صرع به واقع یک اختلال سیستم اعصاب مرکزی ( اختلال عصبی ) است که در آن فعالیت سلول های عصبی در مغز مختل می شود و باعث تشنج می شود که در طی آن تجربه رفتار غیر عادی، نشانه ها و احساس، از جمله از دست دادن هوشیاری رخ می دهد.

صرع به عنوان یک اختلال مغزی که در آن، سلول های عصبی یا نورون ها، پیام های غیرطبیعی دریافت می کنند، عوارض و رنج زیادی را برای مبتلایان به همراه دارد، هر چند دامنه پیشرفت های پزشکی به این بیماری هم تسری یافته و راه حل هایی را ارائه کرده است.

صرع را بیشتر بشناسیم

** صرع چیست

علائم تشنج متفاوت است برخی از افراد مبتلا به صرع، به هنگام تشنج به سادگی برای چند ثانیه مستقیم خیره می شوند در حالی که برخی بارها و بارها دست و یا پاهای خود را حرکت یا کشش ها ناگهانی می دهند.

تشنج به اختلال عملکرد فیزیولوژیک قشر مغز گفته می شود که در آن تخلیه الکتریکی غیر طبیعی و همزمان دسته ای از سلول های مغزی به طور موقت و گذرا ایجاد می شود.

به گزارش انجمن صرع ایران، اگر این وضعیت تنها یک بار ایجاد شود یا اینکه در زمینه بیماری دیگری (مانند کمبود کلسیم یا کاهش قند خون) باشد، تشخیص صرع داده نمی شود، بلکه زمانی گفته می شود که این وضعیت'epilepsy' یا 'صرع' است که حملات تکرار شونده باشند.

در واقع صرع یک بیماری مزمن است که در آن حمله های تشنج به شکل یا اشکال خاصی هر از چند گاه ایجاد می شود.

صرع یک نشانه است و بیماری نیست. هرچند که به عنوان یک بیماری مجرد شناخته و مطرح می شود. تأثیر صرع بر فرد مبتلا گستره های متغیر از حرکت های تشنجی شدید و اختلال های هوشیاری، تا یک احساس خفیف یا قطع شدن کوتاه مدت تفکر طبیعی است و یا حتی یک احساس و رفتار که به سختی مورد توجه دیگران قرار می گیرد.

این نشانه ها به دلیل امواج الکتریکی کوتاه مدت و حمله های مغزی است که از بعضی مناطق آن جریان می یابد.

صرع انواع مختلفی دارد که بر حسب چگونگی خصوصیات آن از لحاظ بالینی و یا الکتروفیزیولوژیک -که در نوار مغزی نشان داده می شود- طبقه بندی می شود.

**شیوع بیماری صرع

شیوع صرع در جوامع مختلف بین 1 تا 0،5درصد جمعیت آن جامعه گزارش شده است. صرع در کودکان و سالمندان بیشتر است و در زنان و مردان تقریباً به یک نسبت دیده می شود.

دکتر پرویز بهرامی عضو هیات مدیره انجمن صرع ایران با بیان اینکه دومین دوشنبه ماه فوریه به عنوان روز جهانی صرع شناخته شده است، گفت: بر اساس آمار حدود یک درصد افراد جامعه ایرانی یعنی حدود 750 هزار ایرانی به بیماری صرع مبتلا هستند.

وی افزود: علت اصلی ابتلا به این بیماری ناشناخته است اما علل مختلفی مانند عفونت های زایمان، دوران نوزادی و شیرخوارگی، ضربه به سر، تومورهای مغزی، تشنج و تب منجر به بروز این بیماری در سنین پائین می شود اما در سنین بالا ابتلا به بیماری های تحلیل برنده مغز موجب ابتلای فرد به صرع می شود.

**علل و عوامل صرع:

در حدود دو سوم موارد، یا علت خاصی برای صرع پیدا نمی شود (که به آن ایدیوپاتیک می گویند که معمولاً به دلیل ژنتیک بروز پیدا می کنند) در بقیه موارد، به ترتیب علت های زیر مطرح هستند:

علت های عروقی (مانند سکته های مغزی، عروق غیر طبیعی)، ناهنجاری های مادرزادی، ضربه های مغزی، تومورهای مغزی، بیماری های تحلیل برنده یا دژنراتیو و عفونت های مغزی مانند آلزایمر .

اما علت ابتلا به صرع در سنین مختلف شیوع، متفاوت است. مثلاً در سنین کودکی، علت های ایدیوپاتیک (ژنتیک)، مادرزادی و عفونت ها بسیار شایع تر از علت های عروقی مغز هستند. در صورتی که در سالمندی شایع ترین علت صرع، علت های عروقی (سکته مغزی)، تومورها و سپس بیمارهای تحلیل برنده مغزی هستند.

همچنین علت های تشدید تشنج در افراد مبتلا به صرع، رعایت نکردن بهداشت خواب (کم خوابی، بی خوابی، پرخوابی)، بهداشت تغذیه (گرسنگی، کم خوری، پر خوری)، بهداشت روانی (استرس، خشم، هیجان)، بهداشت جسمی (خستگی مفرط، کم آبی،بیماری ها مانند تب، سرما خوردگی و استفاده از مواد مخدر یا محرک است.

**تشخیص بیماری صرع

برخی از انواع شایع آزمایش و اسکن هایی که ممکن است مورد استفاده قرار گیرد، عبارتند از:

الکتروانسفالوگرافی- همچنین به عنوان EEG شناخته شده است، این دستگاه اجازه می دهد تا پزشکان بر امواج الکتریکی مغز بیمار نظارت کنند. بی نظمی در الگوی امواج می تواند نشانه ای از صرع باشد هر چند استثناء نیز وجود دارد.

توموگرافی کامپیوتری- یک تکنیک است که با استفاده از اشعه X نقشه ساختار مغز مشخص می شود.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی- این هم یک روش برای نقشه برداری از مغز است اما از امواج رادیویی و آهن ربا به جای اشعه X استفاده می شود.

توموگرافی تابش پوزیترون - با این اسکن می توان عملکرد مغز را به جای نقشه ساختار مغز نظارت کرد. در این روش مقدار کمی از مواد رادیواکتیو استفاده می شود.

پزشکان ممکن است از تست های دیگری مانند (تاریخچه پزشکی دقیق، آزمایش خون و تست های عصبی) برای کمک به تعیین این که آیا صرع یا چیز دیگری باعث مشکلات شده است، استفاده می کنند.

**پیشگیری از صرع

پیشگیری از صرع شامل به حداقل رساندن خطرات ابتلا به درد و رنج از وضعیت های زمینه ای است که می تواند به تشنج مزمن منجر شود مانند:

-استفاده از کمربند ایمنی یا کلاه ایمنی هنگام رانندگی ( با توجه به CDC )

-دریافت مراقبت های پزشکی مناسب، (با توجه به CDC) از جمله مطمئن شوید که ایمن سازی و واکسیناسیون به روز باشد زیرا می تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری ها و عفونت های منجر به صرع، کمک کند

- داشتن شیوه زندگی سالم - تغذیه سالم و خواب خوب و پیدا کردن راه دیگری برای به حداقل رساندن خطرات مرتبط با صرع در پیشگیری از صرع موثر است.

**تفاوت صرع و تشنج

با این که صرع علت بسیاری از تشنج هاست اما صرع با تشنج تفاوت دارد. کودکی که یک بار تشنج کرده است یک کودک صرعی نیست بلکه ممکن است علل بسیار زیادی بتوان برای تشنج او پیدا کرد مثلا ابتلا به تب بالا ممکن است سبب کاهش سطح هوشیاری شودکه به این حالت تشنج ناشی از تب گفته می شود.

این تشنج ها نشانه ای از صرع نیستند و معمولاً با افزایش سن محو می شوند و با عواملی مثل گلودرد یا دندان در آوردن ارتباط دارد. خوشبختانه اکثر بچه ها وقتی بزرگ شده و به سن مدرسه می رسند دیگر دچار این تشنج نمی شوند.

**مراحل حملات صرع :

مرحله اول، تمام عضلات فرد منقبض شده و مثل چوب خشک شده و در پی آن وی به زمین می خورد .

مرحله دوم چند ثانیه بعد از مرحله اول دچار تشنج ها و تکان های متعدد در تمام بدن می شود . در این مرحله کف از دهان بیمار خارج شده و ممکن است ادرار و مدفوع وی دچار بی اختیاری شود.

مرحله سوم پس از حدود یک دقیقه به حالت اغماء می رود . در انتها فرد به هوش آمده و ممکن است به خواب طبیعی برود .

**درمان صرع:

معاون روابط بین الملل انجمن صرع درخصوص روش های درمان صرع، گفت: اگر بیماران به مدت 3 تا 5 سال به صورت منظم داروهای خود را مصرف کنند در 60 تا 70 درصد موارد بهبودی حاصل می شود.

بهرامی افزود: افرادی که با دارو درمانی بهبود نمی یابند نیاز به جراحی دارند که دراین روش نیز 60درصد بیماران بهبود می یابند.

این عضو هیات مدیره انجمن صرع ایران با تاکید بر این که تشخیص کانون و نوع تشنج بسیار مهم است،اظهار کرد: متاسفانه بیماری صرع در برخی موارد به علت تشابه علائم با برخی از بیماری ها مانند سنگ کوب و اختلال خواب اشتباه تشخیص داده می شود که این امر پروسه درمان بیماران را افزایش می دهد.

بهرامی در بخش دیگری از سخنانش با بیان این که بیماران مبتلا به صرع نیازمند توجه بیشتر وزارت بهداشت و سازمان های بیمه گر هستند، افزود: هزینه جراحی صرع بسیار بالاست که از عهده برخی بیماران خارج است که متاسفانه هیچ یک از سازمان های بیمه گر هزینه های این جراحی را پوشش نمی دهند.

به هر رو درصد قابل توجهی از موارد صرع را می توان درمان کرد یا نیاز به داروهای ضد صرع را کم کرد اما در کل می توان گفت که درمان اصلی صرع، درمان داروئی است.

انواع زیادی از داروهای ضد صرع (نسل قدیم و جدید) وجود دارند و بر حسب نوع حمله های صرع، سن، جنس، معاینه بالینی و پاراکلینیک، زینه دارو و شرایط خاص فردی، پزشک نوع داروی مناسب برای فرد را انتخاب و تجویز می کند.

طول مدت درمان حداقل 2 الی 5 سال است. نوع و علت صرع، معاینه بالینی و یافته های پاراکلینیک، تعیین کننده مدت زمان درمان است و گاهی سالیان سال و حتی تا آخر عمر نیاز به دارو درمانی وجود دارد. در 25 الی 30 درصد موارد، صرع، مقاوم به درمان داروئی است که در این موارد از جمله روش های غیر داروئی به کار گرفته می شود.

**نحوه برخورد با بیمار حین حمله

وقتی با بیمار حین حمله تشنج مواجه می شوید، نکات اصلی ذیل را بخاطر بسپارید :

-خونسردی خود را حفظ و زمان تشنج را اندازه گیری و از شلوغ شدن اطراف بیمار نیز جلوگیری کنید.

-بهتر است بیمار در حین تشنج به پهلوی چپ خوابانیده شود و زیر سر وی متکا یا چیزی نرم قرار گیرد.

-تمام وسایل خطرناک همانند میز و صندلی را از اطراف وی دور و یقه و کراوات او را شل کنید. هیچ چیزی حتی هر نوع داروئی را به بیمار نخورانید.

-سعی در متوقف کردن تشنج نداشته باشید و تا زمان اتمام تشنج در کنار فرد بمانید.

- اگر تشنج بیشتر از پنج دقیقه طول کشید با اورژانس تماس بگیرید.

- وقتی فرد هوشیاری خود را به دست آورد به وی اطمینان خاطر دهید.

منبع: ایرنا