تهران مرتفع می‌شود

رشد افقی شهر تهران به جای رشد عمودی، این شهر را به شهری کوتاه تبدیل کرده است به طوری که از آن با به عنوان یکی از کوتاه‌ترین کلانشهرهای دنیا نام می‌برند؛ همین کوتاهی شهر تهران بود که  مدیریت شهری را بر آن داشت که در سال‌های اخیر در جهت مرتفع کردن آن بکوشد و در طرح تفصیلی برنامه‌هایی برای کاهش رشد افقی و افزایش رشد عمودی پیش‌بینی کند.

به گزارش «دنیای اقتصاد» بر اساس طرح تفصیلی جدید پایتخت، از گسترش افقی تهران جلوگیری و ارتفاع شهر در جهت عمودی زیاد می‌شود‌. برخی مناطق تهران استعداد احداث بلند مرتبه‌سازی را دارند این در حالی است که هم‌اکنون عمده برج‌های مسکونی در منطقه یک قرار دارد و در سایر محله‌ها، حداکثر ارتفاع ساختمان‌ها، هشت طبقه است.

به گفته مدیران شهری، شهرداری بنا ندارد که در تهران بلندمرتبه‌سازی کند، اما براساس نقاط پیش‌بینی شده در طرح تفصیلی، باید برج‌های بالای 50 طبقه ساخته شود تا از این طریق بتوان بلند مرتبه‌سازی در تهران را به افق سال 1405 رساند تا میانگین ارتفاع پایتخت به چهار طبقه برسد.

بلندمرتبه‌سازی در دنیا

بیش از یک قرن است که ساختمان‌های مسکونی و تجاری طبقاتی همچون برج‌ها، بلند مرتبه‌ها و آسمان خراش‌ها در دنیا سر برافراشته‌اند. در دنیایی که روز به روز بر جمعیتش افزوده می‌شود، ساخت برج‌ها و آسمان خراش‌ها علاوه بر اینکه برای اسکان جمعیت لازم است نیازی برای جلوه‌گر شدن دنیای مدرن این روزها است.

این قبیل سازه‌ها در آغاز به عنوان نشانه‌ای از پیشرفت‌های تکنولوژیک و فنی جوامع شناخته می‌شدند. معرفی شیوه‌های نوین و پیشرفته طراحی و معماری، استفاده از مصالح ساختمانی جدید و پیشرفته، پدیدار شدن تکنولوژی‌های تاسیساتی جدید از قبیل سیستم‌های تهویه مرکزی، اطفای حریق، دفع زباله، پمپاژ آب به طبقات فوقانی، آسانسور و حتی معرفی و ارائه الگوهای جدید زندگی شهری متناسب با این معماری نوین، از جمله مواردی بودند که بدون مهیا شدن هریک، بلند مرتبه‌سازی نمی‌توانست به عنوان بخشی مهم از صنعت ساختمان مطرح شود. به همین دلیل بود که نخستین  بلندمرتبه‌ها و آسمان خراش‌ها، در جوامع پیشرفته صنعتی  به خصوص ایالات متحده آمریکا  قد کشیدند.

با گذشت زمان و به خصوص پس از پایان جنگ جهانی دوم، ساخت و ساز بلند مرتبه‌ها و آسمان خراش‌ها، گذشته از به رخ کشیدن قدرت و قابلیت فنی کشورها، دلیل مهم دیگری برای ظهور پیدا کرد. رشد شدید جمعیت و کمبود زمین جهت احداث واحدهای مسکونی کافی عامل مهم دیگری بود که به افزایش بلند مرتبه‌ها در کشورهای پیشرفته انجامید. به طوری که  کشورهایی مانند ژاپن، هنگ کنگ، مالزی و سنگاپور، به سرعت اقدام به ساخت بلند مرتبه‌ها کردند و پس از کشورهای بزرگ صنعتی، به خصوص ایالات متحده آمریکا، قدم در این راه گذاشتند.

اما احداث این ساختمان‌های بلند، تنها به این گروه از کشورها محدود نشد. رفته رفته اکثر کشورهای جهان، در روندی رو به گسترش، بلند مرتبه‌سازی را به عنوان یکی از نمادهای پیشرفت صنعتی و فنی خود، در دستور کار قرار دادند؛ ضمن آنکه رشد جمعیت نیز، دیگر به عنوان معضل تنها تعدادی کشور کوچک و پر جمعیت مطرح نبود، بلکه تبدیل به موضوعی جهانی شده بود.

بلند مرتبه‌سازی در ایران

ایران  از چند دهه پیش، آرام آرام، به جرگه کشورهای در حال ساخت آسمان خراش‌ها پیوست. این رویکرد در ایران در سال‌های قبل از انقلاب با هدف حرکت به سمت مدرنیزاسیون بود، اما  رفته رفته و به خصوص در سال‌های اخیر، به راهکاری جهت پاسخگویی به نیاز روزافزون جمعیت جوان کشور به مسکن تبدیل شد.

کمبود زمین و به ویژه رشد غیر منطقی قیمت آن در سراسر کشور از یک سو و افزایش تقاضا برای اسکان در برخی مناطق خاص کشور همچون تهران وبرخی کلانشهرها موجب شد که حرکت به سمت بلند مرتبه‌سازی سرعت بگیرد.ارائه برخی امتیازات از سوی ارگان‌های دولتی و بانک‌ها نیز، سیل سرمایه‌ها را به سمت سرمایه‌گذاری در زمینه انبوه‌سازی هدایت کرد.

بلندمرتبه ‏سازی در تهران

تهران اوایل دهه 30 بود که دارای اولین ساختمان بلند نوین شد. در این سال‌ها، نخستین ساختمان بلندمرتبه در تهران توسط هوشنگ خانشقاقی در خیابان جمهوری با 10 طبقه ساخته شده است.

اسکلت این ساختمان از بتن آرمه با دو آسانسور احداث شده و جالب اینکه هنوز هم در حال استفاده است. در سال‏ 1339 در محل تقاطع خیابان فردوسی و جمهوری، ساختمان تجاری 16 طبقه‌ای با نام پلاسکو ساخته شد که نخستین ساختمان بلند با اسکلت تمام فلز در ایران بود.  دو سال بعد یعنی در سال 41 ساختمان تجاری 13 طبقه آلومینیوم نیز با اسکلت فلزی در خیابان‏ جمهوری احداث شد. ساختمان بانک کار در خیابان جمهوری یکی‏ دیگر از ساختمان‌های شاخص دهه 40 است.

بلند مرتبه‌سازی در این دوره ادامه داشت تا اینکه انقلاب اسلامی ایران به وقوع پیوست.بعد از انقلاب و آغاز جنگ نزدیک به ده سال بلند مرتبه‌سازی در پایتخت متوقف شد، اما این روند در سال‌های پایانی دهه 60 و افزایش قیمت زمین و آغاز فروش تراکم از سوی شهرداری تهران تغییر کرد و بلند مرتبه‌سازی در تهران از سر گرفته شد. در این دوره بود که ساختمان‌هایی بدون داشتن چارچوب و نقشه‌های جامع در مناطق زلزله خیز ساخته شد و مشکلاتی را برای شهر ایجاد کرد.
با تمام این تفاسیر شهر تهران یکی از کوتاه‌ترین کلانشهرهای دنیا است به طوری که میانگین تعداد طبقات در این شهر در حال حاضر 2 طبقه است.

بلندمرتبه‌سازی در تمامی مناطق تهران

تقریبا در تمامی مناطق تهران بلندمرتبه‌سازی انجام خواهد شد و این امر محدود به چند منطقه خاص نمی‌شود  به عنوان مثال بخشی ازمناطق 6،3 و2 بلندمرتبه‌سازی دارند. همچنین در نقاطی که سیستم شبکه آنها کشش آن ترافیک را داشته باشد و بتواند خدمات لازم را به ساکنانش بدهد بلند مرتبه‌سازی انجام می‌شود، اما  اگر زمینی در محدوده‌ای باشد که امکان بلند مرتبه‌سازی در آن وجود داشته باشد، اما نتواند پارکینگ مجموعه را تهیه کند شهرداری اجازه ساخت نمی‌دهد.

در حالت کلی ضوابطی که در طرح تفصیلی برای بلند مرتبه‌سازی در نظر گرفته شده است ضوابط محدودی است و متقاضی باید شرایط سخت گیرانه و دقیقی را که تدوین شده است رعایت کند. همچنین رعایت اصول و قوانین شهرسازی این بلند مرتبه‌سازی‌ها امکان‌پذیر است در عین حال کمک و مساعدت هم می‌کنند.

در ضوابط و مقررات طرح تفصیلی شهر تهران آمده است که احداث ساختمان‌های بلندمرتبه در محدوده‌های مجاز یا ویژه برای بلندمرتبه‌سازی در برخی از زیرپهنه‌های استفاده از اراضی تهران و مشروط به رعایت ضوابط و استانداردهای زیست‌محیطی و تکتونیکی(برای ایمنی از مخاطرات زلزله) است. موقعیت و کاربری‌های مجاز برای بلند مرتبه‌سازی در نقشه‌های یک دو هزارم پهنه‌بندی طرح تفصیلی مشخص و تدقیق خواهند شد.»

تهیه ضوابط بلند مرتبه‌سازی در مراحل نهایی

بر اساس طرح تفصیلی ساختمان‌ها به 3 گروه کوتاه مرتبه، میان مرتبه و بلند مرتبه تقسیم می‌شود که ساختمان‌های کوتاه مرتبه زیر 5 طبقه، میان مرتبه بین 5 تا 12 طبقه و بلند مرتبه بالای 12 طبقه هستند. بلند مرتبه‌سازی در نقاط مختلف تهران در نظر گرفته شده است و به طور حتم با اجرای طرح تفصیلی جدید و به مرور زمان از اغتشاشات موجود در ارتفاع ساختمان‌های شهر کاسته می‌شود.

میانگین طبقات در شهر تهران از 2 طبقه به 4 طبقه افزایش می‌یابد،ضوابط بلند مرتبه‌سازی امسال تصویب می‌شود و تا زمانی که این ضوابط به تصویب نرسیده‌اند بلند مرتبه‌سازی به صورت موردی با طرح در کمیسیون ماده 5 انجام می‌شود. ساخت هرگونه ساختمان بلندمرتبه در شرایط کنونی تنها با تصویب کمیسیون ماده 5 امکان‌پذیر است.

علیرضا جاوید، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران در این باره می‌گوید: تا زمان تصویب و ابلاغ طرح موضوعی بلند مرتبه‌سازی در شهر تهران و مکان یابی ساختمان‌های بلند مرتبه، تصمیم‌گیری در مورد درخواست‌هایی در این زمینه با طرح در کمیسیون ماده 5 و بررسی آن صورت می‌گیرد.  

وی می‌افزاید: طرح بلند مرتبه‌سازی توسط مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران و مهندسان مشاور مربوطه تهیه شد و به عنوان طرح زیر دست در اختیار مشاور طرح تفصیلی جدید تهران قرار گرفت.

وی اضافه می‌کند: با هم‌اندیشی همه صاحب نظران در این زمینه، این بخش از طرح تفصیلی نیز در مراحل نهایی قرار دارد و امیدواریم بعد از نهایی شدن در مسیر تصویب به کمیسیون ماده 5 و دبیر خانه شورای عالی شهرسازی و معماری ارسال شود.

معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران تصریح می‌کند: تا زمان تصویب و ابلاغ طرح موضوع بلند مرتبه‌سازی در شهر تهران و مکان‌یابی ساختمان‌های بلند مرتبه، در این مورد طبق ضوابط طرح تفصیلی جدید به طور موردی رسیدگی می‌شود.

به گفته جاوید، ساختمان‌های بلند مرتبه در طرح تفصیلی جدید ساختمان‌های 12 طبقه و بیشتر روی زمین است و تصمیم‌گیری در مورد درخواست‌های این چنینی با طرح در کمیسیون ماده 5 و بررسی آن صورت می‌گیرد.