چند روزی است شایعه ای در شبکه های پیام رسان دست به دست می شود، مبنی بر این که اگر گذرتان به بیابان افتاد دست خالی نروید؛ با خودتان بذر گیاهانی مثل شنبلیله، زیره سبز، زیره سیاه، زنیان و هندوانه ابوجهل را ببرید و بکارید.

عجب روزگاری است! هر روز یک شایعه شبه‌‌علمی و گاهی غیرعلمی و در مواردی ضدعلمی در فضای مجازی گسترش پیدا می‌کند و بخشی از کار ما شده است پاسخ به شبهات کاربران تلگرام، واتس‌آپ، لاین و...!

توجیه این کار از سوی نویسنده یا نویسندگان این پیام این طور بیان شده است که اینها بذرهای ارزان قیمتی است و برای زمین کود طبیعی محسوب می شود و از فرسایش خاک جلوگیری می کند تا بدین وسیله از پیشروی بیابان در ایران جلوگیری شود! کاربران این شبکه ها نیز معمولا به نیت خیر این پیام را برای فهرست دوستانشان می فرستند، غافل از این که بیابان زدایی به همین سادگی هم نیست و این کار می تواند به محیط زیست آسیب جدی برساند.

واقعیت این است که مشکل گسترش بیابان در ایران بیشتر از آن که به عدم حضور بذر شنبلیله و گیاهان مشابه در بیابان وابسته باشد، به کمبود آب، کاهش سطح رطوبت، بحرانی شدن سطح آب های زیرزمینی، گسترش شن های روان و از طرف دیگر چرای بی رویه و غیر اصولی دام به عنوان تسریع کننده روند بیابان زایی در مراتع کشور بازمی گردد.

در حقیقت ریشه عمده این موارد را باید در بحث تغییر اقلیم، مدیریت غیراصولی منابع آب و عدم اجرای بموقع و مناسب طرح های بیابان زدایی و آبخیزداری در مناطق وسیعی از کشور بررسی کرد. وقتی چرای دام به طور اصولی انجام نشود و چرای بی رویه و فراتر از ظرفیت، یک مرتع سرسبز را به بیابان تبدیل کند، آن وقت هر چقدر هم بذر بپاشید، نتیجه ای به بار نخواهد آورد.

بعلاوه باید در نظر گرفت که طبق اصول زیست محیطی کاشت خودسرانه بذر گونه های غیربومی در یک محل جدید با فرض رشد آن بذر، لزوما نتیجه خوبی به بار نخواهد آورد.

در این حالت ممکن است گونه جدید تبدیل به نوعی گونه مهاجم شود و حیات دیگر گونه های گیاهی را به خطر اندازد.

نمونه بارز این اتفاق را می توانید در تالاب ها و شالیزارهای شمال ایران ببینید: گونه گیاهی آزولا که سال ها پیش به نیت خیر و به قصد تسهیل امور کشاورزی و عدم استفاده از انواعی از کودها وارد کشور شد، حالا تبدیل به آفتی برای مزارع شمالی کشور شده است؛ به طوری که می بینیم آزولا در بسیاری از تالاب ها همچون فرش قرمز یا سبزرنگی سطح آب را می پوشاند و با کم کردن سطح تبادل اکسیژن هوا با آب، زندگی بسیاری از آبزیانی که در این مناطق زندگی می کنند را به خطر انداخته است. طبیعت در عین انعطاف پذیری قوانین بسیار سختگیرانه ای دارد و از کسانی که به این قوانین احترام نگذارند، در بلندمدت انتقام سختی خواهد گرفت.

منبع: جام جم

تماشاخانه