یک بام و دو هوای توسعه اینترنت در ایران

با وجود گذشت سال ها از ورود اینترنت به کشورمان، به نظر می رسد نگاه به این پدیده به عنوان یک تهدید، هنوز هم سنبه پرزوری دارد؛ نکته یی که کارت زرد اخیر مجلس به وزیر ارتباطات به بهانه افزایش توسعه شبکه و پهنای باند اینترنت را می توان تاییدی بر آن دانست.

به گزارش ایرنا در سال 1993 میلادی، ایران به عنوان دومین کشور در خاورمیانه به جمع کشورهای دارای اینترنت پیوست. شاید در آن زمان کمتر کسی تصور می کرد این شبکه ی جهانی روزی به بزرگ ترین پدیده ی قرن تبدیل شود و بسیاری و حتی همه ی جنبه های زندگی میلیون ها نفر در سراسر جهان به آن وابسته باشد. ولی امروزه زندگی بدون اینترنت برای بسیاری از ما یک کابوس است و زندگی شخصی و حرفه یی ما را زیر تاثیر قرار می دهد. این تاثیر به حدی قوی است که حتی کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه را نیز در بر می گیرد و کشور ما ایران نیز بدون شک از این قاعده مستثنی نیست.

طی سال های اخیر و باوجود رشد فزاینده ی سرعت اینترنت در سراسر جهان و پیشرفت روزافزون ابزارهای تسهیل کننده ی استفاده از آن، کشور ما تا حد زیادی از این قطار پیشرفت جا مانده است و اینترنت، رشد آهسته یی در ایران داشته؛ نکته یی که شاید بتوان دلیل آن را بیش از هر چیز، نگاه های آمیخته با تردید و حتی گاه امنیتیِ افراد یا نهادهای دارای نفوذ به این پدیده دانست.

این محدودیت ها در حالی است که کشورمان، جمعی از فعال ترین کاربران اینترنت را به خود اختصاص داده است و طبق آمار، ایران هم اکنون بیشترین تعداد کاربران اینترنت در خاورمیانه را دارا است. این اشتیاق برای استفاده ی بیشتر و هرچه آسان ترِ کاربران از اینترنت بدون شک در تناقض با سیاست هایی قرار دارد که طی سال های اخیر از سوی افراد یا نهادهای مسوول در این حوزه اعمال شده اند. سیاست هایی که در ابتدای سال 2013 میلادی، ایران را در رتبه ی کمترین سرعت اینترنت در جهان و حتی پس از کشورهایی نظیر عراق و افغانستان قرار داد. هم اکنون در حالیکه کشوری نظیر کره ی جنوبی با داشتن سرعت دانلود 20 هزار کیلوبیت، در صدر کشورهای دارای بیشترین سرعت اینترنت در جهان قرار دارد، این سرعت در ایران بسیار ناچیز و بین پنج تا هشت کیلوبیت در ثانیه است که حتی از استاندارد جهانی نیز کمتر است.

با در نظر گرفتن موارد گفته شده، ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد:

1. می توان به جرات گفت که در زمان حاضر همه ی سازمان ها، وزارتخانه ها و در کل، نهادهای دولتی و خصوصی، از اینترنت استفاده می کنند و به آن وابسته هستند. علاوه بر این سال ها است که اقدام هایی نظیر ثبت نام های مهم، اتصال به شبکه ی بانکی و ... محدود به دسترسی به اینترنت شده و امروزه حتی برای دسترسی به اخبار روز خبرگزاری ها و پایگاه های خبری و حتی روزنامه ها باید به اینترنت دسترسی داشت. مردم امروزه قادر هستند از این طریق علاوه بر برخورداری از تفریح و سرگرمی، پرسش های مهم و ضروری خود از شخصیت هایی نظیر رییس جمهور، وزیرها، مرجع های تقلید و ... را تنها از طریق جستجو در پایگاه های شخصی این افراد و به لطف اینترنت مطرح کنند. پایگاه های خرید و فروش کالاهای مختلف، مشترکان فراوانی در کشور دارد و بسیاری از این محیط ها در زمینه های فرهنگی، مذهبی، الکترونیکی، پوشاک و ... خدمات خود را با بهترین کیفیت و سرویس های پس از فروش در اختیار کاربران قرار می دهند.

با در نظر گرفتن این توضیحات که نشان از وابستگی همه جانبه ی کشور به اینترنت و نیاز به گسترش هرچه بیشتر و سریع تر آن چه در سطح خانگی و چه ملی دارد، چرا عده یی هنوز هم در تلاش هستند با بهانه هایی که در بسیاری از موردها بوی انگیزه های سیاسی و سنگ اندازی در راه عمل به وعده های داده شده در حوزه ی فناوری از آن به مشام می رسد، مانع برخورداری مردم از حقوق خود در دستیابی به اینترنت به عنوان امکانی آسان و ضروری در راستای یک زندگی بهتر شوند؟

2. بدون شک اینترنت نیز مانند بسیاری دیگر از ابزارهای تکنولوژی نوین، می تواند ضررهایی را در بر داشته باشد که از میان آن ها می توان به هک شدن سرویس های اطلاعاتی کشورها، پرنوگرافی کودکان، جاسوسی سایبری و ... اشاره کرد. ولی بدون شک نمی توان با دیدن این خطرها در فضای مجازی که امروزه و به لطف پیشرفت در حوزه ی امنیت سایبری، روز به روز از تعداد آن ها کاسته شده و با عاملان آن برخورد صورت می گیرد، به روی منفعت های اینترنت چشم پوشی کرد و به نوعی صورت مساله را بدلیل بروز خطاهایی در معادله پاک کرد. متاسفانه این سیاست در کشور ما به شدت مرسوم است و برخی افراد تصور می کنند با اعمال فیلترینگ، بستن پایگاه های حاشیه ساز و شبکه های اجتماعی و ... می توان جلوی بروز هرگونه خطر در این محیط را گرفت. در حالیکه برخورد سرکوبگرانه با این مساله و حذف شتابزده ی آنچه از سوی این افراد، عامل بروز مشکل توصیف می شود، راه حل درستی نخواهد بود و خیلی زود ابزاری دیگر و چه بسا قویتر جایگزین آن خواهد شد.

علاوه بر این حمایت از فعالیت های نظارتی پلیس سایبری بجای حکم دادن بر فیلتر پایگاه های مختلف در کنار فرهنگی سازی صحیح در کنار توسعه ی اینترنت، بدون شک از بروز خطر و تهدیدهای مختلف جلوگیری خواهد کرد.

3. نکته ی مهم تر اینکه در شرایطی که کشور ما در تلاش است با بهبود رابطه ی خود با جامعه ی جهانی بعد از دوره یی سخت که ایران را از بسیاری از جنبه ها در حاشیه قرار داد، فناوری اطلاعات و بویژه تسهیل و توسعه ی استفاده از اینترنت، می تواند یکی از بهترین و در عین حال آسان ترین راه ها برای تحقق این هدف باشد. بهبود سرعت اینترنت در ایران می تواند هرچه پررنگ تر شدن نقش و حضور کشور در عرصه های مختلف بین المللی را در بر داشته و تبادل های میان افراد و ملت ها را افزایش دهد که خود به بهبود رابطه با سایر کشورها منجر خواهد شد. بر خلاف تصور عده یی که این افزایش ارتباط را عاملی در جهت سواستفاده و بهره برداریِ منفی ِبرخی کشورها از منفعت های ملی می دانند، این تغییر می تواند فعالیت کشور در عرصه ی جهانی را تسریع بخشد و امکان شناساندن ظرفیت های داخلی در کنار بهره برداری از آخرین تحول های جهانی را فراهم سازد.

نمی توان این نکته را از یاد برد که طی نمودن مسیر توسعه در دنیای کنونی، مستلزم استفاده از همه ی ابزارهای فناوری اطلاعات و در راس آن ها ایتنرنت است و سایر کشورهای جهان نیز این مسیر را پیموده اند. پس چه بهتر که به این نیاز ضروری به عنوان یک فرصت نگاه شود و تهدیدهای محدودی که به واسطه ی آن ممکن است رخ دهد را با سیاست های نظارتی و نه حذفی از میان برد.