تحلیل «فوربس» از اثرات احداث بزرگ‌ترین مسیر ترانزیتی دنیا نشان می دهد، این پروژه بالقوه یک فرصت اساسی و یک تغییر بزرگ برای کشورهایی نظیر چین، روسیه، ایران، هند و ... است تا با ایجاد یک بلوک آزاد ارتباطی - اقتصادی با اروپا موازنه قدرت در دنیا را تغییر دهند.

احداث جاده جدید ابریشم یک عملیات چندوجهی و چندملیتی به منظور ایجاد یک شبکه گسترده زمینی و یک دالان اقتصادی بزرگ میان چین و اروپاست و بیش از 60 کشور دنیا، 60 درصد جمعیت جهان، 75درصد از منابع انرژی و 70درصد از تولید ناخالص جهانی را یکپارچه می‌کند.

به گزارش روزنامه دنیای خودرو، این پروژه بالقوه یک فرصت اساسی و یک تغییر بزرگ برای کشورهایی نظیر چین، روسیه، ایران، هند و ... است تا با ایجاد یک بلوک آزاد ارتباطی - اقتصادی با اروپا موازنه قدرت در دنیا را تغییر دهند.

در حالی که تلاش‌های اولیه گسترده برای احداث این جاده از اواخر دهه 90 میلادی و اوایل قرن بیستم آغاز شده بود، با اعلام برنامه‌های چین برای گسترش شبکه جاده‌ای و کمربند ترانزیتی این کشور، احداث جاده ابریشم رنگ‌و‌بویی جدی به خود گرفت.

این جنبش بزرگ که حرکتی تازه برای احیا و تسخیر جاده ابریشم قدیم تلقی می‌شود با وعده هزاران میلیارد دلار بودجه از سوی کشورهای مختلف مواجه شد، به‌طوری که کشورهایی چون قزاقستان، آذربایجان، گرجستان، بلاروس و لهستان به‌طور جدی کار توسعه زیرساخت‌های خود را آغاز کردند.

بدون شک، 2016 مهم‌ترین سال از نظر ابتکارات جهانی در احداث جاده ابریشم جدید بود. شرکت حمل‌و‌نقل «کاسکو» چین اکثریت سهام بندر پیره یونان را از آن خود کرد. اولین پروژه چینی که تحت رهبری بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا انجام می‌شد، موفق شد با همکاری چند بانک دیگر فاینانس شود و کار خود را آغاز کند.

بسترهای نرم‌افزاری اتصال چین و اتحادیه اروپا آغاز شد. آغاز به کار اتحادیه 16+1 رسما اعلام شد. مگاپروژه ایجاد شهر اقتصادی کلمبو مجددا آغاز شد. کریدور اقتصادی چین پاکستان نخستین قدم خود را برداشت. شرکت‌های چینی با امضای 242 قرارداد ترکیب و ادغام خارج از چین، به ارزش 171میلیارد دلار، رکوردشکنی کردند.

در عین حال، شی‌جین پینگ، رئیس‌جمهور چین با بازدید از چند نقطه‌کلیدی جاده ابریشم جدید ازجمله صربستان، لهستان، کامبوج و بنگلادش میلیاردها دلار معاهده تجاری و چند همکاری سیاسی را به امضا رساند. با تمام این تفاسیر در سال 2017 چه تحولاتی را می‌توان در امتداد احداث جاده ابریشم جدید انتظار داشت؟

حرکت به سمت چارچوب‌های نهادینه‌تر

موریتز رودولف، محقق پیشین موسسه «مرکاتور» آلمان که در حال حاضر مشغول تحصیل در مقطع دکترای رشته قانون‌شناسی بین‌المللی چین است، در این‌باره می‌گوید: «فکر می‌کنم توسعه عمده شاخص کسب‌و‌کار در سال 2017، گامی محکم برای نهادینه شدن این طرح خواهد بود. در گذشته، این موضوع یکی از عمده دلایلی بود که کار در سطوح مختلفی با مشکل روبه‌رو می‌شد، زیرا بسیاری از نهادها گاهی با یکدیگر تداخل زمانی دارند.

نبود این نهاد برای قانون‌گذاران اروپایی بسیار گیج‌کننده بود، به‌ویژه که اغلب آنها با شاخصی به‌نام «شاخص کسب‌وکار» کاملا بیگانه بودند. با یک روش سازمان‌یافته، نگاه‌ها به جذب حمایت بیشتر اروپا در قالب معاهدات تجاری دو جانبه دوخته شده است.

رادولف همچنین در بخش دیگری می‌گوید: «پکن به‌زودی میزبان کنفرانسی خواهد بود که کشورهای حاضر در طرح «یک کمربند- یک جاده» در آن حضور خواهند یافت. در آن کنفرانس می‌توان پی برد چه کشورهایی در احداث جاده جدید ابریشم حضور خواهند داشت و کدام کشورها بیرون مانده‌اند.»

ادامه توسعه زمینی

در حالی که در سال 2016 قدم‌های بسیار مثبتی برای ایجاد جاده ابریشم جدید برداشته شد اما به‌نظر می‌رسد شتاب این اقدامات در سال 2017 دو برابر خواهد شد. در این سال می‌توان منتظر احیای برخی تفاهم‌نامه‌های نافرجام قبلی ازجمله معاهده «خورگوس» قزاقستان بود که بر پایه آن ساخت و سازهای ساختمانی بسیاری را می توان انتظار داشت.

جاناتان هیلمن، یک محقق در مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک، موسسه‌ای که 17 پروژه بزرگ اجرایی جاده ابریشم جدید را در سال 2017 پیش‌بینی کرده است، می‌گوید: «جاده ابریشم جدید توسعه بیشتری را در سال 2017 به خود خواهد دید، فرصت‌های زیادی خواهد ساخت و همچنین با موانع بیشتری روبه‌رو خواهد شد.

همچنین نباید از تحولات کلیدی پروژه در حال ظهور جاده ابریشم در سال 2017 غافل شد، ازجمله بندر جدید باکو در ایلات که احداث آن در سال 2016 آغاز شد، بندر عمیق آناکلیا که ساخت‌و‌ساز آن در سال 2017 آغاز خواهد شد، خط راه‌آهن باکو- تفلیس - قارص که به‌زودی افتتاح می‌شود، شهرداری ترسپول در لهستان که در آن بنادر خشک جدیدی در حال ساخت و شهر جدیدی برای حمایت از آن در حال احداث است. هم‌چنین به‌طور ویژه کریدور اقتصادی چین - پاکستان که به‌طور آزمایشی از دو ماه گذشته آغاز به‌کار کرد.

همچنین، زیر نظر داشتن سقوط یا سرپا شدن سری‌لانکا می‌تواند بهترین لنز برای مشاهده توانایی مدیریت چین در مواقع حساس باشد. در ماه جاری میلادی، 80درصد از سهام بندر عمیق هامبانتونا و فرودگاه بین‌المللی ماتالا (خلوت‌ترین فرودگاه دنیا) به‌طور رسمی به شرکت‌های چینی واگذار خواهد شد.

افزایش مشارکت اروپا

نکته دیگری که می‌توان در سال 2017 منتظر آن شد، افزایش مشارکت اروپاست. با توسعه هاب‌های لجستیک کلیدی منطقه اوراسیا در مرز لهستان - بلاروس و بندر پیره در یونان، می‌توان انتظار حمل‌و‌نقل بیشتر بار به چین به وسیله خطوط ریلی بود.

بسیاری از شرکت‌های اصلی لجستیک اروپایی تلاش بسیار زیادی برای ارتقای حمل‌و‌نقل ریلی میان اروپا و چین در سال 2016 کرده‌اند که می‌توان انتظار داشت این تلاش‌ها در سال 2017 به ثمر بنشیند.

با در نظر گرفتن مفهوم اولیه جاده ابریشم جدید که خط لوله‌ای برای تزریق اجناس ارزان‌قیمت به بازار اروپا خواهد بود، شرکت‌های حمل‌و‌نقل اروپایی، تولیدکنندگان و سیاست‌گذاران که به‌تازگی از خواب بیدار شده‌اند، با این واقعیت روبه‌رو هستند که موقعیت بسیار بزرگی برای تولید و ارسال انواع کالاها به بازار پرجمعیت آسیایی فراهم شده است. شرکت‌های دارویی، شیمیایی، خودرو، لوکس‌سازی و شرکت‌های مواد غذایی اروپایی در سال 2016 جنبش بزرگی برای پیوستن به راه جاده ابریشم را آغاز کرده‌اند و انتظار می‌رود شرکت‌های دیگری نیز به‌زودی به آنها ملحق شوند.

جاده ابریشم و حمل‌و‌نقل ترکیبی

با تصمیم روسیه مبنی‌بر تمدید و گسترش تحریم‌ها علیه محصولات کشاورزی اتحادیه اروپا در سال 2017، انتظار می‌رود کشورهای دیگر به راه‌حلی برای این معضل بزرگ بیندیشند. یکی از راه‌های اصلی تقویت کریدور جنوب جاده ابریشم جدید این است که چین و اروپا را از طریق ترکیه و قفقاز‌جنوبی، به‌طور کامل با دور زدن روسیه به یکدیگر متصل می‌کند. فرانس پاول فن‌در پوتن، عضو اتاق فکر موسسه تحقیقاتی «کلین‌جندل» هلند در این باره می‌گوید: «در نتیجه محدودیت‌های ترانزیت ریلی روسیه بر ارسال کالا از اتحادیه به چین، شبکه ریلی میان اروپا و چین از طریق ترکیه و دریای سیاه به سرعت در حال افزایش است.»

ترکیه، گرجستان و جمهوری آذربایجان در حال ایجاد ظرفیت‌های گسترده حمل‌و‌نقل داخلی خود و راه‌اندازی پروژه‌هایی مانند بندر جدید آیلات در باکو، بندر آکتا در قزاقستان و بندر ترکمن در ترکمنستان هستند که تمام این پروژه‌ها، شاهد توسعه‌ای پرسرعت در سال 2016 بوده‌اند و انتظار می‌رود در سال 2017 فعالیت‌های خود را آغاز کنند و تاثیر فوق‌العاده‌ای بر زنجیره تامین جهانی بگذارند. اگر از خط راه‌آهن باکو - تفلیس - قارص هم در سال جاری میلادی رونمایی شود، این تاثیر دارای چند برابر بزرگ‌نمایی خواهد بود.

2017 می‌تواند سالی باشد که بخش‌های زمینی و دریایی جاده جدید ابریشم به یکدیگر ملحق شوند. با یک طرح جامع که متشکل از چهار راه موازی تجارت زمینی و یک مسیر دریایی بین چین و اروپاست، به‌نظر می‌رسد محل الحاق آنها به یک نقطه بسیار مهم تبدیل خواهد شد. شرکت شیامن، واقع در سواحل جنوب‌شرقی چین، هفدهمین بندر کانتینری شلوغ در جهان است که به‌طور مستقیم به خط راه‌آهن لودز لهستان می‌رود و از طریق چنگدو در فوجیان تغذیه می‌شود.

بندر گوادر در پاکستان به‌تازگی شروع به میزبانی اولین کشتی‌ها کرده است و به‌طور مستقیم در حال تبدیل شدن به یک راهروی تجارت زمینی است و از شمال به چین متصل می‌شود. بندرعباس در ایران نیز به دنبال تبدیل شدن به یک نقطه اتصال کلیدی بین دریا و خشکی در مسیرهای تجاری جاده ابریشم در سال 2017 است.

افزایش همکاری روسیه، ژاپن و هند

اگرچه این کشورها از لحاظ بازار کاملا جدا از هم هستند، اما رقابت‌‌شان به‌طور بالقوه در حال پیش‌برد یک هدف است. از تلاش‌های هند در حوزه «قانون شرق» و «اتصال آسیای مرکزی» گرفته تا سرمایه‌گذاری صدها میلیارد دلاری ژاپن برای توسعه زیرساخت‌های آسیا و تلاش روسیه برای منسجم کردن اتحادیه اقتصادی اوراسیا، همگی در راستای یک هدف انجام می‌شوند و آن چیزی نیست جز بیرون راندن قدرت چین از منطقه اوراسیا. این کشورها چه خوششان بیاید و چه نه، همگی در راستای یک هدف مشترک فعالیت می‌کنند!

مهم نیست کدام کشور نقاط اتصال را رسم کرده است، تمام شرکا در این هدف می‌توانند از پتانسیل‌های این نقاط در اوراسیا استفاده کنند. راه جدید ابریشم یک شبکه است؛ مجموعه‌ای از مراکز متصل به یکدیگر که همکاری همه‌جانبه در ساخت آن یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات سال 2017 خواهد بود تا نام جاده ابریشم قدیم با احداث این جاده مجددا احیا شود.