چرا آتش فتنه در شمال لبنان خاموش نمی شود؟

شهر طرابلس به عنوان الگویی کوچک از بافت اجتماعی لبنان که در آن طوایف مختلف این کشور با عقاید و گرایش های مذهبی مختلف دور هم زندگی می کنند، این روزها با بحران امنیتی و درگیری های شدیدی مواجه شده که علی رغم تلاش گسترده دولت، آتش فتنه در این منطقه هر روز شعله ورتر می شود.

به گزارش ایرنا از بیروت، طرابلس، بزرگترین شهر سنی نشین شمال لبنان، از نظر دید جامعه شناسانه در امتداد بافت اجتماعی سوریه بوده و در خود شهروندان مختلفی از طوایف مسیحی و مسلمان و همچنین از مذاهب علوی، شیعه و اهل تسنن جای داده است.

گروههای زیادی از جنبش های اسلام گرای سلفی در سال های اخیر، این شهر را به پایگاهی برای خود تبدیل کرده اند؛ گروههای افراطی که به تکفیر دیگر مذاهب ایمان دارند.

** پایگاه سنتی سلفی ها

همزمان با اعلام موجودیت جنبش سلفی ˈفتح الاسلامˈ در سال 2007 میلادی در طرابلس، درگیری های این جنبش با ارتش لبنان در اردوگاه ˈنهرالباردˈ این شهر بالا گرفت که در پی آن شهروند لبنانی و فلسطینی زیادی کشته شدند و طرابلس رنگ سلفی گری بیشتری به خود گرفت.

همزمان با آغاز بحران سوریه، برخی جریان های بین المللی و سیاسی با همکاری حزب ˈالمستقبلˈ به ریاست ˈسعد حریریˈ نخست وزیر سابق لبنان، تلاش هایی را آغاز کردند تا طرابلس را به منطقه آموزش نیروها و مجموعه های تروریستی مخالف نظام سوریه تبدیل کنند ولی دولت لبنان با اعتراض به این طرح، اجرای سیاست بی طرفی این کشور را به عنوان موضع دولت در قبال اوضاع سوریه پی گرفت.

با بحرانی تر شدن اوضاع سوریه و شدت گرفتن درگیری های داخلی این کشور، بسیاری از گروههای مسلح، شکست را پذیرفته و به سوی طرابلس و اردوگاه های پناهجویان سوری گریختند تا بار دیگر با حمایت مالی و نظامی کشورهای عربی قطر و عربستان، مجددا سازماندهی شده و برای جنگ به سوریه باز گردند.

از سوی دیگر مناطق ˈجبل محسنˈ و ˈ باب التبانهˈ طرابلس واقع در شمال لبنان به عنوان طایفی و حساس ترین مناطق این کشور، همواره شاهد بروز درگیری‌های مسلحانه میان گروههای طرفدار نظام سوریه از یک سو و گروههای حامی جریان های سلفی تابع عربستان و مخالف نظام سوریه از سوی دیگر یوده اند.

** تصاویر بشار اسد و ملک عبدالله

دو محله نزدیک به هم که در یکی تصاویر بشار اسد و سیدحسن نصرالله به اهتزاز درآمده و در دیگری تنها چند متر آن طرف تر تصاویر ملک عبدالله و سعد حریری به چشم می خورد اما وجه اشتراک هر دو محله، فقر بی حد و حصری است که از در و دیوار این مناطق بالا می رود.

کسانی که بیش و کم، روند حوادث امنیتی طرابلس را دنبال می کنند به خوبی آگاه دارند که اکثر درگیری های طایفی طرابلس ریشه در مواضع گروههای سیاسی کشور دارد و اکثر این درگیری ها در منطقه طایفه علویان طرابلس از یک سو و منطقه طرفداران جریان های سلفی مورد طرفدار عربستان از سوی دیگر رخ می دهد.

همزمان با بروز تغییرات سیاسی یا امنیتی در لبنان یا خارج آن، این مناطق هر از گاهی شاهد بروز درگیری های مسلحانه میان گروههای طایفه علوی طرفدار نظام بشار اسد رییس جمهور سوریه و جریان های دیگر با گرایش های مختلف سلفی و تکفیری حمایت شده از سوی عربستان است.

نگاهی سریع به تاریخ حوادث لبنان، نشان می دهد که ریشه بروز درگیری های مسلحانه در شهر طرابلس برخلاف آنچه گفته شده به زمان شروع بحران سوریه یا جریانات درگیری مسلحانه سال 2008میلادی یا حتی اختلافات ایجاد شده بعد از ترور ˈرفیق حریریˈ نخست وزیر اسبق در سال 2005 میلادی مربوط نمی شود بلکه علت این درگیری ها طی سی و هفت سال گذشته، تنها به بروز تغییرات و تحولات سیاسی و اتخاذ مواضع گروههای لبنانی در سطح داخلی و خارجی مربوط می شود.

** ایجاد کشورهای کوچک تحت سیطره آمریکا

به نظر بسیاری از اهالی طرابلس، درگیری های طرابلس ریشه در جنگ های داخلی لبنان در سال 1975 میلادی و سفر ˈهنری کسینجرˈ وزیر خارجه وقت آمریکا به لبنان با هدف تغییر ساختار جغرافیای این کشور و ایجاد کشورهای کوچک تحت سیطره آمریکا دارد.

بعد از پایان جنگ های داخلی لبنان، کلیه گذرگاههای نظامی این کشور از میان برداشته شده اند و فقط گذرگاهی که میان منطقه جبل محسن و باب التبانه که از فقیرترین مناطق طرابلس به شمار می آیند، باقی ماند.

بسیاری از ناظران هم معتقدند هدف اصلی از این درگیری ها لبنان نیست بلکه این اقدام پوششی برای هدف بالاتر و آن یکسره کردن تحولات سوریه و بلکه فراتر از آن است.

این عده از ناظران اساسا هدف از ایجاد بحران در سوریه را اجرای توطئه حساب شده غرب با بهره گیری از ایادی عرب آن برای تغییر ساختار سیاسی و شاید هم جغرافیایی چند کشور منطقه می دانند.

** ترکیب سلفی نشین طرابلس همواره آماده اشتعال

از سوی دیگر طرابلس بعد از آغاز تنش ها در سوریه، به دلیل ترکیب جمعیت سلفی نشین آن همواره محل رشد و فعالیت جریانهای افراطی بوده و می توان گفت که با نگاهی به شرایط خاص اجتماعی، اقتصادی شهر طرابلس، بروز حوادث امنیتی اخیر در این شهر تا حدود زیادی قابل پیش بینی بود.

با توجه به اوضاع نابسامان اقتصادی، اجتماعی شهر طرابلس و بروز پدیده هایی مانند مرگ و میر کودکان، بی سوادی، افت تحصیلی و بروز فقر شدید در میان خانواده های طرابلس و نبود مؤسسات اجتماعی، حمایتی دولت، وقوع حوادث امنیتی اخیر در این شهر تا حدود زیادی قابل فهم است.

به عبارت دیگر آنچه امروز در طرابلس اتفاق می افتد، بی ارتباط با شرایط ناگوار و مزمن اقتصادی و اجتماعی این شهر نیست.

** جنگ فقرا

شهر طرابلس که به پایتخت ˈشمال لبنانˈ معروف است، از مناطق محروم لبنان به شمار می آیند و مناطقی مانند ˈالمنیهˈ، ˈضینهˈ، ˈعکارˈ، از جمله مناطق فقیر نشین این استان هستند که همواره دست خوش تحولات سیاسی و امنیتی نیز بوده اند.

علت بروز تشنج های سیاسی در این منطقه را نمی توان زمان و شرایط فعلی منطقه دانست بلکه عامل این ناآرامی ها را باید در نتیجه اعمال سیاست های نادرست اقتصادی و اجتماعی دولت های متوالی لبنان که ساکنان این منطقه را در حاشیه قرار داده اند جستجو کرد.

شهر طرابلس لبنان از مدت‌ها پیش مورد بی لطفی دولت و مسئولان سابق و حال آن قرار گرفته و طبق تحقیقات مؤسسه مرکزی آمار لبنان، این شهر از لحاظ امکانات شهری، اجتماعی، تجاری، بازرگانی در فقر به سر می برد.

به عنوان مثال این شهر تنها دارای 17 مؤسسه تجاری، بانکی و بازرگانی است؛ در حالی که استان های ˈجبل لبنانˈ وˈ بیروتˈ به ترتیب دارای 73 و 72 مؤسسه بازرگانی هستند.

بر طبق آمار این مرکز، سهم طرابلس از بخش بانکی دولت و بخش های خصوصی تنها دو درصد است در حالی‌که این سهم در بیروت و مناطق پیرامون آن به 83درصد می رسد.

مرکز آمار لبنان اعلام کرده که با توجه به سطح آمار بالای بیکاری در شهر طرابلس، ایجاد فرصت های شغلی برای جوانان این منطقه به صفر رسیده است.

وزارت امور اجتماعی لبنان و سازمان رشد و توسعه سازمان ملل نیز در تحقیقات خود اعلام کرده اند که استان طرابلس در شمال لبنان، دارای بالاترین درصد فقر در مقایسه با سایر مناطق لبنان است فقر در این منطقه به سی درصد می رسد.

شهر طرابلس در مقایسه با شهرهای دیگر لبنان، به ترتیب در بخش های آموزش ( 47% خانواده ها محروم از آموزش)، بهداشت( 2،46 از خانواده ها محروم از امکانات بهداشتی) در مرتبه اول فقر قرار دارد.

این شهر نیز از لحاظ مسکن و شرایط اقتصادی خانواده ها، برق، آب و شبکه های بهداشتی در مرتبه دوم فقر قرار دارد.

طبق تحققات مؤسسه آمار لبنان،70 درصد از مردم طرابلس در فقر به سر می برند و این مقدار در مقایسه با دیگر مناطق این کشور، از بالاترین نقاط لبنان است.

طبق این آمارها، بیش از 67 درصد از ساکنان مناطق ˈجبل محسنˈ و ˈباب التبانهˈ (دو نقطه اصلی درگیری های اخیر) زیر خط فقر مطلق زندگی می کنند و 33 درصد از ساکنان این مناطق زیر خط فقر نسبی به سر می برند و نیمی از ساکنان این مناطق دارای حقوق کمتر از 430 دلار در ماه هستند. 82 درصد از آنها هم کمتر از 530 دلار در ماه حقوق دریافت می کنند.

** کشته شدن 22 سلفی؛ بهانه جدید آغاز درگیری ها

با شدت گرفتن دامنه درگیری ها در سوریه، ورود مجموعه های سلفی مسلح از مناطق شمالی لبنان، بویژه طرابلس به خاک سوریه بیشتر شد و اخیرا ارتش این کشور توانست طی ایجاد کمینی در منطقه تلکلخ سوریه، جمعی از این عناصر سلفی را به هلاکت برساند.

به دنبال این ماجرا، درگیری های شدیدی میان طرفداران و مخالفان نظام سوریه در طرابلس درگرفت و شرایط امنیتی این شهر مجددا برهم خورد و در اثر این درگیری ها بویژه بینن مناطق ˈجبل محسنˈ و ˈباب التبانهˈ، 17 نفر تاکنون کشته و بیش از 100 نفر مجروح شدند.

به دنبال این درگیری‌ها، ارتش با افزایش نیروهای خود در تمام نقاط شهر توانست تا حدودی از افزایش تلفات جانی جلوگیری کند و آرامش را به سطح شهر بازگرداند.

جریان های سلفی که تلاش می کنند تا خارج کردن شهر شمالی طرابلس از سیطره دولت لبنان، راحت تر از تروریست های مخالف نظام سوریه حمایت کنند، همچنان این شهر را در آتش تندروی های خود می سوزانند؛ بیم آن می رود که دامنه درگیری هایی این شهر به دیگر نقاط لبنان نیز سرایت کند.

به گفته برخی صاحب نظران، برپایی یک حکومت کوچک اسلامی در طرابلس، تحت رهبری جریان های مسلح تکفیری و همچنین خارج کردن آن از کنترل دولت، از عوامل اصلی ادامه درگیری ها در این شهر اعلام شده است.

نگرانی مقامات سیاسی لبنان این بوده که بر اساس اطلاعات موجود، تلاش هایی در حال انجام است تا طرابلس به شکل کامل از طرفداران نظام سوریه تخلیه شده تا در نهایت این شهر به یک ایالت خودمختار سلفی تبدیل شود.

این اقدامات اخیر، از جمله سیر ورود غیر قانونی عناصر سلفی از طرابلس به سوریه با تلاش های تشکیلات موسوم به ˈارتش آزاد سوریهˈ به منظور حمله به دمشق و سیطره بر فرودگاه بین المللی این شهر، همزمان شده است؛ بدون اینکه سر سوزنی نتایج این اقدام برای رهبران این عناصر سلفی مشخص باشد.