عصر ایران؛ حمید حقیقی- روز گذشته پس از بازی فوتبال پرسپولیس و سپاهان عکسی از ورزشگاه آزادی در شبکه های اجتماعی دست به دست شد که نشان می داد هواداران دو تیم پس از بازی، مقدار زیادی زباله از خود روی سکوها به جا گذاشته اند.

انتشار چنین تصاویری از محیط های عمومی به قدری زیاد شده است که این عمل زننده ، گویی به عادت تبدیل شده و طبیعی به نظر می رسد.

ریختن و جا گذاشتن زباله در جامعه ما موضوعی است که سال ها برای آن جلسه برگزار شده ، انجمن های مردم نهاد زیادی برای جمع آوری زباله و فرهنگ سازی شکل گرفته، برایش مقالات زیادی در مطبوعات منتشر شده اما هیچ کدام از پس این معضل بزرگ بر نیامده اند.

به ظاهر کار سختی نیست که هر کس در جایگاه انسانی خود اگر زباله ای به وجود می آورد، آن را روی زمین نیندازد و یا در مکان های عمومی رها نکند.

انسان ها در رفتار اجتماعی، چشم به دست یکدیگر دارند و مدام از هم کپی می کنند. شاید دلیل اصلی این کپی برداری، سود و ضرری است که به انسان وارد می شود. اگر من در ورزشگاه آزادی باقی مانده چیپس خود را رها کنم و تصور کنم که یک جلد چیپس چیز بزرگی نیست، کنار دستی من هم به احتمال خیلی زیاد این کار را انجام می دهد! و همین رفتار را همه کنار دستی ها انجام می دهند. این رفتار وقتی جمع بسته می شود، دیگر در ذهن افراد زشت و ناپسند جلوه نمی کند چون به عادت تبدیل شده و طبیعی می شود. اینجاست که در یک روز ورزشگاه آزادی را، جنگل را و دریا را به یک زباله دان بزرگ تبدیل می کنیم.

اما چگونه می توانیم در ایران این معضل بزرگ را از بین ببریم؟

بیشتر رفتارها و اخلاق ما در جامعه، بستگی به نوع تربیت ما در کودکی دارد. در حقیقت آنچه بزرگسالی نام دارد، تصویری از آنچه است که در کودکی بوده ایم البته با کمی تغییر.

یک کودک، هیچ چیز از خود ندارد و نمی تواند تشخیص دهد چه چیزی خوب، بد، زشت، زیبا و خیر و شر است. کودک برای رشد، نیاز دارد مسیری را طی کند. در این مسیر هر عنصری می تواند هر گونه که می خواهد او را هدایت کند. خانواده، جامعه و مدرسه و هر کس با او ارتباط دارد، در ذهن کودک تاثیر گذار است.

مدرسه، بخش مهمی از ذهن کودک را پرورش می دهد چون اولین مکان عمومی رسمی است که کودک برای یادگیری وارد آن می شود. آنچه که برای او کتاب درسی و معلم نام دارد، بیشتر از هر کس و هر چیزی روی ذهن کودک تاثیر گذار است چون از ابتدا تبلیغات بزرگی توسط خانواده و جامعه برای مدرسه شده است.

بی شک بیشتر مشکلات اخلاقی و رفتاری که در جامعه ما وجود دارد، به خاطر این است که سیستم آموزشی ما به آن نپرداخته و یا به آن اهمیت نداده است.

در کشورهای کره و ژاپن، نظافت و بهداشت کلاس ها و مدرسه، جز وظایف دانش آموزان است. آن ها یاد می گیرند که محیط اطرافشان را تمیز نگه دارند. آنها در مدرسه غذا می خورند و پس از آن میز خود را تمیز می کنند و زباله خود را به سطل زباله می ریزند. آنها حتی زباله های خود را از هم تفکیک می کنند. بطری های شیر در یک سطل و کاغذها در سطل دیگر.

در مدارس ژاپن، سرایدار وجود ندارد و همه امور بر عهده دانش آموزان است البته به جز نظافت سرویس های بهداشتی که آن هم شرکت های خاص انجام می دهند.

اینجاست که ژاپنی ها و کره ای ها تمیزی و نظافت را از پایه یاد می گیرند.

در مدارس ایران، کودک می ریزد و یک نفر جمع می کند و حتی در خانه ها و خانواده ها هم به همین شکل است. مادر مسئولیت غذا دادن به کودک، شستن ظرف و تمیز کردن خانه را به عهده دارد.

بارها دیده ایم وقتی یک نفر ساختمان می سازد، زباله ساختمانی خود را بار می زند و می برد در طبیعت رها می کند. قطعا کسی که توانایی ساخت ساختمان دارد، بزرگسال است اما نمی تواند بپذیرد و درک کند که این کار اشتباه است و به طبیعت آسیب می زند.

این رفتار ریشه در کودکی دارد و چیزهایی که یاد نگرفته ایم و مدام داریم رفتار و اخلاق بد را به جامعه تزریق می کنیم.