بعید می‌دانم کسی گوگل را شرکت موفقی نداند. حاکم بی‌رقیب جستجو در اینترنت، ارائه‌کننده‌ خدمات فوق‌العاده‌ای چون جیمیل، اندروید و البته بهشت مهندسان رایانه برای کار! اما فکر می‌کنید همین شرکت گوگل چند درصد پروژه‌ها‌یش شکست‌‌ خورده است؟ 10یا شاید هم 20 درصد؟ نه، بروید بالاتر. از 251پروژه‌ کوچک و بزرگی که گوگلی‌ها تا امروز راه‌ انداخته‌اند، 90 پروژه شکست خورده‌ است؛ یعنی حدود 36 درصد! عده‌ای معتقدند شکست تا حدی یک سنت در گوگل به حساب می‌آید!

داستان شکست سرویس Answers گوگل

یکی از اولین و قدیمی‌ترین پروژه‌های گوگل، «پاسخ‌ها» (Answers) بود. پروژه‌ پاسخ‌ها ابتدا به این نام شناخته نمی‌شد، بلکه با نام «پرسش و پاسخ» گوگل (Google Questions and Answers) در آگوست سال 2001 (حدود دو سال بعد از تشکیل خود گوگل) شروع شد. سرویس پرسش و پاسخ به این صورت طراحی شده بود که افراد می‌توانستند از طریق ایمیل به پرسش‌ها پاسخ دهند، البته در ازای دریافت سه دلار. اما حدس می‌زنید این سیستم چقدر دوام داشت؟ 24 ساعت! بله، بنا به دلایلی که یکی‌شان احتمالا بار زیاد روی سرور بود، سیستم پرسش و پاسخ حتی به روز دوم هم نرسید!

سرویس پاسخ‌ها چه بود؟

این شکست عجیب را در ذهن داشته باشید تا زمان را یک سال به جلو ببریم. آوریل 2002 گوگل سرویس پاسخ‌ها را راه‌اندازی کرد؛ با ساختاری مشابه با پرسش و پاسخ؛ اما کمی متفات‌تر. این سرویس هم مثل دیگر سرویس‌های گوگل، با یک بازه‌ بتای (آزمایشی) نسبتا طولانی آغاز شد و یک سال بعد، یعنی در می 2003 از مرحله بتا درآمد و سایت به روی عموم باز شد.

اما سرویس پاسخ‌ها چگونه عمل می‌کرد؟ گوگل سرویس پاسخ‌ها را در اصل ادامه‌ای بر سرویس جستجوی خود می‌دید؛ تصور کنید شما پرسشی دارید، اما حالش را ندارید خودتان دنبال جواب بگردید، بنابراین به کسی پول می‌دهید برایتان تحقیق کند و جواب را حاضر و آماده به شما بدهد. این خلاصه‌ نحوه‌ عملکرد سرویس پاسخ‌ها بود. البته شرایط واقعی سرویس کمی پیچیده‌تر از این حرف‌ها بود؛ در وهله‌ اول، کسی که نکته‌ای را می‌پرسید، هزینه‌ پاسخ را تعیین می‌کرد. رقمی بین دو تا 200 دلار. (با توجه به سادگی یا سختی سوال)

در آن سو هم افرادی، پاسخ این پرسش‌ها را می‌دادند و پول مربوط به آن را دریافت می‌کردند. اما فکر نکنید این افراد که با نام‌«محققان‌پاسخ‌های‌گوگل» (Google Answers Researchers) یا GAR شناخته می‌شدند، می‌توانستند هر کسی باشند. این محققان با آن‌که از کارمندان گوگل نبودند، باید روندی را برای تائید شدن طی می‌کردند و با گوگل قرارداد می‌بستند، تعداد این محققان هم محدود بود. (به گفته‌ گوگل، حدود 500 نفر که در واقعیت تعداد محققان فعال کمتر از این مقدار بود) حالا این وسط به گوگل چه می‌رسید؟ گوگل این بخش را برای خودش خوب چیده بود: 25 درصد از پولی را که پرسشگر به محقق می‌داد گوگل برمی‌داشت، همچنین 50 سنت بابت هر پرسش. علاوه‌بر این، اگر پرسشگر از کار محقق راضی بود، می‌توانست تا صد دلار هم انعام بدهد!

محدودیت‌های این سرویس

تا اینجا سیستم را متوجه شدید؟ البته هنوز ادامه دارد: هر پرسشگر می‌توانست به محققانی که پاسخ پرسش خود را داده‌اند امتیاز بدهد. ولی این امتیازها جدی‌تر از رأی دادن روی پست‌ها و سوالاتی بود که امروز در اینترنت می‌بینید، گوگل محققانی را که امتیازات پایینی می‌گرفتند اخراج می‌کرد! با این ساختار، گوگل برای این‌که با کمبود محققان مواجه نشود، از سیستم نظرات استفاده می‌کرد. هر کسی می‌توانست زیر هر پرسش نظر بگذارد و گوگل افرادی را که نظرات مفیدی می‌گذاشتند به محقق شدن دعوت می‌کرد. روندی که البته جواب نداد و تعداد کمی به محققان اولیه اضافه شد.

به تمام اینها اضافه کنید قیودی که گوگل روی پرسش‌ها گذاشته بود. پرسش‌ها با چنین مضامینی ممنوع بود: پرسش‌هایی که قوانین کپی‌رایت را رعایت نمی‌کردند، کپی‌برداری و پرسیدن تمرین‌های درسی (با وجود افسوس دانش‌آموزان پولدار و تنبل)، پرسش‌ها با محتوای غیراخلاقی و فعالیت‌های غیرقانونی و از همه عجیب‌تر‌ پرسش‌هایی با محتوای مربوط به خود سرویس یا سیاست‌ها و سازوکار‌های گوگل. یعنی مثلا در این سرویس نمی‌توانستید بپرسید سیستم جستجوی گوگل چطور کار می‌کند!

انتقادها آغاز می‌شود

سرویس پاسخ‌ها با وجود این شرط و شروط‌های خاص گوگل، یکی دو سال فعالیت کرد. با این‌حال، آینده‌ ناموفق آن از همان سال اول در افق دیده می‌شد. انتقاد‌ها به ساختار سیستم و نحوه‌ برخورد گوگل از زمزمه‌ها شروع شد و کم‌کم بالا گرفت. مسئولان کتابخانه‌ها اعتراض می‌کردند که گوگل سرویسی را که جزو کار آنهاست می‌فروشد. محققان به برخوردهای تند گوگل معترض بودند، قرارداد یکی از آنها فقط به دلیل انتشار تجربیاتش به‌عنوان یک محقق سرویس پاسخ‌های گوگل فسخ شده بود!

از طرفی، پیگیری قانون عدم کپی‌برداری و پاسخ به تمرین‌های درسی کار آسانی نبود و نظر منتقدان این بود که نمی‌توان به این آسانی میان تکلیف درسی و یک سوال واقعی خط کشید. در کنار اینها و با وجود پولی بودن سرویس، کیفیت پایین و پرسش‌های عجیب و غریب هم معضلی شده بود. به یک نمونه توجه کنید: «چرا مگس‌ها در مایکروفر نمی‌میرند؟» و بخشی از جواب آن که دو دلار بابتش پول پرداخت شده بود: «چون مرتب پرواز می‌کند و از تشعشعات جاخالی می‌دهد!»

حریف، گوگل را ضربه فنی کرد

با وجود این انتقادات و موفق نبودن سرویس، گوگل حس می‌کرد با گسترش آن شرایط بهتر می‌شود. بر اساس این سیاست، سرویس پاسخ‌ها به زبان‌های روسی (با نام پرسش و جواب گوگل)، چینی (پرسش‌های تیانیا) و عربی (گوگل اجابات) نیز عرضه شد.

با این حال، هیچ‌کدام از این اعتراض‌ها و مسائل آن‌قدر قدرت نداشت که بتواند جلوی گوگل و سرویسش را بگیرد. روزانه حدود صد مورد پرسیده می‌شد و کم نبودند محققانی که از این راه پول خوبی در‌می‌آوردند. ولی بالاخره، عاملی که توانست این کار را انجام دهد، پیدا شد. سرویسی که توسط غول اینترنتی آن زمان یعنی یاهو ارائه شد؛ «پاسخ‌های یاهو» (Yahoo! Answers). سرویسی که هنوز هم کاربران زیادی در سراسر جهان از آن استفاده می‌کنند. به نظرتان پاسخ‌های یاهو چگونه پاسخ‌های گوگل را نابود کرد؟ پاسخ بسیار ساده است: رایگان بود! هر کسی می‌توانست در Yahoo! Answers پرسش طرح کند و هر فرد دیگری هم می‌توانست جواب بدهد و معلوم شد کاربران بیش از آن‌که به کیفیت پاسخ‌ها اهمیت بدهند، به رایگان بودن این سیستم اهمیت می‌دهند. با این فلسفه، پاسخ‌های یاهو که سال 2005 ایجاد شد، موفق شد میلیون‌ها کاربر را جذب کند و پاسخ‌های گوگل به حاشیه رانده شود.

تمام این عوامل دست به دست هم داد تا سرویس پاسخ‌های گوگل پس از چهار سال و هشت ماه، در دسامبر 2006 به کار خود پایان دهد. البته سایت این سرویس (answers.google.com) هنوز فعال است، اما فقط برای جستجو و مشاهده‌ آرشیو پرسش‌ها و پاسخ‌ها.

درس‌ها

انتخاب میان رایگان و غیررایگان برای کاربران کار سختی نیست، پس مراقب باشید سرویس‌ شما طرف غیررایگان ترازو قرار نگرفته باشد! اگر رقبای شما سرویسی مشابه و به همان‌ مقدار مفید را رایگان عرضه می‌کنند، وقت آن است که در مدل کسب‌وکارتان تجدید نظر کنید.

اگر چند سرویس ارائه می‌کنید، خودتان میانشان تناقض ایجاد نکنید. وقتی یک پرسشگر می‌توانست پاسخ پرسش را با جستجو در گوگل پیدا کند، دقیقا چه نیازی به پرسیدن و پول دادن داشت؟

با کاربرانی که به شما سود می‌رسانند درست برخورد کنید. فکر نکنید از دست دادن چند کاربر به جایی برنمی‌خورد. به کاربران اهمیت بدهید تا آنها هم به کسب و کارتان اهمیت دهند.

وقتی قوانینی برای سرویس‌تان می‌گذارید، اول مطمئن شوید به اندازه‌ کافی واضح و قابل ‌فهم هستند و دوم امکان نظارت بر آنها چه از سوی شما و چه کاربران وجود دارد.

منبع: جام جم کلیک