سردفتری؛ از آزمون سردفتری تا رسیدن به درآمد 50 میلیونی/ موفقیت دفتر ثبت اسناد به خوش نامی است

میلاد مرادی - دفاتر ثبت اسناد رسمی که مردم معمولا از آن به عنوان دفترخانه و یا محضر یاد می کنند، نهادی است که تحت نظارت سازمان ثبت اسناد و املاک کل کشور، وظیفه ثبت و تنظیم قراردادها و ثبت کردن اسناد را بر عهده دارد.

البته این نهاد از لحاظ مالی وابستگی ندارد و مستقل عمل می کند. در واقع میزان درآمد یک دفتر ثبت اسناد تابعی از عملکرد مسئولان آن دفتر است. دفاتر ثبت اسناد بخشی از وظایف دولتی را انجام می دهند  ثبت اسناد ماشین، خانه، مغازه، زمین نمونه هایی از کارهایی است که این دفاتر انجام می دهند و از این راه کسب درآمد می کنند.

یک دفتر ثبت اسناد و املاک معمولا می تواند درآمد زایی خوبی داشته باشد اما به این معنا نیست که همه دفترداران از درآمد بالایی برخوردارند. چرا که بسته به محل استقرار دفتر، میزان مشهور بودن افراد مسئول دفتر، ارتباطات و شبکه سازی آنان و برخی مواردهای دیگر، درآمد آنان در نوسان است.

به طوری که اگر دفترداران بتوانند با ارتباطات خود، ثبت و انتقال اسناد سازمان های دولتی، مخصوصا بانک ها را بر عهده بگیرند، درآمد و امنیت شغلی آنان تا حد زیادی بالا می رود. اما عامل مهم دیگر  که بر درآمد ثبت اسناد تاثیر بسزایی دارد میزان رونق اقتصادی در جامعه و به تبع آن میزان خرید و فروش در بین مردم است چرا که در دوران رکود مانند چند سال اخیر، به علت کاهش خرید و فروش و در نتیجه کاهش ثبت اسناد و املاک، میزان درآمد دفاتر نیز کاهش چشمگیری داشت.

 این در حالی است که عموم مردم فکر می کنند همه دفترداران در هر حالتی درآمد کلان دارند که قعطا اینگونه نیست. البته مصطفی پور محمدی وزیر دادگستری سال 1392 در همایش ثبت اسناد از درآمد متوسط 8.5 میلیونی برای دفاتر ثبت اسناد در کشور سخن به میان آورد و از به کم بودن این درآمد سخن گفت. از طرف دیگر سختی های این شغل می توان به حساسیت بالای آن اشاره کرد، چرا که دفترداران معمولا با اسناد و قراراداها رو به رو هستند و همچنین باید سعی کنند تا حقی از کسی ضایع نشود.

 یک سردفتر باید به میزان بالایی به قوانین و مقررات اشراف داشته باشد و همیشه از لحاظ دانشی خود را بروز نگه دارد. در واقع سردفتری به نوعی مانند یک شغل حاکمیتی است که در آن همانند وکلا به اطلاعات و دانش، ارتباطات و هوش زیادی نیاز است.

 در ایران هزاران دفتر ثبت اسناد و املاک مشفول به فعالیت هستند و بنابر آنچه که در سایت سازمان ثبت اسناد و املاک آمده است در شهرها برای حداقل 15 هزار نفر و حداکثر 20 هزار نفر باید یک دفتر ثبت اسناد و املاک وجود داشته باشد. طبیعتا در بین هزاران رقیب کار کردن و موفق بودن نیاز به استراتژی خاص خود دارد.

دفاتر ثبت اسناد و املاک، شغلی خوب برای فارغ التحصیلان حقوق 

برای بررسی این شغل به سراغ یکی از فعالین این حوزه در شهر اصفهان رفتیم، آقای خاکی سالهاست در دفاتر ثبت اسناد و املاک اصفهان به عنوان کارمند مشغول به فعالیت است. وی در پاسخ در مورد نحوه ورود به این حرفه می گوید« اشخاصی که لیسانس یا فوق لیسانس رشته حقوق را دارند می توانند در آزمون سردفتری که هر سال یک بار یا چند بار برگزار می شود شرکت کنند و اگر در آزمون کتبی قبول شدند بعد از آن در مصاحبه ای که از طرف سازمان ثبت اسناد و املاک برگزار می شوند شرکت می کنند و در صورت قبولی در مراحل فوق، هم مجوز و هم امتیاز دفترخانه به آنان داده می شود»

لازم به ذکر است که افرادی که دارای مدرک رشته حقوق و یا فقه و مبانی حقوق اسلامی هستند می توانند بدون شرط معدل در آزمون سردفتری شرکت کنند. سوالات آزمون سردفتری معمولا در زمینه حقوق مدنی، حقوق جزا، حقوق تجارت، حقوق ثبت، زبان و ادبیات فارسی و عربی است.

 خاکی در مورد افرادی که مدرک تحصیلی مرتبط را ندارند می افزاید« افرادی که مدرک حقوق ندارند آزمون ویژه ای دارند که باید در آن شرکت کنند و در صورت قبولی باید امتیاز دفترخانه را بخرند. برای خرید امتیاز دفترخانه می توانند از سردفترانی که در شرف بازنشستگی هستند این امتیاز را خریداری کنند.

 این در حالی است که افرادی که رشته آنان حقوق است در صورت قبولی در آزمون نیازی به خرید امتیاز دفترخانه ندارند و این امتیاز به آنان داده می شود. اما از لحاظ اشتغال زایی نیز بستگی به حجم کار دارد، اما هر دفتر ثبت اسناد به غیر از خود سردفتر، نیاز به یک دفتر یار دارد که گاهی برخی از دفاتر دو دفتریار دارند که دفتریار اول مسئول جوابدهی در امور مالی در قبال سازمان ثبت اسناد است و در واقع نماینده سازمان ثبت و اسناد هم است. هر دفتر به یک، دو و یا سه نفر سند نویس نیاز دارد که باز هم بستگی به حجم کار دارد. علاوه بر این ها معمولا یک یا دو نفر نیز به عنوان ثبات استخدام می شوند که مسئول ثبت کردن اسناد هستند که در حال حاضر ثبت دفتری نداریم و به صورت الکترونیکی ثبت می شود اما همان افراد ثبات، در حال حاضر اپراتور و مسئول ثبت الکترونیک هستند.

نمی توان با طور قطع گفت که یک دفتر ثبت به چند نفر را مشغول به کار می کند اما می توان گفت یک دفتر ثبت با حجم کار معمولی به طور متوسط نیاز به 8 نفر نیروی کار دارد.

ارتباطات بیشتر، درآمد بیشتر

وی در مورد بازاریابی و میزان درآمد این حرفه می افزاید« میزان درآمد بستگی به بازاریابی کارمندان، سردفتر و دفتریاران دارد. همچنین سابقه کار، اشراف بر کار، خوشنامی و شناخته شدن در منطقه برای افراد مشغول در یک دفتر، علی الخصوص سر دفتر تاثیر زیادی بر درآمد دارد.

اما درآمد زیادی از طریق انجام کارهای بانکی می تواند کسب شود و معمولا سردفترانی که با بانک ها در ارتباط هستند به علت آنکه اسناد بانکی را می توانند ثبت کنند، بنابراین از درآمد بهتری برخوردار هستند. مخصوصا بانک مسکن که معمولا وام خرید و ساخت مسکن می دهد.

همچنین ارتباط با بنگاه های خرید و فروش اتومبیل و بر عهده گرفتن تنظیم ثبت سند آنان باعث بهتر شدن درآمد می شود  و به طور کلی ارتباطات و خوشنامی می تواند تاثیر بسزایی بر درآمد زایی در این حرفه داشته باشد. در روز به طور متوسط حدود 20 نفر ارباب رجوع مراجعه می کنند و رضایت آنها و ارتباط با آنها بسیار مهم است.

به طور قطع نمی توان گفت که میزان درآمد یک دفتر ثبت اسناد و املاک چقدر است چرا که به عامل های مختلفی بستگی دارد که گفته شد اما برای یک دفتر معمولی ثبت اسناد در شهری مانند اصفهان به طور متوسط ماهانه 25 میلیون درآمد دارد و این درآمد در شهرهای دیگر متفاوت است و به نظرم برای شهر تهران همین رقم در حدود 40 الی 50 میلیون است که از هر میزان درآمدی که به دست می آید 15 درصد حق دفتریار، 10 درصد برای کانون سردفتران و دفتریاران است.

 همچنین علاوه بر حقوقی که باید به کارمندان داده شود معمولا 15 درصد از حق التحریر بین کل کارمندان تقسیم می شود. هر دفتر هزینه های مختلفی از جمله هزینه اجاره، مالیات و حق بیمه کارکنان، تهیه کاغذ و لوازم التحریر و خرید تجهیزاتی مانند کامپیوتر دارد»

چالش های شغل سر دفتری

خاکی درباره چالش های پیش روی سردفتری و کسانی که در این زمینه کار می کنند می گوید«این شغل بسیار پراسترس است مخصوصا برای سردفتران و ممکن است یک عده از افراد با فکر کلاهبرداری به این حرفه ورود کنند و مشکل ایجاد کنند البته در حال حاضر روال کار به صورت سیستمی و الکترونیکی شده است اما باز هم یک عده افراد طماع وجود دارند که مشکل ساز هستند بنابراین این شغل حساسیت بالایی دارد و نیاز به اطلاعات و آگاهی بالا دارد همچنین دفاتر ثبت اسناد از طرف چند نهاد مورد بازرسی قرار می گیرند و هر لحظه امکان دارد که بازرسین سازمان ثبت به دفترخانه مراجعه کنند و یا بازرسین سازمان تامین اجتماعی و وزارت اقتصاد و دارایی اقدام به بازرسی نمایند از طرف دیگر برخی از اراباب رجوع و مشتریان امکان دارد که شکایت کنند و یا به سازمان ثبت اسناد اعتراض کنند که در این صورت باید جوابگوی آنان بود. حتی ممکن است گاهی اوقات افراد شاغل در یک دفتر بخواهند عمل خلاف قانون و کلاهبرداری انجام دهند لذا نیاز به هوش و زیرکی خاص خود دارد»

به طور کلی می توان گفت این حرفه می تواند درآمد بسیار خوبی را داشته باشد در صورتی که سردفتر و افراد شاغل در آن دفتر از مهارت و ارتباطات و شبکه سازی گسترده برخوردار باشند و بتوانند با سازمان های دولتی و بنگاه های خصوصی ارتباط موثر برقرار کنند و همچنین به امین بودن و قابل اعتماد بودن مشهور شوند. از الزامات ورود به این حرفه دانش و اطلاعات حقوقی بالاست تا بتوان از موانع و اشکالات حقوقی و قضایی که گاها پیش می آید به موفقیت عبور کرد. حساسیت و استرس بالای افراد شاغل در این حرفه مهم ترین چالش این شغل است.