سازمان جهانی تجارت یکی از فرصت‌هایی است که سال‌ها وجود داشته و ما در این سال‌ها به بهانه اینکه ممکن است با این کار تولید داخل آسیب ببیند، از ورود به آن امتناع کرده‌ایم، درحالی‌که ۱۶۴ کشور ملحق شده به WTO را ببینیم متوجه خواهیم شد که هیچ‌یک از آنها از عضویت در این سازمان جهانی پشیمان نشده‌اند.

آمریکا و اروپا‌ برای عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت (WTO) چراغ سبز نشان داده‌اند.

به گزارش روزنامه شرق، معاون کل سازمان توسعه تجارت ایران درباره اظهارنظر اخیر آمریکایی‌ها مبنی‌بر بررسی عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت، شرایط موجود را نشانه چراغ سبز آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها برای عضویت ایران در WTO قلمداد کرده است که می‌تواند مسیر تلاش ٢٣ساله ایران برای پیوستن به جمع ١٦٤ کشور عضو این سازمان را هموارتر از پیش کند؛ البته هنوز این سؤال به قوت خود باقی است که آیا عواملی که الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت را ٢٣ سال به تأخیر انداختند مرتفع شده‌اند؟

محمدرضا مودودی گفته است: سازمان جهانی تجارت یکی از فرصت‌هایی است که سال‌ها وجود داشته و ما در این سال‌ها به بهانه اینکه ممکن است با این کار تولید داخل آسیب ببیند، از ورود به آن امتناع کرده‌ایم، درحالی‌که ۱۶۴ کشور ملحق شده به WTO را ببینیم متوجه خواهیم شد که هیچ‌یک از آنها از عضویت در این سازمان جهانی پشیمان نشده‌اند.

ایران، بزرگ‌ترین اقتصاد خارج از سازمان جهانی تجارت محسوب می‌شود که شروع مذاکرات الحاق آن به این سازمان با سنگ‌اندازی‌های برخی کشورها مشمول یک تأخیر ٢٣ساله شده اما حالا همان‌طور که معاون کل سازمان توسعه تجارت درباره چراغ سبز آمریکا و اروپا اظهارنظر کرده، به نظر می‌رسد سنگ‌اندازی‌ها تقریبا بی‌اثر شده‌اند و مسیر پیوستن ایران به WTO هموارتر شده است اما آیا بدون این سنگ‌اندازی‌ها، اقتصاد ایران آمادگی لازم برای الحاق به این سازمان را دارد و آیا در داخل برای الحاق به WTO سنگ‌اندازی نخواهد شد؟

به اعتقاد نایب‌رئیس اتاق ایران، تمایل و رغبت و پذیرش بیشتر کشورهای مهم عضو سازمان جهانی تجارت مشخصا اروپا و آمریکا به ادامه روند الحاق ایران، یکی از دستاوردهای برجام است و نباید این دستاورد را دست‌کم گرفت گرچه در داخل هم حتما مخالفت‌هایی با این الحاق وجود دارد و می‌تواند روند الحاق را با چالش‌هایی مواجه کند؛ به‌ویژه آنهایی که عموما و از روي عادت مخالف تنش‌زدایی و ارتباط ایران با جامعه جهانی و مخالف بهبود روابط ایران با اروپا و غرب هستند یا نگاه بدبینانه‌ای به جهانی‌شدن دارند، جزء مخالفان سازمانی و همیشگی این تصمیمات و اقدامات خواهند بود.

از دیگرسو گرچه آمادگی اقتصاد ایران در موضوع الحاق به سازمان جهانی تجارت مسئله‌‌ای است که همیشه و به‌ويژه پس از چراغ سبز آمریکا و اروپا بیشتر به آن پرداخته می‌شود؛ اما پدرام سلطانی معتقد است الحاق ایران به WTO در یک فرایند انجام می‌شود و حالا آنچه باید مطرح شود، روش‌ها و تکنیک‌های این فرایند است، نه آمادگی ایران، چراکه فرایند الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت حداقل به یک پروسه شش، هفت‌ساله نیاز دارد و در این شرایط آمادگی برای پیوستن ایران را می‌توان به‌عنوان یک بحث دست سوم و چهارم محسوب کرد. منظور سلطانی از فرایند الحاق به سازمان جهانی تجارت که بیش از آمادگی ایران برای این کار اهمیت دارد، مذاکراتی است که باید با این سازمان انجام شود تا در نهایت مقدمات الحاق فراهم آید.

به گفته او طلیعه درخواست ایران برای الحاق به سازمان جهانی تجارت به پیش از سال ٧٢ برمی‌گردد و در این مدت ٢٣‌ساله به‌قدری دستخوش جریان‌ها و تنش‌های سیاسی شده که هنوز ما حتی به مرحله تشکیل گروه کاری الحاق هم نرسیده‌ایم، در‌حالی‌که کشورهایی كه تنش سیاسی و با اعضای اصلی و مهم این سازمان مشکل ندارند، فرایند ٢٣‌ساله ما را در کمتر از یک سال طی می‌کنند. مهم‌ترین کار برای الحاق ایران به سازمان جهانی تجارت، تشکیل گروه کاری الحاق ایران و مشخص‌شدن رئیس این گروه است. سلطانی با اشاره به برخی خبرهاي غیررسمی از احتمال ریاست کشور سوئیس در این گروه کاری، خبر می‌دهد می‌تواند گام بزرگی برای الحاق ایران به WTO باشد، گرچه وقتی رئیس گروه کاری تعیین شد، ما هنوز در اوایل راه هستیم.

نایب‌رئیس اتاق ایران فرایند شش‌، هفت‌ساله الحاق را این‌گونه تشریح می‌کند که پس از تشکیل گروه کاری، مذاکره روی توافق‌نامه‌ها و شرایط ایران برای پذیرش آنها آغاز می‌شود و بعد از اینکه مذاکرات چندجانبه و دوجانبه با کشورهای عضو سازمان روی تعرفه‌ها و شرایط پذیرش آنها انجام شد، گزارش‌های گروه کاری برای ارائه به مجمع سازمان جهانی تجارت تهیه و جمع‌بندی می‌شود و در نهایت در صورت تصویب الحاق ایران به WTO، مهلت یک‌ساله‌ای برای تصویب الحاق در مجلس و داخل کشور به ایران داده ‌می‌شود تا ضمن تصویب آن، قوانین و مقررات غیرمرتبط با اصول سازمان جهانی تجارت نیز اصلاح شوند. آن‌گونه که سلطانی می‌گوید، ایران یک استثنا در تاریخ سازمان جهانی تجارت است که پس از حدود ٩سال از ارائه گزارش رژیم تجاری، هنوز رئیس کارگروه الحاق آن مشخص نشده و مجبور شده است دوباره رژیم تجاری خود را به‌روز کند و به سازمان تحویل دهد.

حالا رژیم تجاری ایران به روز شده و دوباره تحویل سازمان داده شده است تا دوباره کشورهای عضو، سؤالات خود را مطرح کنند و ایران به آنها پاسخ بدهد تا رژیم تجاری‌اش برای دیگر کشورهای عضو شفاف شود. ازاین‌رو بیش از اینکه بخواهیم به آمادگی ایران برای الحاق، که آخرین مرحله است، توجه کنیم باید برای انجام این مراحل آماده باشیم.

از نظر این فعال اقتصادی، اینکه با پیوستن ایران به سازمان جهانی تجارت چه اتفاقی در اقتصاد و روابط تجاری کشور می‌افتد، می‌تواند دو جواب داشته باشد که یک جواب آن عمومی است و حالا هم می‌توان درباره آن صحبت کرد اما جواب دوم مربوط به زمانی می‌شود که در شرف الحاق باشیم و باید با توجه به وضعیت آن روز اقتصاد داده شود. او الحاق به WTO را دروازه‌ای برای تعامل بیشتر با اقتصاد جهانی می‌داند و در ادامه، اثرات و تبعات کلی پیوستن ایران به سازمان جهانی تجارت را به استناد تجربه الحاق دیگر کشورها به WTO تشریح می‌کند. تجربه الحاق دیگر کشورها به WTO، حاکی از افزایش نرخ رشد اقتصادی این کشورهاست.

براساس این تجارب، معمولا تجارت خارجی این کشورها، اعم از واردات و صادرات، به‌دلیل کاهش تعرفه‌ها، افزایش یافته است. همچنین تجربه نشان می‌دهد چارچوب تجاری و اقتصادی کشورهای پیوسته به این سازمان، از فرمت بین‌المللی برخوردار می‌شود، به این دلیل که مجبور هستند قوانین تجاری خود را با اصول سازمان جهانی تجارت منطبق کنند و در این انطباق یک نوع به‌روزرسانی و مدرن‌سازی قوانین و مقررات تجاری و اقتصادی اتفاق می‌افتد.

یکی از پدیده‌های شوم و مخربی که اقتصاد ایران را با چالش جدی مواجه کرده، حجم بالای قاچاق است که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و فعالان اقتصادی سالانه به ٢٠ میلیارد دلار می‌رسد. الحاق به سازمان جهانی تجارت، به این دلیل که کشورها را به سمت کاهش میانگین نرخ تعرفه می‌برد، عملا جذابیت و توجیه اقتصادی قاچاق در برابر واردات قانونی را پایین می‌آورد و این مسئله یکی از بهترین مزیت‌هاست كه الحاق به سازمان جهانی تجارت می‌تواند برای اقتصاد ایران به ارمغان بیاورد؛ اما آیا پس از الحاق، آنچه از آن به‌عنوان مافیای قاچاق یاد می‌شود، دست روی دست می‌گذارد؟ این سؤالی است که سلطانی پاسخ به آن را به وضعیت اقتصاد ایران در زمان الحاق منوط می‌کند؛ او می‌گوید بخشی از منافع الحاق به سازمان جهانی تجارت یا احیانا اثرات منفی این الحاق، به قدرت و سلامت اقتصادمان بستگی دارد؛ به عبارتی اگر در زمان الحاق، اقتصاد ایران نسبت به شرایط فعلی توسعه‌یافته و بهبود‌یافته باشد؛ یعنی شفافیت و قانون‌گرایی در آن افزایش یافته، تعرفه‌ها منطقی شده، نظام تعرفه‌ای کشور چارچوب درستی پیدا کرده و محیط کسب‌وکار بهتر شده باشد، اثرات مثبت و دستاوردهاي الحاق به سازمان جهانی تجارت، بیشینه می‌شود و این مافیای قاچاق یا هر عنصر دیگری توان سوءاستفاده‌ ندارد؛ اما اگر این اتفاقات نیفتد و براي مثال قرار باشد با وضعیت فعلی عضو سازمان تجارت باشیم، ممکن است بهره بهینه و بیشینه را از الحاق به این سازمان نبریم، چراکه اقتصاد ما ضعیف است.

در حقیقت اقتصاد ایران در مقایسه با ١١ سال پیش که الحاق ما به سازمان جهانی تجارت پذیرفته شد و گزارش رژیم تجاری را ارائه داديم، بسیار ضعیف‌تر شده است. حالا شش، هفت سال زمان داریم و می‌توان امیدوار بود که در این مدت دوباره کشور روی ریل تدبیر و مدیریت و اصلاح و بهبود اقتصاد قرار بگیرد و تا آن زمان دوباره به شرایط پذيرفتني برگردیم.