روزنامه اعتماد نوشت: تاسيس سالنهاي جديد تئاتر در سالهاي اخير شرايط متفاوتي را رقم زده است. از سويي شاهد كمسو شدن چراغ سالنهاي مهجور و كوچكي هستيم كه آغازكننده مسير بودند و از سويي حالا سالنهاي پر زرق و برق تازه نفس ايدهآل خود را تحميل ميكنند. كاريكاتوري از تشكيل كارتلهاي اقتصادي بزرگ كه بنگاههاي كوچكتر را در خود ميبلعند. اين شرايط بعضا كار را براي هنرمندان دشوارتر از گذشته كرده است.
آرش دادگر، مدرس و كارگردان تئاتر «اقتصاد فلج تئاتر» را عامل وضعيت پيش آمده ميداند. اين هنرمند در گفتوگو با «اعتماد» از شرايط اين روزهاي تئاتر ميگويد: «امروزه تئاتر كار كردن امتياز محسوب نميشود و من با خودم فكر ميكنم چرا بايد وارد چنين فضايي بشوم؟ اگر قرار بر راهاندازي سالنهاي خصوصي بود نبايد اين امكان را فقط براي صاحبان سرمايه فراهم ميكرديم. به عنوان نمونه چه ايرادي داشت كه محل مورد نياز و سوبسيد دولتي را در اختيار گروههاي شناخته شده و آزمون پس داده تئاتر كشور ميگذاشتيم و هر يك از اينها مجتمع هنري تشكيل ميدادند كه با گذشت زمان به بازده اقتصادي هم ميرسيد؟»
دادگر غيرمستقيم به طرحي در دهه 70 اشاره دارد كه طبق آن قرار بود دولت امكان استقرار گروههاي شناسنامهدار تئاتري در فضاهاي از كار افتاده مانند بناها و سولههاي صنعتي يا اماكن مشابه زيرنظر دولت را فراهم كند. بر اين اساس يك وام كم بهره با بازپرداخت بلندمدت در اختيار گروهها گذاشته ميشد و آنها بايد در بازه زماني 10 ساله نسبت به پرداخت وام خود اقدام ميكردند. به اين ترتيب گروه نمايش بعد از 10 سال به طور كامل صاحب يك ملك فرهنگي بود. دادگر در ادامه ميگويد: «به اين ترتيب دولت ميتواند حسابرسي مالي داشته باشد و كمپانيها هم پاسخگويي بيشتري در قبال برنامهريزي خود خواهند داشت. اينكه فقط مجوز تاسيس سالن صادر كنيم، صحيح نيست.»
اما بعضي فعالان تئاتر وضعيت پيش آمده را حاصل «دوران گذار» ميدانند و معتقدند با آزمون خطا و گذشت زمان شاهد كاهش هزينه ريسك خواهيم بود. دادگر در اين باره ميگويد: «دوستاني كه درباره دوران گذار صحبت ميكنند ظاهرا در دوره قاجار به سر ميبرند. چون امروزه همهچيز علمي شده و تجارب كشورهاي ديگر در دسترس است. نبايد در را باز نگهداريم تا بقيه داخل شوند بعد اگر مشكلي پيش نيامد ما با خيال آسوده وارد شويم.» اين هنرمند تاكيد دارد راهاندازي سالنهاي متعدد تئاتري در سالهاي اخير يك ويژگي مشترك دارد و آن علاقه زياد سالندارها براي درآمدزايي و جذب تماشاگر بيشتر بدون توجه به كيفيت محصول است. «اينكه مدام هزينه بليت را افزايش دهيم تا كجا قرار است پيش برود؟ مردم چقدر و تا چه زمان توان پرداخت هزينه بالا را دارند؟ از طرفي وضعيت موجود موجب سردرگمي مخاطب شده و تماشاگر تئاتر نميداند يك يا دو ماه ديگر با چه نمايش و چه كيفيتي مواجه ميشود.»
كارگردان نمايش «هملت» همچنين بحث مهم نظارت بر سالنهاي خصوصي را مطرح ميكند: «در حال حاضر نميدانيم آيا خانه تئاتر بايد ناظر باشد يا وزارت ارشاد؟ ولي آنچه ضرورت دارد پاسخگو كردن مديران سالنها در قبال نتيجه برنامهريزي و كيفيت نمايشهايشان است.» دادگر تاكيد ميكند ادامه شرايط فعلي، يعني انديشه صرف به جذب تماشاگر در درازمدت نتيجه خوبي به همراه ندارد. پرداخت هزينههاي سنگين يك سالن تئاتري نخستين و مهمترين نكتهاي است كه از سوي مديران سالنهاي خصوصي مطرح ميشود اما خيام وقار كاشاني، مدير تماشاخانه باران علاوه بر اين، بحث مسووليت هنرمندان اين عرصه در قبال سالنها را نيز مطرح ميكند: «نخستين نكته اين است كه همه سالنها بحث مالي و پرداخت هزينه دارند و همين مساله در ادامه كار را به جايي ميرساند كه سالندار ناچار است به هر چيز تن دهد. هنرمندان تئاتر بايد علاوه بر منافع خود به منافع ديگران هم فكر كنند. »
مدير تماشاخانه باران استفاده از عبارت «دوران گذار» را درست ميداند: «در عين حال بايد دقت كنيم مشغول پايهگذاري بنايي هستيم كه اگر آجر نخستش كج گذاشته شود اين بنا تا ثريا كج ميرود و با توجه به اينكه از نزديك درگير فعاليت هنري تئاتر و مديريت سالن هستم، ميگويم كار با مشكل مواجه خواهد شد. گرچه بايد به اين نكته هم توجه داشته باشيم كه همه ما قبل از شروع ميدانستيم دولت امكان همراهي ندارد، بنابراين جايي براي اعتراض نيست. اين يعني هر فردي ميخواهد وارد عرصه شود بايد از پيش برنامهريزي دقيق داشته باشد.»
وقاركاشاني واگذاري سالن به گروههاي تئاتري را «حرف بسيار درستي» ميداند و با تاكيد براينكه «فكر به سالن ويژه اجراي تئاتر ديگر مرز خطر را رد كرده است» ميگويد: «حالا در نظر بگيريد جاي سالن پرهزينه پرديس تئاتر تهران امكان ساخت چند سالن تئاتر كوچكتر در پايتخت وجود داشت؟ به هرحال اگر روند فعلي ادامه پيدا كند شاهد ورود پولهاي غير معمول به تئاتر خواهيم بود. اين از يك طرف خوب است اما از اين جنبه كه برايش هيچ برنامهريزي صورت نگرفته با شكست مواجه خواهد شد. قبل از بحث سرمايه و سخت افزار بايد به توليد تئاتر خوب و فرهنگسازي فكر كنيم.»