيص چاي تقلبي را نيز ارائه مي دهند: ريختن مقداري از آن در آب سرد است. چاي طبيعي و مرغوب در آب سرد رنگ نداده و طعم آب سرد را چندان تغيير نمي دهد.
شير و ماست: يک شهروند که 2 کيلو شير به اصطلاح محلي پر چرب خريده است با يک آزمايش ساده حقيقت تلخي را نشانم مي دهد. او يک ليوان از آن شير را که چند دقيقه اي هم مانده خالي مي کند. ولي روي ديواره ليوان هيچ اثري از شير باقي نمي ماند. در واقع آن شير به قدري رقيق است که بيشتر به آب شبيه است.
در مورد ماست نيز شهروند ديگري چند نمونه ماست بسته بندي شده و شيک را نشانم مي دهد که مثل خامه کش مي‌آيد ولي جالب آن که طعم آن بيش از آن که ترش باشد شيرين است و گس.
طي صحبتي که با چند تن از توليد کنندگان مي کنم مي فهمم که رايج ترين تقلب هايي که ممکن است در شير صورت بگيرد شامل افزودن آب، افزودن محلول نشاسته، مخلوط کردن شير خشک حل شده به شير و اضافه کردن جوش شيرين و فرمل ( براي پنهان کردن فساد) مي شود. چون با اضافه کردن آب حالت و رنگ شير چندان تغييري نمي کند، بنابراين برخي فروشندگان سودجو مقداري آب به شير اضافه مي کنند و براي اين که غلظت آن نيز در حد طبيعي باقي بماند مقداري نشاسته نيز به آن اضافه مي کنند تا به سادگي قابل تشخيص نباشد. براي مخفي ماندن فساد شير برخي فروشندگان يا دامداران مقداري جوش شيرين به شير فاسد اضافه مي کنند که موجب خنثي شدن اسيدهاي حاصله از ميکروب ها مي شود و به اين ترتيب شير در اثر حرارت لخته و دلمه نمي شود و فساد آن مخفي مي ماند که تشخيص اين تقلب نياز به وسايل و امکانات آزمايشگاهي دارد، ولي تشخيص نشاسته در شير آسان است به اين صورت که شير را کمي حرارت داده و به آن يک قطره محلول يد( تنتوريد) اضافه مي کنيم، پيدا شدن رنگ آبي دليل بر افزودن نشاسته يا آرد به شير مي باشد.
در مورد ماست، علاوه بر احتمال تقلب در شير مورد استفاده براي توليد کنندگان، امکان افزودن موادي براي افزايش قوام ماست وجود دارد. يک ماده بسيار قديمي، موثر و تقلبي، افزودن نشاسته براي افزايش قوام است که با اضافه کردن يد و با نشان دادن رنگ آبي مي توان در برخي موارد اين تقلب ها را شناسايي کرد. در مواقعي که از نشاسته استفاده مي شود ماست زودتر ترش مي شود که آقايان فکر اين را هم کرده اند و براي جلوگيري از ترش شدن به آن جوش شيرين اضافه مي کنند. گاهي اوقات هم، چنانچه شايع است براي نشان دادن چربي ماست ممکن است از انداختن يک دستمال کاغذي بر روي سطح کاسه يا سطل ماست استفاده شود.
زردچوبه: هرگز فکر نمي کردم در باره زردچوبه هم تقلب صورت بگيرد ولي نمونه هاي جالبي از آن را در يک مغازه عطاري نشانم مي دهند و مي گويند: موادي نظير آرد يا نان خشک، پوست پسته، گل افرا و زردچوبه را با يکديگر مخلوط مي کنند و به عنوان زردچوبه مي فروشند.
کشک: اولين بار با کشک تقلبي در يکي از آزمايشگاه هاي مواد غذايي آشنا شدم. راستش تشخيص تقلبي بودنش برايم خيلي سخت بود ولي مسئول آزمايشگاه توضيح داد که کشک يا به صورت خشک و يا به صورت مايع عرضه مي شود. تقلب هاي اصلي کشک اضافه کردن آرد به محصول است که در چنين شرايطي کشک مايع توليد شده به اندازه کافي اسيدي نيست، که يکي از تبعات اصلي آن ايجاد خطر مسموميت هاي کشنده مانند بوتوليسم بر اثر مصرف اين ماده غذايي به صورت سنتي و غير پاستوريزه است. در ضمن در مواردي براي توليد کشک تقلبي از آرد و نمک و روغن نباتي، گل سفيد و ... استفاده مي کنند.
نان: با قطع آرد يارانه اي و آزادسازي قيمت آرد، هفته اول بسياري از نانوايان، قيمت هر قطعه نان را با چند برابر قيمت عرضه کردند، اين نان ها سفيدتر، بزرگ تر و پرکنجدتر از گذشته بود، با سپري شدن زمان، قيمت ها به همان حال باقي ماند و نان ها کوچک تر و تيره تر شد، حال مي توانيد کنجدها را روي نان بشماريد. همچنين نان سفيد در پاره اي از مناطق داراي طرفداران بيشتري است. شايد شما هم يکي از آن ها باشيد ولي چندي پيش شهروندي نان بسيار سفيد و اشتها برانگيزي را نشانم داد که طعم تلخي داشت. وقتي در اين مورد تحقيق کردم متوجه شدم برخي سودجويان مقداري زاج به آردهاي تيره اضافه مي کنند تا به رنگ سفيد درآيد بدون توجه به زيان هاي آن.
رب گوجه فرنگي: تقلب در اين محصول نيز روش هاي متفاوتي دارد. به خصوص در رب هاي فله. آن چه مسلم است در نگاه اول تقلبي بودن رب مشخص نمي شود. ولي پس از استفاده و پخت غذا تازه مي فهمي که اين رب به هيچ عنوان طعم گوجه فرنگي نمي دهد. 2 نمونه از رب هاي تقلبي را که دوستان خريداري کرده بودند ديدم. يکي فله و ديگري بسته بندي شده. رب خوش رنگ و سفتي به نظر مي رسيد ولي دلمه دلمه بود و بوي متفاوتي داشت.
با يکي از توليد کنندگان رب و آبميوه که در اين باره صحبت مي کنم مي گويد: مردم فکر مي کنند اين ها رب هاي چيني است در حالي که چين بد سابقه نيز اين چنين تقلب نمي کند. در واقع افراد سودجو آن را با مقداري پودر کدو و يا کدوي پخته و له شده مخلوط مي‌کنند و همراه با رب گوجه فرنگي مي‌جوشانند. صبر کنيد. هنوز مانده.
در پاره اي موارد مقداري سيب زميني پخته و له شده به جاي کدو به آن مي افزايند يا مقداري نشاسته به رب اضافه مي کنند تا نشاسته مقداري از آب را جذب کند و در نتيجه رب سفت و غليظ به نظر آيد. بهترين راه شناسايي بدون امکانات آزمايشگاهي رقيق کردن رب به ميزان 7 تا 8 برابر معين و تبديل کردن مجدد آن به آب گوجه فرنگي است که مي توان رنگ و مزه و بافت غير طبيعي آن را با آب گوجه فرنگي تازه يا رب گوجه فرنگي اصلي و رقيق شده مقايسه کرد.
فرآورده هاي گوشتي: شايد صنايع گوشتي بيشترين امکان تقلب را در بين گروه هاي مختلف مواد غذايي داشته باشند، زيرا که مواد اوليه پس از مخلوط شدن و يکنواخت شدن در ظاهر، قابل شناسايي نيستند، فلسفه توليد فرآورده هاي گوشتي در ابتدا اين بوده که از مجموعه گوشت و ترکيبات ديگر، مثل آرد و شير خشک و سويا و ... محصولي به وجود بيايد که علاوه بر انرژي زيادي که براي فعاليت هاي روزمره به وجود مي آورد، قيمت تمام شده کمتري نسبت به گوشت خالص و در کنار همه اين ها، طعم و مزه دلخواهي داشته باشد. تفاوت اصلي در کيفيت و قيمت فرآورده هاي گوشتي در ميزان گوشت استفاده شده در اين محصولات و در مرحله بعدي نوع گوشت از نظر تقسيم بندي است. بنابراين اولين تقلب استفاده بيشتر از محصولات ارزان تر مثل آرد و سويا و . . . است که تشخيص اين موضوع براي مصرف کننده بسيار مشکل خواهد بود.
مطمئنم براي اين مورد خودتان نمونه هاي زيادي را شاهد بوده ايد. استفاده بيش از حد ادويه در سوسيس و کالباس براي مخفي کردن ترکيبات نا مناسب آن، وجود بافت هايي که حتي قابل جويدن نيست، بوي بد و ظاهر آردي و له شونده اين محصولات از جمله نمونه هايي است که هر روز شاهد آن هستيم.
همچنين عرضه برخي بسته هاي يک کيلويي گوشت چرخ کرده که بخش عمده آن را چربي به جاي گوشت تشکيل مي دهد. اين مورد را حتي در فروشگاه هاي بزرگ و معتبر نيز به راحتي مي توانيد بيابيد.
زعفران: قيمت بالاي زعفران موجب شده که اين ماده مورد تقلب هاي زيادي قرار بگيرد، زعفران از پرچم گل هاي زعفران تهيه مي شود. در فصل جمع آوري و فروش زعفران بازار تقلب نيز داغ مي شود. بخصوص در مورد زعفران هايي که توسط افراد دوره گرد و دست فروش به قيمتي وسوسه کننده عرضه مي شود. چند نمونه از اين به اصطلاح زعفران ها را در فروشگاه يک برند معروف مي بينم که ظاهرا براي فروش آورده بودند. تشخيص تقلبي بودن آن براي من دشوار است ولي مالک فروشگاه توضيح مي دهد: براي تقلب در زعفران پاره اي از متقلبان از پرچم گياه گلرنگ و گياه هاي مشابه استفاده و آن را با زعفران مخلوط مي کنند و بعضي ديگر از ريشک هاي اطراف ذرت استفاده و آن را با رنگ هاي مصنوعي متمايل به رنگ زعفران رنگ مي کنند. ولي در اين تقلب چون ريشه بلال مستقيم و پرچم زعفران انحنا دارد مي توان به راحتي آن را تشخيص داد.
وي اضافه مي کند: در مورد پودر زعفران نيز از پودر گلرنگ استفاده مي شود و چون اين پودر تقريبا قرمز رنگ است آن را با گرده ذرت مخلوط مي کنند تا رنگ آن تبديل شود. براي تشخيص تقلبي بودن زعفران مي توان تکه هاي زعفران را روي شعله گاز قرار داد. در اين حالت زعفران خالص به رنگ بنفش يا نارنجي درمي آيد اما در مورد زعفران تقلبي، رنگ زرد ايجاد مي شود. نوع ديگر تقلب در زعفران رنگ کردن ريشه هاي گوشت و فروختن آن به جاي زعفران است.
کره: ظاهرا يکي از تقلب هاي احتمالي کره مخلوط کردن آن با روغن هاي نباتي است که البته تشخيص آن نياز به تجربه و دقت بيشتري نسبت به ساير تقلب ها دارد و همچنين اضافه کردن آب در آن به منظور افزايش وزن است.
چندي پيش که يکي از آشنايان با چند قالب 100 گرمي کره به سراغم آمد و گفت که اين کره ها تقلبي است باورش برايم مشکل بود چون بسته بندي شکيلي داشت و ظاهر کره نيز مناسب بود ولي وقتي از آن مي چشيدي بيشتر طعم مارگارين و روغن نباتي مي داد تا کره.
از يکي از عمده فروشان اين حرفه در اين باره مي پرسم. مي گويد: مقدار آب روغن حيواني حدود صفر درصد و مقدار آب موجود در کره حدود 20 – 25 درصد است. عده اي از متقلبان براي بالا بردن وزن کره مقداري آب يا آب و يک ماده جاذب رطوبت و نمک به آن اضافه مي کنند، بدين ترتيب که آب ولرم را با کره مالش مي دهند و يا آب را با کره در دستگاه مخلوط مي کنند و بدين ترتيب مقدار آب کره گاهي از 20 تا 40 درصد افزايش مي يابد، بدين ترتيب وزن آب و ماده جاذب رطوبت و نمک به وزن کره اضافه مي شود و از مقدار چربي آن کاسته مي شود.
با اين حساب ظاهرا مطمئن ترين راه مصرف محصولات لبني استفاده از فرآورده هاي پاستوريزه و استريليزه آن است. ولي نمونه هايي که مشاهده مي کنم در بسياري موارد محصولات لبني معروف و پاستوريزه و استريليزه است.
پنير: بسته هاي پنير 500 گرمي سابق اکنون در مواردي کمتر از 500 گرم پنير دارند و بيشتر آن آب پنير است. حتي در مواردي تاريخ پنيرهاي تاريخ مصرف گذشته اي را که پوشش آلومينيومي آن باد کرده است عوض مي کنند و با سوراخ کردن پوشش آن، تورمش را مخفي مي کنند که با بر عکس کردن اين گونه پنيرها و ريختن آب پنير از سوراخ مذکور مي توان به انقضاي تاريخ مصرف آن پي برد.
خامه عسل: خامه اي را که گزارش را با آن شروع کردم که به خاطر داريد؟ همان دوستي که اين تجربه تلخ را داشته برايم يک قوطي شکيل خامه عسل نيز مي آورد. اين ماده غذايي نيز از جمله محصولات جديدي است که هر چند ابتدا با کيفيت مناسبي عرضه شد، ولي در ماه هاي اخير رنگ جعبه 100 گرمي خامه عسل به رنگ زرد است، در حالي که خامه درون آن به رنگ سفيد است و کمتر زردي عسل را با خود دارد. بنابراين مصرف کننده با مشاهده جعبه کوچک و زردرنگ خامه عسل به تصور حجم بالاي عسل، به خريد آن راغب مي شود، در حالي که محتواي جعبه مقدار نازلي از عسل در خود دارد.
فلفل: مي دانستم که در باره فلفل سياه به دليل گراني آن تقلب صورت مي گيرد ولي اخيرا اين اقدام ناشايست افزايش يافته. يکي از عمده فروشان مواد غذايي و عطاري با نشان دادن بسته هاي فلفل 100 گرمي تقلبي مي گويد: موادي را مانند خاک اره نرم، پودر پوست گردو و فندق، آرد نخودچي، پودر هسته خرما و تفاله زيتون، به عنوان ماده پايه و براي تندي آن به فلفل اضافه مي کنند.
انواع شکلات و اسنک: آن گونه که کسبه و مردم مي گويند و شما هم حتما ديده ايد ونيازي به آوردن مصداق نيست، هر چند در کيفيت انواع شکلات و اسنک تغيير چنداني صورت نگرفته ولي ضمن ثابت بودن قيمت، اندازه آن ها هر روز بيشتر آب مي رود. به جرات مي توان گفت يکي ديگر از مصاديق کم فروشي در بسته هاي رنگي و جذاب چيپس و پفک ديده مي شود، بسته هايي که محتواي چيپس و پفک کمتر از نصف آن را پر مي کند و بقيه توسط هوا پر مي شود، به طوري که مصرف کننده هنگام خريد متوجه اين کم فروشي نمي شود، چون بسته چيپس و پفک پر شده از محصول به نظر مي رسد، در حالي که تجربه ثابت کرده به رغم تبليغات زياد صاحبان اين کارخانجات و شهرت نشان تجاري آن ها، اين کم فروشي تکرار مي شود و سازمان حمايت از مصرف کننده در مورد آن واکنشي نشان نمي دهد.
همچنين برخي توليدکنندگان ترجيح مي دهند، کالاهايي مانند شکلات را در جعبه هاي 300 يا 400 گرمي پلاستيکي عرضه کنند. اين بسته بندي هر چند رعايت بهداشت بيشتر در توليد و عرضه کالارا نشان مي دهد، اما شکل اين جعبه ها سوال برانگيز است. کف اين جعبه ها که از ديد مصرف کننده پنهان است، از داخل جعبه بالاآمده و حجم زيادي از جعبه را اشغال کرده، بنابراين به رغم جعبه بزرگ ميزان شکلات موجود در آن اندک است. چنين کاري کمتر در کالاهاي مشابه خارجي مشاهده مي شود.
ميوه هاي سلفوني: اگر کمي از مرکز شهر دور و به مناطق مرفه نشين نزديک شويد، انواع کالاهاي خوش رنگ و لعاب را مي بينيد که به جاي عرضه فله اي، به صورت بسته هايي کوچک و براق از پشت سلفون هاي نازک خودنمايي مي کند.
هرچند اين مورد را نيز شما هم تجربه کرده ايد ولي چند نمونه را که پيش از اين مشتريان باز کرده بودند بازرسي مي کنم. زير توت فرنگي هاي درشت و به اصطلاح سفارشي روي بسته توت فرنگي هاي ريز و يا حتي کال چيده شده است. در باره گوجه سبز هاي نوبرانه که کيلويي 10000 تومان فروخته مي شود نيز دقيقا همين اتفاق افتاده. حتي بسته هاي زيباي سيب و نارنگي پاکستاني.
با توجه به سود سرشار اين قبيل ميوه ها، ميوه فروشي ها اين روزها و به خصوص ايام عيد هر چند از نام و نشان تجاري خاصي تبعيت نمي کردند، اما به بسته بندي سيب، خيار، کيوي، نارنگي و... روي آورده اند. اين به خودي خود خوب است ولي مشکل اين جاست که اجناس زير و روي بسته هيچ شباهتي به هم ندارد، ولي استفاده از ظروف يک بار مصرف و چند متر سلفون کافي است تا قيمت اين ميوه ها به چند برابر افزايش يابد.
پاسخ توليد کنندگان
پس از مشاهده اين موارد سعي مي کنم با مسئولان واحدهاي توليدي اين کالاها تماس بگيرم و از آن ها توضيح بخواهم. مسئول روابط عمومي يکي از کارخانه هاي لبني معروف ضمن تکذيب هرگونه کم فروشي و تقلب در محصولاتش مي گويد توليدات ما کاملا زير نظر بازرسان صورت مي گيرد و دستگاه هاي ما نيز بر يک اساس تنظيم و کار مي کنند بنابراين چنين چيزي امکان ندارد.
وقتي مي گويم که چند نمونه از کم فروشي در محصولات آن ها از قبيل پنير و خامه در مقابل من قرار دارد، مي گويد: "تکذيب مي کنيم. اگر هم به طور استثنا موردي وجود دارد، بياورند تا تعويض کنيم."
مسئول واحد بازاريابي يکي از کارخانه هاي بزرگ و معروف توليد اسنک نيز در پاسخ پرسشم مبني بر کوچک تر شدن هر ماهه نوعي اسنک خاص مي گويد: چنين چيزي امکان ندارد. ولي در نهايت مي گويد: البته ما چنين کاري نکرده ايم ولي اگر هم بکنيم حق داريم. شما تصور کنيد مواد اوليه روز به روز گران تر شود و از آن طرف به شما بگويند حق افزايش قيمت نداريد. حال شما چه مي کنيد؟ واقعا در چنين شرايطي براي آن که کارخانه ورشکست نشود و صدها کارگر بي کار نشوند چه کاري جز اين مي توان کرد؟
وقتي با چندين توليد کننده ديگر نيز صحبت مي کنم و پاسخ هايي مشابه مي شنوم، مي فهمم که کم فروشي رايج در برخي کالاها که به بعضي از آن ها اشاره شد، فقط ناشي از نبود نظارت يا تلاش براي کسب سود بيشتر نيست. بلکه به نوعي آخرين راه براي حفظ واحد توليدي است.
همان طور که "ولي ا... داوودآبادي" دبير انجمن توليد و صادرکنندگان کنسانتره و آب ميوه درباره علت اين گونه کم فروشي ها از موضع توليدکنندگان توضيح مي دهد: قيمت کالاتوسط سازمان حمايت از توليدکنندگان و مصرف کنندگان از قبل تعيين مي شود، اين کار براساس صورت حساب هاي خريد که توليدکننده ها ارائه مي کنند، انجام مي شود، در حالي که قيمت مواد اوليه ثابت نيست و دايم نوسان دارد و توليدکننده مجبور است، کالارا براساس قيمت تعيين شده عرضه کند.
وي اضافه مي کند: از طرفي تعدد کالاهاي توليدي منجر به ايجاد رقابت منفي شده يعني به جاي توجه به کيفيت، چون قيمت را پايين مي آورد، از کيفيت کالامي کاهد، تا به سود مورد نظر هم برسد. به گفته وي، در تمام دنيا توليدکننده را آزاد مي گذارند تا طبق کيفيت کالايش به تعيين قيمت بپردازد.
مبارزه با تقلب
بي شک رها کردن بازار در اين وضعيت امکان ندارد و علاوه بر ضررهاي اقتصادي جبران ناپذير در کوتاه و بلند مدت، تهديد سلامت روح و جسم شهروندان را در پي دارد.
مهندس "نسرين قاسميان پور" کارشناس کنترل مواد غذايي و بهداشتي در اين باره معتقد است: مبارزه با تقلب از 3 نظر اهميت دارد؛ اول از نظر بهداشتي به خاطر موادي که به مواد غذايي اضافه شده و براي سلامتي مضر و خطرناک است.
دوم از نظر اقتصادي، زيرا پولي که براي خريد پرداخت مي شود، بيش از ارزش ماده خريداري شده است و اگر محصول با رقابت ساير توليد کنندگان مواجه شود از دور رقابت خارج مي شود.
و در نهايت از نظر اجتماعي، زيرا اعتماد مصرف کنندگان نسبت به محصول از بين مي رود و همچنين اساس اجتماعي را بر تقلب و فساد پايه گذاري مي کند.
وي در پاسخ اين سئوال که کدام نوع از مواد غذايي بيشتر در معرض تقلب است؟ مي گويد: آن دسته از مواد غذايي بيشتر در معرض تقلب است که بسته بندي صنعتي ندارد و در اصل يک فرآورده شناسنامه دار نيست. زيرا در انواع مواد غذايي صنعتي ابتدا فرمول ساخت تهيه مي شود و به سازمان هاي کنترل کننده مثل وزارت بهداشت يا سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ارائه مي شود، پس از تاييد اين فرمولاسيون توليد انجام و سازمان کنترل کننده، محصول را از نظر تطابق با فرمول اوليه، مورد نمونه برداري و آزمايش قرار مي دهد. بنابراين در بيشتر موارد امکان تقلب در محصولات صنعتي فاقد شناسنامه و بسته بندي مناسب وجود دارد و تقلب بيشتر مربوط به مواد غذايي وفاقد بسته بندي است، پس تا حد امکان مي بايست از مصرف چنين محصولاتي خودداري کرد.
وعده هاي مسئولان
در اين آشفته بازار بد نيست نظري هم بيندازيم به وعده هاي مسئولان مبني بر نظارت و کنترل بازار که به طور مشهود حلقه مفقوده اين وضعيت است.
در تاريخ 17/03/90 بود که موضوع کم‌فروشي برخي از توليدکنندگان به بحث داغي در ميان فعالان بازار و توليدکنندگان تبديل شده بود. با وجود اين، مسئولان موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران با اشاره به اين‌که مردم نبايد زياد نگران باشند، تاکيد کردند که در بازار کشور کم‌فروشي وجود ندارد. جالب آن که مستندات آن ها مربوط به بيش از 4 ماه قبل از آن تاريخ بود.
اين در حالي است که در آن ماه ها توليدکنندگان رشته‌هاي مختلف صنعت غذا مانند نان صنعتي، لبني، ماکاروني، سس، شيريني و شکلات و امثال آن به دلايلي همچون رشد قيمت تمام شده محصولات درخواست افزايش قيمت محصولات توليدي خود را ارائه کرده بودند. درخواست‌هايي که معمولا توسط متوليان دولتي رد شد.
به گزارش ايسنا در همان زمان مديرعامل يکي از نشان هاي معروف تجاري صنعت لبني که تمايلي به افشاي نامش نداشت، در واکنش به اين موضوع گفته بود که به طور طبيعي زماني که با درخواست‌هاي توليدکنندگان براي افزايش قيمت مخالفت مي‌شود، برخي شرکت‌ها نيز از راه‌هاي ميانبر استفاده مي‌کنند.
در تاريخ 6/12/1390 نيز قائم مقام معاونت بازرگاني داخلي وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: علاوه بر سازمان حمايت، معاونت بازرسي اصناف، نظارت و کنترل نامحسوس، سازمان تعزيرات حکومتي و مجموعه بازرسان اصناف از طريق گشت هاي مشترک به رصد تخلفات و برخورد جدي با سودجويان و دلالان خواهند پرداخت.
«حسين مدرس خياباني» از تشديد بازرسي و کنترل بر روي عرضه کالاها و محصولات خبر داد و گفت: به منظور جلوگيري از کم فروشي و امتناع از فروش کالاها، طرح ويژه بازرسي و نظارت با همکاري دستگاه هاي مرتبط با جديت به اجرا در مي آيد.
همچنين 23 فروردين سال جاري معاون اول رئيس جمهور از تشديد نظارت ها و مديريت بر وضعيت بازار در سال جديد خبر داد و گفت : در جلسه کارگروه کنترل بازار مقرر شد که از نوسانات احتمالي و بر هم خوردن تعادل قيمت ها جلوگيري شود. "محمد رضا رحيمي" افزود : در اين جلسه ضمن بررسي قيمت کالاها در سال جديد ، تمهيداتي براي مديريت قيمت ها پيش بيني شد.
تنها 5 روز بعد از آن وزير صنعت، معدن و تجارت از مديران بازرگاني داخلي و سازمان حمايت مصرف کنندگان و توليدکنندگان خواست مديريت، نظارت و کنترل بازار را همچون ايام عيد ادامه دهند و مراقبت هاي لازم را در سطح تامين و عرضه نيز داشته باشند.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني دولت به نقل از واحد مرکزي خبر "مهدي غضنفري" خطاب به مديران سازمان حمايت مصرف کنندگان و توليد کنندگان گفت: بايد به طور مستمر در سطح بازار حضور داشته باشيد و به رصد بپردازيد، مبادا افزايش قيمت ها از نظرتان دور بماند.
پنجم ارديبهشت ماه جاري نيز معاون بازرسي سازمان صنعت و معدن و تجارت خراسان رضوي نيز گفت: به منظور کنترل بازار و تشديد نظارت "طرح نظارتي فراگير بازار" در 3 محور نظارت، بازرسي و رسيدگي به شکايت و گزارش هاي مردمي تنظيم شده است.
به گزارش مهر "علي غفوري مقدم" در نشستي خبري با اصحاب رسانه در مورد محور نظارت طرح فراگيري بازار بيان کرد: در اين محور بخش هاي مختلف توزيع و توليد و عرضه نظارت شده و قيمت کالا و نوسانات و بررسي وضعيت توليد، تامين و واردات کالاهاي اساسي و تراز کالايي اقلام پروتئيني و دامي، فولاد، قند، لوازم خانگي در اولويت بازرسي ها قرار دارد.
وي ادامه داد: نظارت مستمر بر انبارها و مراکز نگهداري و وضعيت ورود و خروج کالا از ديگر اقداماتي است که در محور نظارت انجام مي گيرد.
به گمانم گزارش را همين جا با همين حرف ها تمام کنم بهتر است. قضاوت با مردم عزيز!
چکيده گزارش
تا همين چند سال پيش عمدتا در زمينه هايي تقلب مي شد که تاثير مستقيم بر زندگي و بهداشت مردم نمي گذاشت ولي امروزه اين پديده زشت به طور گسترده در جوامع مختلف توسط افراد سودجو به طور حساب شده در بخش گسترده اي از کالاها اعمال مي شود که فقط کشورهايي که استاندارد مناسب و قوانين و مقررات سختي براي مبارزه با متخلفان وضع کرده اند و با قدرت، آن ها را اعمال مي کنند، از اين گرفتاري ها تا حدي در امان هستند. در اين بين گاهي ممکن است افراد سودجو و متقلب به فکر استفاده از بازار پرفروش و پر رونق مواد غذايي که همواره مشتري زياد و کاربرد عمومي دارد، بيفتند و براي کم کردن هزينه هاي توليد(به ويژه در شرايط دشوار کنوني به منظور حفظ واحد توليدي) يا به دست آوردن سود بيشتر دست به تقلب در مواد غذايي بزنند که از اين راه سلامت مردم را به خطر مي اندازند. بيشتر اين تقلب ها در بازار خرده فروشي است، اما گاه ممکن است به بازار فروش مواد اوليه هم سرايت کند. در اين بين هنوز مسئولان وعده مي دهند درحالي که کم فروشي و تقلب رو به افزايش است.
تماشاخانه
به گزارش خراسان، تقلب و کم فروشي شايد قدمتي به اندازه عمر انسان داشته باشد ولي تا همين چند سال پيش عمدتا در زمينه هايي تقلب مي شد که تاثير مستقيم بر زندگي و بهداشت مردم نمي گذاشت. ولي امروز اين پديده زشت به طور گسترده در جوامع مختلف توسط افراد سودجو به طور حساب شده در بخش گسترده اي از کالاها اعمال مي شود، که فقط کشورهايي که استاندارد مناسب و قوانين و مقررات سختي براي مبارزه با متخلفان وضع کرده اند و با قدرت، آن ها را اعمال مي کنند، از اين گرفتاري ها تا حدي در امان هستند.
در اين بين گاهي ممکن است افراد سودجو و متقلب به فکر استفاده از بازار پرفروش و پر رونق مواد غذايي که همواره مشتري زياد و کاربرد عمومي دارد، بيفتند و براي کم کردن هزينه هاي توليد(به ويژه در شرايط دشوار کنوني) و به دست آوردن سود بيشتر دست به تقلب در مواد غذايي بزنند که از اين راه سلامت مردم را به خطر مي اندازند. بيشتر اين تقلب ها در بازار خرده فروشي است، اما گاه ممکن است به بازار فروش مواد اوليه هم سرايت کند.
بي شک بهترين راه کسب اطلاعات در اين باره تهيه گزارش ميداني است. به عبارت ديگر وارد بازار شدن و با کسبه خرده فروش و بنکدار به صحبت نشستن و نيز درد دل مردم را شنيدن و ديدن نمونه هايي تاسف بار. آن چه مي خوانيد حاصل چند هفته جستجو و مشاهده است. البته قصد بدبين کردن شما را ندارم يا آن که بگويم اين کم فروشي ها و تقلب ها عموميت دارد. به نظر مي رسد که عده قليلي دست به چنين اقدامات ناشايستي مي زنند ولي بيشتر براي اطلاع مسئولان و نه مردم(که خود بهتر از ما تجربه کرده اند) به اين موارد اشاره مي کنم. به هر صورت از اين که مجبورم وجود چنين تقلب هايي را تاييد و حتي توضيح دهم احساس خوبي ندارم. اي کاش هرگز مجبور به تهيه چنين گزارشي نمي شدم.
برخي از شايع ترين تقلبات مواد غذايي که بنکداران، کسبه و مردم از آن سخن مي گويند و حتي در پاره اي موارد نمونه هايي را نشانم مي دهند از اين قرار است:
چاي: يکي از فروشندگان عمده چاي، قهوه و نسکافه با نشان دادن پلاستيک بزرگي حاوي چاي فرآوري شده که عطر خوبي هم دارد مي گويد: اين چاي به ظاهر عطر و طعم خوبي دارد. زود دم هم هست ولي تقلبي است.
وي اضافه مي کند: چاي از نظر مواد رنگ دهنده و طعم دهنده تقلبي هميشه مورد سوءاستفاده سودجويان بوده. گاهي چاي واقعي را مثل اين نمونه با تفاله هاي خشک شده چاي از قهوه خانه و ... و با رنگ و طعم مصنوعي و غير مجاز مخلوط مي کنند و به نام چاي مرغوب به مصرف کننده بي اطلاع عرضه مي کنند.
جالب آن که برخي کسبه بهترين آزمون براي تشخيص چاي تقلبي را نيز ارائه مي دهند: ريختن مقداري از آن در آب سرد است. چاي طبيعي و مرغوب در آب سرد رنگ نداده و طعم آب سرد را چندان تغيير نمي دهد.
شير و ماست: يک شهروند که 2 کيلو شير به اصطلاح محلي پر چرب خريده است با يک آزمايش ساده حقيقت تلخي را نشانم مي دهد. او يک ليوان از آن شير را که چند دقيقه اي هم مانده خالي مي کند. ولي روي ديواره ليوان هيچ اثري از شير باقي نمي ماند. در واقع آن شير به قدري رقيق است که بيشتر به آب شبيه است.
در مورد ماست نيز شهروند ديگري چند نمونه ماست بسته بندي شده و شيک را نشانم مي دهد که مثل خامه کش مي‌آيد ولي جالب آن که طعم آن بيش از آن که ترش باشد شيرين است و گس.
طي صحبتي که با چند تن از توليد کنندگان مي کنم مي فهمم که رايج ترين تقلب هايي که ممکن است در شير صورت بگيرد شامل افزودن آب، افزودن محلول نشاسته، مخلوط کردن شير خشک حل شده به شير و اضافه کردن جوش شيرين و فرمل ( براي پنهان کردن فساد) مي شود. چون با اضافه کردن آب حالت و رنگ شير چندان تغييري نمي کند، بنابراين برخي فروشندگان سودجو مقداري آب به شير اضافه مي کنند و براي اين که غلظت آن نيز در حد طبيعي باقي بماند مقداري نشاسته نيز به آن اضافه مي کنند تا به سادگي قابل تشخيص نباشد. براي مخفي ماندن فساد شير برخي فروشندگان يا دامداران مقداري جوش شيرين به شير فاسد اضافه مي کنند که موجب خنثي شدن اسيدهاي حاصله از ميکروب ها مي شود و به اين ترتيب شير در اثر حرارت لخته و دلمه نمي شود و فساد آن مخفي مي ماند که تشخيص اين تقلب نياز به وسايل و امکانات آزمايشگاهي دارد، ولي تشخيص نشاسته در شير آسان است به اين صورت که شير را کمي حرارت داده و به آن يک قطره محلول يد( تنتوريد) اضافه مي کنيم، پيدا شدن رنگ آبي دليل بر افزودن نشاسته يا آرد به شير مي باشد.
در مورد ماست، علاوه بر احتمال تقلب در شير مورد استفاده براي توليد کنندگان، امکان افزودن موادي براي افزايش قوام ماست وجود دارد. يک ماده بسيار قديمي، موثر و تقلبي، افزودن نشاسته براي افزايش قوام است که با اضافه کردن يد و با نشان دادن رنگ آبي مي توان در برخي موارد اين تقلب ها را شناسايي کرد. در مواقعي که از نشاسته استفاده مي شود ماست زودتر ترش مي شود که آقايان فکر اين را هم کرده اند و براي جلوگيري از ترش شدن به آن جوش شيرين اضافه مي کنند. گاهي اوقات هم، چنانچه شايع است براي نشان دادن چربي ماست ممکن است از انداختن يک دستمال کاغذي بر روي سطح کاسه يا سطل ماست استفاده شود.
زردچوبه: هرگز فکر نمي کردم در باره زردچوبه هم تقلب صورت بگيرد ولي نمونه هاي جالبي از آن را در يک مغازه عطاري نشانم مي دهند و مي گويند: موادي نظير آرد يا نان خشک، پوست پسته، گل افرا و زردچوبه را با يکديگر مخلوط مي کنند و به عنوان زردچوبه مي فروشند.
کشک: اولين بار با کشک تقلبي در يکي از آزمايشگاه هاي مواد غذايي آشنا شدم. راستش تشخيص تقلبي بودنش برايم خيلي سخت بود ولي مسئول آزمايشگاه توضيح داد که کشک يا به صورت خشک و يا به صورت مايع عرضه مي شود. تقلب هاي اصلي کشک اضافه کردن آرد به محصول است که در چنين شرايطي کشک مايع توليد شده به اندازه کافي اسيدي نيست، که يکي از تبعات اصلي آن ايجاد خطر مسموميت هاي کشنده مانند بوتوليسم بر اثر مصرف اين ماده غذايي به صورت سنتي و غير پاستوريزه است. در ضمن در مواردي براي توليد کشک تقلبي از آرد و نمک و روغن نباتي، گل سفيد و ... استفاده مي کنند.
نان: با قطع آرد يارانه اي و آزادسازي قيمت آرد، هفته اول بسياري از نانوايان، قيمت هر قطعه نان را با چند برابر قيمت عرضه کردند، اين نان ها سفيدتر، بزرگ تر و پرکنجدتر از گذشته بود، با سپري شدن زمان، قيمت ها به همان حال باقي ماند و نان ها کوچک تر و تيره تر شد، حال مي توانيد کنجدها را روي نان بشماريد. همچنين نان سفيد در پاره اي از مناطق داراي طرفداران بيشتري است. شايد شما هم يکي از آن ها باشيد ولي چندي پيش شهروندي نان بسيار سفيد و اشتها برانگيزي را نشانم داد که طعم تلخي داشت. وقتي در اين مورد تحقيق کردم متوجه شدم برخي سودجويان مقداري زاج به آردهاي تيره اضافه مي کنند تا به رنگ سفيد درآيد بدون توجه به زيان هاي آن.
رب گوجه فرنگي: تقلب در اين محصول نيز روش هاي متفاوتي دارد. به خصوص در رب هاي فله. آن چه مسلم است در نگاه اول تقلبي بودن رب مشخص نمي شود. ولي پس از استفاده و پخت غذا تازه مي فهمي که اين رب به هيچ عنوان طعم گوجه فرنگي نمي دهد. 2 نمونه از رب هاي تقلبي را که دوستان خريداري کرده بودند ديدم. يکي فله و ديگري بسته بندي شده. رب خوش رنگ و سفتي به نظر مي رسيد ولي دلمه دلمه بود و بوي متفاوتي داشت.
با يکي از توليد کنندگان رب و آبميوه که در اين باره صحبت مي کنم مي گويد: مردم فکر مي کنند اين ها رب هاي چيني است در حالي که چين بد سابقه نيز اين چنين تقلب نمي کند. در واقع افراد سودجو آن را با مقداري پودر کدو و يا کدوي پخته و له شده مخلوط مي‌کنند و همراه با رب گوجه فرنگي مي‌جوشانند. صبر کنيد. هنوز مانده.
در پاره اي موارد مقداري سيب زميني پخته و له شده به جاي کدو به آن مي افزايند يا مقداري نشاسته به رب اضافه مي کنند تا نشاسته مقداري از آب را جذب کند و در نتيجه رب سفت و غليظ به نظر آيد. بهترين راه شناسايي بدون امکانات آزمايشگاهي رقيق کردن رب به ميزان 7 تا 8 برابر معين و تبديل کردن مجدد آن به آب گوجه فرنگي است که مي توان رنگ و مزه و بافت غير طبيعي آن را با آب گوجه فرنگي تازه يا رب گوجه فرنگي اصلي و رقيق شده مقايسه کرد.
فرآورده هاي گوشتي: شايد صنايع گوشتي بيشترين امکان تقلب را در بين گروه هاي مختلف مواد غذايي داشته باشند، زيرا که مواد اوليه پس از مخلوط شدن و يکنواخت شدن در ظاهر، قابل شناسايي نيستند، فلسفه توليد فرآورده هاي گوشتي در ابتدا اين بوده که از مجموعه گوشت و ترکيبات ديگر، مثل آرد و شير خشک و سويا و ... محصولي به وجود بيايد که علاوه بر انرژي زيادي که براي فعاليت هاي روزمره به وجود مي آورد، قيمت تمام شده کمتري نسبت به گوشت خالص و در کنار همه اين ها، طعم و مزه دلخواهي داشته باشد. تفاوت اصلي در کيفيت و قيمت فرآورده هاي گوشتي در ميزان گوشت استفاده شده در اين محصولات و در مرحله بعدي نوع گوشت از نظر تقسيم بندي است. بنابراين اولين تقلب استفاده بيشتر از محصولات ارزان تر مثل آرد و سويا و . . . است که تشخيص اين موضوع براي مصرف کننده بسيار مشکل خواهد بود.
مطمئنم براي اين مورد خودتان نمونه هاي زيادي را شاهد بوده ايد. استفاده بيش از حد ادويه در سوسيس و کالباس براي مخفي کردن ترکيبات نا مناسب آن، وجود بافت هايي که حتي قابل جويدن نيست، بوي بد و ظاهر آردي و له شونده اين محصولات از جمله نمونه هايي است که هر روز شاهد آن هستيم.
همچنين عرضه برخي بسته هاي يک کيلويي گوشت چرخ کرده که بخش عمده آن را چربي به جاي گوشت تشکيل مي دهد. اين مورد را حتي در فروشگاه هاي بزرگ و معتبر نيز به راحتي مي توانيد بيابيد.
زعفران: قيمت بالاي زعفران موجب شده که اين ماده مورد تقلب هاي زيادي قرار بگيرد، زعفران از پرچم گل هاي زعفران تهيه مي شود. در فصل جمع آوري و فروش زعفران بازار تقلب نيز داغ مي شود. بخصوص در مورد زعفران هايي که توسط افراد دوره گرد و دست فروش به قيمتي وسوسه کننده عرضه مي شود. چند نمونه از اين به اصطلاح زعفران ها را در فروشگاه يک برند معروف مي بينم که ظاهرا براي فروش آورده بودند. تشخيص تقلبي بودن آن براي من دشوار است ولي مالک فروشگاه توضيح مي دهد: براي تقلب در زعفران پاره اي از متقلبان از پرچم گياه گلرنگ و گياه هاي مشابه استفاده و آن را با زعفران مخلوط مي کنند و بعضي ديگر از ريشک هاي اطراف ذرت استفاده و آن را با رنگ هاي مصنوعي متمايل به رنگ زعفران رنگ مي کنند. ولي در اين تقلب چون ريشه بلال مستقيم و پرچم زعفران انحنا دارد مي توان به راحتي آن را تشخيص داد.
وي اضافه مي کند: در مورد پودر زعفران نيز از پودر گلرنگ استفاده مي شود و چون اين پودر تقريبا قرمز رنگ است آن را با گرده ذرت مخلوط مي کنند تا رنگ آن تبديل شود. براي تشخيص تقلبي بودن زعفران مي توان تکه هاي زعفران را روي شعله گاز قرار داد. در اين حالت زعفران خالص به رنگ بنفش يا نارنجي درمي آيد اما در مورد زعفران تقلبي، رنگ زرد ايجاد مي شود. نوع ديگر تقلب در زعفران رنگ کردن ريشه هاي گوشت و فروختن آن به جاي زعفران است.
کره: ظاهرا يکي از تقلب هاي احتمالي کره مخلوط کردن آن با روغن هاي نباتي است که البته تشخيص آن نياز به تجربه و دقت بيشتري نسبت به ساير تقلب ها دارد و همچنين اضافه کردن آب در آن به منظور افزايش وزن است.
چندي پيش که يکي از آشنايان با چند قالب 100 گرمي کره به سراغم آمد و گفت که اين کره ها تقلبي است باورش برايم مشکل بود چون بسته بندي شکيلي داشت و ظاهر کره نيز مناسب بود ولي وقتي از آن مي چشيدي بيشتر طعم مارگارين و روغن نباتي مي داد تا کره.
از يکي از عمده فروشان اين حرفه در اين باره مي پرسم. مي گويد: مقدار آب روغن حيواني حدود صفر درصد و مقدار آب موجود در کره حدود 20 – 25 درصد است. عده اي از متقلبان براي بالا بردن وزن کره مقداري آب يا آب و يک ماده جاذب رطوبت و نمک به آن اضافه مي کنند، بدين ترتيب که آب ولرم را با کره مالش مي دهند و يا آب را با کره در دستگاه مخلوط مي کنند و بدين ترتيب مقدار آب کره گاهي از 20 تا 40 درصد افزايش مي يابد، بدين ترتيب وزن آب و ماده جاذب رطوبت و نمک به وزن کره اضافه مي شود و از مقدار چربي آن کاسته مي شود.
با اين حساب ظاهرا مطمئن ترين راه مصرف محصولات لبني استفاده از فرآورده هاي پاستوريزه و استريليزه آن است. ولي نمونه هايي که مشاهده مي کنم در بسياري موارد محصولات لبني معروف و پاستوريزه و استريليزه است.
پنير: بسته هاي پنير 500 گرمي سابق اکنون در مواردي کمتر از 500 گرم پنير دارند و بيشتر آن آب پنير است. حتي در مواردي تاريخ پنيرهاي تاريخ مصرف گذشته اي را که پوشش آلومينيومي آن باد کرده است عوض مي کنند و با سوراخ کردن پوشش آن، تورمش را مخفي مي کنند که با بر عکس کردن اين گونه پنيرها و ريختن آب پنير از سوراخ مذکور مي توان به انقضاي تاريخ مصرف آن پي برد.
خامه عسل: خامه اي را که گزارش را با آن شروع کردم که به خاطر داريد؟ همان دوستي که اين تجربه تلخ را داشته برايم يک قوطي شکيل خامه عسل نيز مي آورد. اين ماده غذايي نيز از جمله محصولات جديدي است که هر چند ابتدا با کيفيت مناسبي عرضه شد، ولي در ماه هاي اخير رنگ جعبه 100 گرمي خامه عسل به رنگ زرد است، در حالي که خامه درون آن به رنگ سفيد است و کمتر زردي عسل را با خود دارد. بنابراين مصرف کننده با مشاهده جعبه کوچک و زردرنگ خامه عسل به تصور حجم بالاي عسل، به خريد آن راغب مي شود، در حالي که محتواي جعبه مقدار نازلي از عسل در خود دارد.
فلفل: مي دانستم که در باره فلفل سياه به دليل گراني آن تقلب صورت مي گيرد ولي اخيرا اين اقدام ناشايست افزايش يافته. يکي از عمده فروشان مواد غذايي و عطاري با نشان دادن بسته هاي فلفل 100 گرمي تقلبي مي گويد: موادي را مانند خاک اره نرم، پودر پوست گردو و فندق، آرد نخودچي، پودر هسته خرما و تفاله زيتون، به عنوان ماده پايه و براي تندي آن به فلفل اضافه مي کنند.
انواع شکلات و اسنک: آن گونه که کسبه و مردم مي گويند و شما هم حتما ديده ايد ونيازي به آوردن مصداق نيست، هر چند در کيفيت انواع شکلات و اسنک تغيير چنداني صورت نگرفته ولي ضمن ثابت بودن قيمت، اندازه آن ها هر روز بيشتر آب مي رود. به جرات مي توان گفت يکي ديگر از مصاديق کم فروشي در بسته هاي رنگي و جذاب چيپس و پفک ديده مي شود، بسته هايي که محتواي چيپس و پفک کمتر از نصف آن را پر مي کند و بقيه توسط هوا پر مي شود، به طوري که مصرف کننده هنگام خريد متوجه اين کم فروشي نمي شود، چون بسته چيپس و پفک پر شده از محصول به نظر مي رسد، در حالي که تجربه ثابت کرده به رغم تبليغات زياد صاحبان اين کارخانجات و شهرت نشان تجاري آن ها، اين کم فروشي تکرار مي شود و سازمان حمايت از مصرف کننده در مورد آن واکنشي نشان نمي دهد.
همچنين برخي توليدکنندگان ترجيح مي دهند، کالاهايي مانند شکلات را در جعبه هاي 300 يا 400 گرمي پلاستيکي عرضه کنند. اين بسته بندي هر چند رعايت بهداشت بيشتر در توليد و عرضه کالارا نشان مي دهد، اما شکل اين جعبه ها سوال برانگيز است. کف اين جعبه ها که از ديد مصرف کننده پنهان است، از داخل جعبه بالاآمده و حجم زيادي از جعبه را اشغال کرده، بنابراين به رغم جعبه بزرگ ميزان شکلات موجود در آن اندک است. چنين کاري کمتر در کالاهاي مشابه خارجي مشاهده مي شود.
ميوه هاي سلفوني: اگر کمي از مرکز شهر دور و به مناطق مرفه نشين نزديک شويد، انواع کالاهاي خوش رنگ و لعاب را مي بينيد که به جاي عرضه فله اي، به صورت بسته هايي کوچک و براق از پشت سلفون هاي نازک خودنمايي مي کند.
هرچند اين مورد را نيز شما هم تجربه کرده ايد ولي چند نمونه را که پيش از اين مشتريان باز کرده بودند بازرسي مي کنم. زير توت فرنگي هاي درشت و به اصطلاح سفارشي روي بسته توت فرنگي هاي ريز و يا حتي کال چيده شده است. در باره گوجه سبز هاي نوبرانه که کيلويي 10000 تومان فروخته مي شود نيز دقيقا همين اتفاق افتاده. حتي بسته هاي زيباي سيب و نارنگي پاکستاني.
با توجه به سود سرشار اين قبيل ميوه ها، ميوه فروشي ها اين روزها و به خصوص ايام عيد هر چند از نام و نشان تجاري خاصي تبعيت نمي کردند، اما به بسته بندي سيب، خيار، کيوي، نارنگي و... روي آورده اند. اين به خودي خود خوب است ولي مشکل اين جاست که اجناس زير و روي بسته هيچ شباهتي به هم ندارد، ولي استفاده از ظروف يک بار مصرف و چند متر سلفون کافي است تا قيمت اين ميوه ها به چند برابر افزايش يابد.
پاسخ توليد کنندگان
پس از مشاهده اين موارد سعي مي کنم با مسئولان واحدهاي توليدي اين کالاها تماس بگيرم و از آن ها توضيح بخواهم. مسئول روابط عمومي يکي از کارخانه هاي لبني معروف ضمن تکذيب هرگونه کم فروشي و تقلب در محصولاتش مي گويد توليدات ما کاملا زير نظر بازرسان صورت مي گيرد و دستگاه هاي ما نيز بر يک اساس تنظيم و کار مي کنند بنابراين چنين چيزي امکان ندارد.
وقتي مي گويم که چند نمونه از کم فروشي در محصولات آن ها از قبيل پنير و خامه در مقابل من قرار دارد، مي گويد: "تکذيب مي کنيم. اگر هم به طور استثنا موردي وجود دارد، بياورند تا تعويض کنيم."
مسئول واحد بازاريابي يکي از کارخانه هاي بزرگ و معروف توليد اسنک نيز در پاسخ پرسشم مبني بر کوچک تر شدن هر ماهه نوعي اسنک خاص مي گويد: چنين چيزي امکان ندارد. ولي در نهايت مي گويد: البته ما چنين کاري نکرده ايم ولي اگر هم بکنيم حق داريم. شما تصور کنيد مواد اوليه روز به روز گران تر شود و از آن طرف به شما بگويند حق افزايش قيمت نداريد. حال شما چه مي کنيد؟ واقعا در چنين شرايطي براي آن که کارخانه ورشکست نشود و صدها کارگر بي کار نشوند چه کاري جز اين مي توان کرد؟
وقتي با چندين توليد کننده ديگر نيز صحبت مي کنم و پاسخ هايي مشابه مي شنوم، مي فهمم که کم فروشي رايج در برخي کالاها که به بعضي از آن ها اشاره شد، فقط ناشي از نبود نظارت يا تلاش براي کسب سود بيشتر نيست. بلکه به نوعي آخرين راه براي حفظ واحد توليدي است.
همان طور که "ولي ا... داوودآبادي" دبير انجمن توليد و صادرکنندگان کنسانتره و آب ميوه درباره علت اين گونه کم فروشي ها از موضع توليدکنندگان توضيح مي دهد: قيمت کالاتوسط سازمان حمايت از توليدکنندگان و مصرف کنندگان از قبل تعيين مي شود، اين کار براساس صورت حساب هاي خريد که توليدکننده ها ارائه مي کنند، انجام مي شود، در حالي که قيمت مواد اوليه ثابت نيست و دايم نوسان دارد و توليدکننده مجبور است، کالارا براساس قيمت تعيين شده عرضه کند.
وي اضافه مي کند: از طرفي تعدد کالاهاي توليدي منجر به ايجاد رقابت منفي شده يعني به جاي توجه به کيفيت، چون قيمت را پايين مي آورد، از کيفيت کالامي کاهد، تا به سود مورد نظر هم برسد. به گفته وي، در تمام دنيا توليدکننده را آزاد مي گذارند تا طبق کيفيت کالايش به تعيين قيمت بپردازد.
مبارزه با تقلب
بي شک رها کردن بازار در اين وضعيت امکان ندارد و علاوه بر ضررهاي اقتصادي جبران ناپذير در کوتاه و بلند مدت، تهديد سلامت روح و جسم شهروندان را در پي دارد.
مهندس "نسرين قاسميان پور" کارشناس کنترل مواد غذايي و بهداشتي در اين باره معتقد است: مبارزه با تقلب از 3 نظر اهميت دارد؛ اول از نظر بهداشتي به خاطر موادي که به مواد غذايي اضافه شده و براي سلامتي مضر و خطرناک است.
دوم از نظر اقتصادي، زيرا پولي که براي خريد پرداخت مي شود، بيش از ارزش ماده خريداري شده است و اگر محصول با رقابت ساير توليد کنندگان مواجه شود از دور رقابت خارج مي شود.
و در نهايت از نظر اجتماعي، زيرا اعتماد مصرف کنندگان نسبت به محصول از بين مي رود و همچنين اساس اجتماعي را بر تقلب و فساد پايه گذاري مي کند.
وي در پاسخ اين سئوال که کدام نوع از مواد غذايي بيشتر در معرض تقلب است؟ مي گويد: آن دسته از مواد غذايي بيشتر در معرض تقلب است که بسته بندي صنعتي ندارد و در اصل يک فرآورده شناسنامه دار نيست. زيرا در انواع مواد غذايي صنعتي ابتدا فرمول ساخت تهيه مي شود و به سازمان هاي کنترل کننده مثل وزارت بهداشت يا سازمان استاندارد و تحقيقات صنعتي ارائه مي شود، پس از تاييد اين فرمولاسيون توليد انجام و سازمان کنترل کننده، محصول را از نظر تطابق با فرمول اوليه، مورد نمونه برداري و آزمايش قرار مي دهد. بنابراين در بيشتر موارد امکان تقلب در محصولات صنعتي فاقد شناسنامه و بسته بندي مناسب وجود دارد و تقلب بيشتر مربوط به مواد غذايي وفاقد بسته بندي است، پس تا حد امکان مي بايست از مصرف چنين محصولاتي خودداري کرد.
وعده هاي مسئولان
در اين آشفته بازار بد نيست نظري هم بيندازيم به وعده هاي مسئولان مبني بر نظارت و کنترل بازار که به طور مشهود حلقه مفقوده اين وضعيت است.
در تاريخ 17/03/90 بود که موضوع کم‌فروشي برخي از توليدکنندگان به بحث داغي در ميان فعالان بازار و توليدکنندگان تبديل شده بود. با وجود اين، مسئولان موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران با اشاره به اين‌که مردم نبايد زياد نگران باشند، تاکيد کردند که در بازار کشور کم‌فروشي وجود ندارد. جالب آن که مستندات آن ها مربوط به بيش از 4 ماه قبل از آن تاريخ بود.
اين در حالي است که در آن ماه ها توليدکنندگان رشته‌هاي مختلف صنعت غذا مانند نان صنعتي، لبني، ماکاروني، سس، شيريني و شکلات و امثال آن به دلايلي همچون رشد قيمت تمام شده محصولات درخواست افزايش قيمت محصولات توليدي خود را ارائه کرده بودند. درخواست‌هايي که معمولا توسط متوليان دولتي رد شد.
به گزارش ايسنا در همان زمان مديرعامل يکي از نشان هاي معروف تجاري صنعت لبني که تمايلي به افشاي نامش نداشت، در واکنش به اين موضوع گفته بود که به طور طبيعي زماني که با درخواست‌هاي توليدکنندگان براي افزايش قيمت مخالفت مي‌شود، برخي شرکت‌ها نيز از راه‌هاي ميانبر استفاده مي‌کنند.
در تاريخ 6/12/1390 نيز قائم مقام معاونت بازرگاني داخلي وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: علاوه بر سازمان حمايت، معاونت بازرسي اصناف، نظارت و کنترل نامحسوس، سازمان تعزيرات حکومتي و مجموعه بازرسان اصناف از طريق گشت هاي مشترک به رصد تخلفات و برخورد جدي با سودجويان و دلالان خواهند پرداخت.
«حسين مدرس خياباني» از تشديد بازرسي و کنترل بر روي عرضه کالاها و محصولات خبر داد و گفت: به منظور جلوگيري از کم فروشي و امتناع از فروش کالاها، طرح ويژه بازرسي و نظارت با همکاري دستگاه هاي مرتبط با جديت به اجرا در مي آيد.
همچنين 23 فروردين سال جاري معاون اول رئيس جمهور از تشديد نظارت ها و مديريت بر وضعيت بازار در سال جديد خبر داد و گفت : در جلسه کارگروه کنترل بازار مقرر شد که از نوسانات احتمالي و بر هم خوردن تعادل قيمت ها جلوگيري شود. "محمد رضا رحيمي" افزود : در اين جلسه ضمن بررسي قيمت کالاها در سال جديد ، تمهيداتي براي مديريت قيمت ها پيش بيني شد.
تنها 5 روز بعد از آن وزير صنعت، معدن و تجارت از مديران بازرگاني داخلي و سازمان حمايت مصرف کنندگان و توليدکنندگان خواست مديريت، نظارت و کنترل بازار را همچون ايام عيد ادامه دهند و مراقبت هاي لازم را در سطح تامين و عرضه نيز داشته باشند.
به گزارش پايگاه اطلاع رساني دولت به نقل از واحد مرکزي خبر "مهدي غضنفري" خطاب به مديران سازمان حمايت مصرف کنندگان و توليد کنندگان گفت: بايد به طور مستمر در سطح بازار حضور داشته باشيد و به رصد بپردازيد، مبادا افزايش قيمت ها از نظرتان دور بماند.
پنجم ارديبهشت ماه جاري نيز معاون بازرسي سازمان صنعت و معدن و تجارت خراسان رضوي نيز گفت: به منظور کنترل بازار و تشديد نظارت "طرح نظارتي فراگير بازار" در 3 محور نظارت، بازرسي و رسيدگي به شکايت و گزارش هاي مردمي تنظيم شده است.
به گزارش مهر "علي غفوري مقدم" در نشستي خبري با اصحاب رسانه در مورد محور نظارت طرح فراگيري بازار بيان کرد: در اين محور بخش هاي مختلف توزيع و توليد و عرضه نظارت شده و قيمت کالا و نوسانات و بررسي وضعيت توليد، تامين و واردات کالاهاي اساسي و تراز کالايي اقلام پروتئيني و دامي، فولاد، قند، لوازم خانگي در اولويت بازرسي ها قرار دارد.
وي ادامه داد: نظارت مستمر بر انبارها و مراکز نگهداري و وضعيت ورود و خروج کالا از ديگر اقداماتي است که در محور نظارت انجام مي گيرد.
به گمانم گزارش را همين جا با همين حرف ها تمام کنم بهتر است. قضاوت با مردم عزيز!
چکيده گزارش
تا همين چند سال پيش عمدتا در زمينه هايي تقلب مي شد که تاثير مستقيم بر زندگي و بهداشت مردم نمي گذاشت ولي امروزه اين پديده زشت به طور گسترده در جوامع مختلف توسط افراد سودجو به طور حساب شده در بخش گسترده اي از کالاها اعمال مي شود که فقط کشورهايي که استاندارد مناسب و قوانين و مقررات سختي براي مبارزه با متخلفان وضع کرده اند و با قدرت، آن ها را اعمال مي کنند، از اين گرفتاري ها تا حدي در امان هستند. در اين بين گاهي ممکن است افراد سودجو و متقلب به فکر استفاده از بازار پرفروش و پر رونق مواد غذايي که همواره مشتري زياد و کاربرد عمومي دارد، بيفتند و براي کم کردن هزينه هاي توليد(به ويژه در شرايط دشوار کنوني به منظور حفظ واحد توليدي) يا به دست آوردن سود بيشتر دست به تقلب در مواد غذايي بزنند که از اين راه سلامت مردم را به خطر مي اندازند. بيشتر اين تقلب ها در بازار خرده فروشي است، اما گاه ممکن است به بازار فروش مواد اوليه هم سرايت کند. در اين بين هنوز مسئولان وعده مي دهند درحالي که کم فروشي و تقلب رو به افزايش است.
نظرات کاربران
لینک کوتاه: کپی لینک
لندکروزر قطری با ظاهری متفاوت! (عکس و فیلم) سونی اریکسون K600i ؛ شاه 3جی و محصول لوکس بازار موبایل (+عکس) استوری‌های هنرمندان برای درگذشت ژاله علو ؛ از نیکی کریمی و پرویز پرستویی تا مازیار لرستانی و مهران مدیری (عکس) تشکیل پرونده درباره حادثه بیمارستان نگاه مراحل جالب باز کردن قاب و قطعات آیفون 13 پرو (فیلم) آتش سوزی در یک ساختمان در حال ساخت در پاریس نتایج آزمون تیمز؛ دانش‌آموزان در مدارس «مرفه تر» عملکرد بهتری در ریاضی داشتند/ چرا؟ سرقت وحشیانه گردن بند طلا در نظام آباد تهران (فیلم) پیش بینی هوای تهران طی چهار روز آینده نقطه مشترک سلیقه سعید حدادیان مداح با گوگوش (فیلم) رئیس دانشکدگان کشاورزی دانشگاه تهران: حال جنگل های کشور خوب نیست خریدوفروش نوزاد در فضای مجازی / هر نوزاد ۴۵۰ میلیون تومان (فیلم) دستگیری شرور مسلح سلمانشهر دانشجویان کدام مقطع تحصیلی کمتر بیکار می مانند؟ گزارش تلویزیون دولتی افغانستان (تحت اداره دولت طالبان) از نشست مشترک اقتصادی ایران و افغانستان (فیلم)