مصطفی کتیرایی؛ معتمد مطهری و شاهد ترور او

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- از «‌مهندس مصطفی کتیرایی» که روز چهارشنبه 14 بهمن 1394 درگذشت و پیکر او را نیز روز جمعه 16 بهمن 1394 به خاک سپردند، بیشتر با عنوان «‌وزیر مسکن دولت موقت» یاد شده که گرچه درست است اما ده‌ها سال فعالیت سیاسی و اجتماعی و دینی و عام‌المنفعه او را نمی‌توان و نباید در 9 ماه وزارت محدود و خلاصه کرد.

  توقف بر عنوان «وزیر مسکن و شهرسازی دولت موقت» موجب غفلت از چند واقعیت و شناسه دیگر او می‌شود. خاصه این که او «معتمد شهید مطهری» و شاهد ترور در شامگاه 11 اردیبهشت 1358 در مقابل خانه یدالله سحابی بوده است.

  مصطفی کتیرایی از پایه‌گذاران و چهره‌های شناخته شده انجمن اسلامی مهندسین بود. یکی از نهادهای موثر پیش از انقلاب که بخشی از مشهورترین سخنرانی‌های استاد مطهری - که بعدا به صورت کتاب درآمدند- در جلسات آن ایراد شده است.

   عضویت او در دولت موقت نیز مانند علی اکبر معین فر و عباس تاج به سبب همین نهاد بود و نه نهضت آزادی و بر خلاف تصور عمومی دولت موقت، دولت نهضت آزادی نبود هر چند که رییس آن دبیر کل این تشکل بود. کما این که چند تشکل موجود دیگر آن زمان نیز در آن وزیر داشتند:

  جبهه ملی (کریم سنجابی)، حزب ایران (‌داریوش فروهر)، جاما (‌کاظم سامی)، نهضت آزادی (‌رضا صدرو احمد صدر حاج سید جوادی ) – [یدالله و عزت الله سحابی و ابراهیم یزدی عضو بودند اما ابتدا وزیر نبودند] - و نیز انجمن اسلامی مهندسین (‌مصطفی کتیرایی و وزیران نیرو و نفت).

  نکته مهم تر اما این است که کتیرایی عضو شورای انقلاب بود و با توجه به سابقه آشنایی و همکاری با مطهری پیداست که چرا عضو شورا شده بود البته پس از تشکیل دولت موقت و عضویت در آن از شورا بیرون آمد زیرا معتقد بود در غیاب مجلس، شورای انقلاب نقش قوه مقننه را ایفا می‌کند و نمی‌توان هم‌زمان عضو دو قوه بود.

  چنان که گفته شد شاهد ترور شهید مطهری هم بوده و خود چنین روایت می‌کند:

  « به اتفاق آقای مطهری و آقای حاج طرخانی از خانه دکتر سحابی خارج شدیم وچون آقای مطهری احساس کرد من و  آقای حاج طرخانی در حال صحبت خصوصی و خانوادگی هستیم تأدّبا – [‌از روی ادب] – 20 قدم از ما دور شد و همین که سر کوچه رسید جوانکی موتور سوار به او نزدیک شد و او را به نام صدا کرد و بعد به مغز او شلیک کرد. من وحشت زده این صحنه را دیدم ولی باور نمی‌کردم و تنها بهت زده فریاد زدم: آقای مطهری را زدند. افتاد!» - [ فصل نامه یادآور، زمستان و بهار 79]

  اعتماد مطهری به کتیرایی چنان بود که در همین مصاحبه می‌گوید موارد اختلافی خود با دکتر شریعتی را نیز می‌خواسته به او ارجاع دهد ولی تصریح می‌کند در این گونه امور صلاحیت ندارد و نمی‌پذیرد.

  مهم ترین نهاد همکاری مطهری و کتیرایی تشکلی به نام «متاع» بود که مهندس بازرگان پایه گذاشته بود.

  بازرگان علاقه خاصی داشت اسامی نهادهای تاسیسی خود را به گونه‌ای انتخاب کند که از کنار هم قرار دادن حروف اول کلمات، نام جدید و تازه و معنی داری شکل گیرد و «‌متاع» در واقع همان «‌مکتب تربیتی اجتماعی علمی» بود که سال 1337 تاسیس شد و حاج کاظم حاج طرخانی، بازرگان خوش نام تهرانی در ادامه سنت پدر – حاج رضا شاپوری- که به کارهای خیر شهره بود حمایت مالی از متاع را برعهده گرفت.

  کتیرایی و مطهری 20 سال تمام در این تشکل همکاری می‌کردند و چون صبغه سیاسی نداشت با روحیه هر دو بیشتر سازگار بود که فعالیت‌های اجتماعی را بر مبارزات صریح سیاسی ترجیح می‌دادند.

  این نکته هم جالب است که مصطفی کتیرایی در سی و هفتمین سالروز معرفی مهندس بازرگان به عنوان نخست دولت موقت درگذشت. کتیرایی که زاده و بالیده شهرستان ملایر بود قابلیت آن را دارد که در کنار دیگر شخصیت‌های مشهور دیگر این سامان همچون خانواده جعفری جوزانی و  استاد دکتر خسرو فرشیدورد قرار گیرد. 

  با این اوصاف می‌توان گفت در معرفی او عنوان «‌اولین وزیر مسکن بعد از انقلاب» کافی نیست چون 20 سال فعالیت اجتماعی قبل و 36 سال بعد از آن را بازنمی‌نماید و  نه تنها به عضویت مرحوم کتیرایی در شورای انقلاب در دی و بهمن 57 نیز باید اشاره شود که عنوان «‌معتمد مطهری» نیز قطعا او را می‌برازد.