شهرتش کمتر از آبمیوه‌های پالیزی است ...

مردم همت نمی‌کنند؛ حاضرند چندبار برای خوردن آبمیوه به میدان پالیزی بروند، اما یک‌بار هم داخل موزه عباسی نروند.

شهرام حیدرآبادیان، مدیر موزه «رضا عباسی» در گفت‌وگو با ایسنا درباره اینکه چرا بسیاری از مردم این موزه را نمی‌شناسند، می‌گوید: برخی موزه‌ها مثل «ملی»، «کاخ گلستان» و «کاخ نیاوران» موزه‌های خاصی هستند، مثلا موزه ملی یک موزه مادر است، برد سیاسی دارد و اگر رییس سازمان میراث فرهنگی بخواهد پروژه‌ای افتتاح کند یا سخنرانی داشته باشد به آنجا می‌رود. این موارد در شناخت یک موزه اثر دارند بنابراین نمی‌توان موزه رضا عباسی را با موزه‌های دیگر مقایسه کرد. از طرفی خود سازمان هم باید برای معرفی موزه‌های ناشناخته همت کند. مثلا رییس سازمان میراث فرهنگی تاکنون به این موزه نیامده است!

وی درباره ناشناخته بودن موزه رضا عباسی در مقایسه با دیگر موزه‌های تهران بیان می‌کند: مساله دیگر نداشتن پارکینگ در کنار این موزه است تا اتوبوس توریست‌ها بتوانند بازدیدکنندگان را بدون خطر جلوی موزه پیاده کنند‌. دو سال پیش در بازدید احمد مسجد جامعی - رییس سابق شورای شهر تهران - به همراه گروه تهرانگردی و شهردار منطقه از موزه، قول دادند زمین کنار موزه که برای فروش بود را بخرند تا آن را به پارکینگ، کافه و سالن همایش موزه تبدیل کنیم که تا کنون این اتفاق محقق نشده است.

او ادامه می‌دهد: معضل دیگر این است که اینجا موزه تاریخ هنر است و براساس کشف آثار باستانی راه‌اندازی نشده است. بیشتر از اینکه باستان‌شناسان به این موزه بیایند، پژوهشگران تاریخ هنر می‌آیند. مثلا هر ساله خانم "هاید ماری کخ" که از بنام‌ترین پژوهشگران دوره هخامنشی و پیش از اسلام است همراه تیم علمی متخصص‌اش به موزه می‌آید و با عشق از آن دیدن می‌کنند. زمانی که آقای طالبیان - معاون میراث فرهنگی - برای دو مناسبت نمایشگاهی از موزه دیدن کرد، از وجود چنین مجموعه‌ای در موزه متعجب بود. حضور مسولان نقش مهمی در معرفی یک مجموعه ایفا می‌کند.

مدیر موزه رضا عباسی اضافه می‌کند: از طرفی ما نمی‌توانیم کاخ گلستان یا سعدآباد را با موزه رضا عباسی مقایسه کنیم، چون این کاخ‌ها اعتبارات سازمانی دارند و زمانی که پشت یک مجموعه به اعتبارات چنینی گرم باشد، بسیاری از مسائل قابل حل است، اما اعتبارات استانی محدود است. مثلا آقای مدیرکل استان اعتبارات مشخصی در اختیار دارد و باید برای بخش‌های مختلف از پرسنل گرفته تا مرمت و غیره هزینه کند. از طرفی بسیاری از مردم دوست دارند تالار بزرگ آینه کاخ گلستان را ببینند، در حالی که یک برگ مینیاتور در موزه ما برایشان جذاب نیست.

از آبمیوه خوردن تا موزه رفتن

این مدرس دانشگاه می‌گوید: فراموش نکنیم که بخشی از مشکلات ما فرهنگی است. مگر خانواده‌ها تا چه اندازه درباره‌ی موزه‌ها با فرزندان‌شان صحبت می‌کنند؟ آموزش و پرورش تا چه اندازه درباره‌ی این موضوع کتاب چاپ می‌کند؟ چرا یک واحد درسی را به تخت جمشید و آثار مینیاتور اختصاص نمی‌دهند؟ در دانشگاه‌ها هر واحد به درد نخوری را به واحدهای درسی اضافه کرده‌اند به جز آشنایی با میراث فرهنگی یا موزه. مشکلات ریشه‌ای از خانه شروع می‌شود‌، آموزش و پرورش کوتاهی می‌کند، کمبود اعتبارات مالی داریم، مردم هم همت نمی‌کنند. مثلا مردم چندین بار برای خوردن آب میوه به میدان پالیزی می‌آیند، اما یک‌بار داخل موزه عباسی نمی‌آیند!

حیدرآبادیان بیان می‌کند: طبق توضیحات آیدین آغداشلو که از اولین موسسان و خریداران آثار برای موزه رضا عباسی و موزه‌های دیگر بوده، موزه رضا عباسی در سال 1356 افتتاح و ظرف مدت 6 ماه این ساختمان که فروشگاه مبل بود‌ه، به موزه تبدیل می‌شود. در همان سال چهار کاتالوگ و دو نمایشگاه کوچک خارجی از آثار موزه در ژاپن و آمریکا برگزار شد که بسیار هم موفقیت آمیز بود. اساس موزه بر مبنای قطعات خط، نگارگری و نسخ خطی راه‌اندازی شد.

وی در ادامه به خبرنگار ایسنا می‌گوید: اما به مرور زمان بعد از انقلاب یک‌سری از موزه‌ها مثل مجموعه نگارستان منحل و به موزه رضا عباسی ملحق می‌شود. برخی مجموعه‌داران آثارشان را به موزه اهدا کردند و مجددا مجموعه اینجا غنی شد؛ از طرفی آثاری هم برای موزه خریداری شدند تا بعد از دو تا سه دوره بازنگریِ آثار بعد از انقلاب، موزه رضا عباسی با 20 هزار قلم شیء و پنج سالن تخصصی نمایش که 710 قلم شیء در آنها به نمایش گذاشته شده، برای استفاده از پژوهشگران تاریخ هنر ایران راه‌اندازی شد.

خرید حافظ 200 میلیونی

مدیر این موزه ادامه می‌دهد: اساس موزه رضا عباسی خرید آثار هنری از گوشه و کنار دنیاست و هنوز هم این روند ادامه دارد و یکی از بهترین کارهایی که سال پیش برای موزه انجام گرفت، خرید یک کتاب حافظ با ارزش به قیمت 200 میلیون بود. این کتاب برای حاکم شیراز نوشته شده که بعد از برگزاری جلسات کارشناسی با تیم سازمان میراث فرهنگی از یک مجموعه‌دار خصوصی خریداری شد.

او درباره تامین اعتبارات خرید آثار فرهنگی و تاریخی توضیح می‌دهد: اعتبارات خرید کارهای فرهنگی سالانه است. بودجه‌ی این کار را سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌پردازد. بخشی از بودجه در اختیار سازمان مرکزی و اداره اموال است که آثار هنری را برای موزه‌های دیگر از جمله موزه رضا عباسی خریداری می‌کنند. خرید آثار هنری بسته به سقف اعتبارات دارد و معمولا سالانه 400‌ یا 700 میلیون تومان خرید انجام می‌شود که با توجه به اختصاص اعتبارات این عدد تغییر می‌کند.

حیدرآبادیان می‌گوید: طی پنج سال مدیریت بنده در موزه رضا عباسی، حدود 100 قلم شیء نفیس خریداری شد که بیشتر آن نسخ مکتوب‌، کارهای لاکی و کتاب‌های باارزش بوده و ثبت اموال موزه شده و بخشی از گنجینه آن را کامل کرده است. این موزه پنج تالار دارد. در طبقه سوم آثار پیش از اسلام که مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد تا پایان دوره ساسانی است نگه‌داری می‌شوند، در طبقه دوم آثار دوره اسلامی و سفال‌های دوره قاجاریه و در طبقه اول آثار خوشنویسی و نگارگری که بهترین نسخه‌های جمع‌آوری شده در سراسر دنیا هستند نگه‌داری می‌شوند.

مدیر این موزه اظهار می‌کند: موزه رضا عباسی تنها موزه در کشور است که از زمان راه‌اندازی در 25 سال قبل، به طور ثابت گنجینه‌ آثار طلا و نقره هخامنشی و ساسانی را در طبقه سوم به نمایش گذاشته است. هیچ موزه دیگری در ایران نیست که چنین حجمی از آثار نفیس هنری پیش از اسلام را در این ابعاد به طور ثابت نمایش بدهد.

پیشنهاد آیدین آغداشلو به گردشگران

او همچنین درباره استقبال گردشگران از این موزه بیان می‌کند: گردشگران تاکنون از این موزه استقبال بسیاری کرده‌اند. آیدین آغداشلو در مراسم بزرگداشتی که در سال 91 در این موزه برگزار شد گفت، "اگر گردشگری از من بپرسد کجا می‌توانم با گشت دو ساعته به طور کلی - تخصصی با آثار فرهنگ و هنر ایران آشنا شوم؟ من موزه رضا عباسی را به او پیشنهاد می‌کنم." چون انتخاب اشیاء برای موزه به گونه‌ای بوده است که تمام سرگروه‌ها و زیرگروه‌های آثار هنری ایران را شامل می‌شود. حتی اگر دانشجویی به دنبال شناخت ظروف سفالی دوره اسلامی باشد، دو سالن مجهز داریم که می‌توانند تمام ظروف دوره اسلامی را بررسی کنند.

حیدرآبادیان درباره برنامه‌هایی که در این موزه برگزار می‌شود، توضیح می‌دهد: تالار نمایشگاهِ موقت در طبقه همکف موزه، مخصوص ارائه آثاری است که در مخزن نگهداری می‌شوند و این آثار به شکل دوره‌ای به مناسبت‌های مختلف مثل هفته میراث فرهنگی نمایش داده می‌شوند تا مردم با یک‌سری از آثار که کمتر در دید عموم قرار دارند آشنا شوند. کارگاه مرمت هم داریم تا قبل از برگزاری نمایشگاه‌ها در طول سال به صورت دوره‌ای، آثار صدمه دیده‌ خطی، سفالی و فلزی را مرمت یا پاکسازی کنند. در بخش آموزش هم کلاس‌های هنری برگزار می‌شود؛ علاوه‌بر این در زمینه‌های خوشنویسی، نگارگری و نقاشی استادان خوبی داریم.

مدیر موزه رضا عباسی همچنین درباره آمار بازدیدکنندگان اظهار می‌کند: این آمار در طول سال متغیّر است. در فصل گردشگرپذیر از فروردین تا اوایل پاییز تردد گردشگران خارجی بیشتر است. در طول سال هم با شروع فعالیت‌های کلاسی دانشجویان و دانش‌آموزان گروه‌های متفاوتی از مدارس از موزه بازدید می‌کنند. در تعطیلات نوروز نیز حدود 1050 بازدیدکننده داشتیم.

این مدرس دانشگاه درباره‌ی نداشتن توضیحات لازم در کنار آثار موزه بیان می‌کند: هیچ موزه‌ای در دنیا وجود ندارد که در کنار اثری چند صفحه توضیحات بنویسد، چون آن اثر از نظر بصری خراب می‌شود. توضیحاتی که در کنار اشیاء وجود دارد توضیحات شناسنامه‌ای است و اطلاعات کامل‌تر در بخش موزه‌داری وجود دارد. دانشجویی که به موزه می‌آید باید بداند به کجا آمده و مثلا پیش زمینه‌ای درباره‌ی مینیاتور داشته باشد اگر فرض کنیم که آن فرد عادی است، به بخش موزه‌داری مراجعه می‌کند، مسوولان این بخش توضیحات کامل را به آنها ارائه می‌دهند. اگر روی اثر کار ویژه‌ای شده باشد، درباره‌ی آن توضیحات لازم داده می‌شود.

حیدریان در پایان می‌گوید: در عین حال درصدد هستیم تا از مجموعه‌های موزه کارهای خوبی منتشر کنیم، تا کنون حدود هشت کاتالوگ نفیس از کارها منتشر کردیم و در آن به‌طور تخصصی درباره‌ی مجموعه‌هایمان صحبت کرده‌ایم. روش‌های مختلفی برای کسب اطلاعات وجود دارد، اما گاهی بازدیدکننده نمی‌داند باید چه کار کند و این ضعف اوست که نمی‌داند هنگامی که وارد یک ساختار فرهنگی می‌شود چگونه باید اطلاعات کسب کند. البته ضعف‌هایی هم وجود دارد. مثلا سازمان مرکزی برای پشتیبانی سایت موزه همت نکرده، علی‌رغم اینکه ما در این‌باره مکاتبه هم کرده‌ایم و به دلیل نداشتن اعتبار، وضعیت به‌روزی ندارد. اما با توجه به امکانات حاضر، سعی می‌کنیم کار پژوهشگر راه بیفتد.