مدتی است که به گفته صیادان شاغل در شهرستان چابهار، کنارک و حتی شهرستان‌های دیگر سیستان‌و‌بلوچستان که برای کار دل به دریای عمان می‌زنند، شناورهای پیشرفته صیادی که به‌نظر می‌رسد متعلق به چینی‌ها و هندی‌هاست، در حال «لایروبی» کف دریا و استخراج هر جنبنده‌ای از کف آن هستند.

شناورهای پیشرفته صیادی که به‌نظر می‌رسد متعلق به چینی‌ها و هندی‌ها باشد، در حال «لایروبی» کف دریا و استخراج هر جنبنده‌ای از کف آن هستند. بیکاری هزاران صیاد در شهرستان‌های سیستان و بلوچستان قریب‌الوقوع می‌نماید.

به گزارش ایلنا، شناورهای صیادی خارجی که در آب‌های تحت حاکمیت یا صلاحیت جمهوری اسلامی قرار دارند یا از آن عبور می‌کنند و مجاز به صید‌ در این آب‌ها نمی‌باشند، باید ابزار و ادوات صید خود را به ترتیبی در شناورها قرار دهند که نتوانند به راحتی برای صید مورد استفاده قرار گیرند.» این را ماده ۶۰ «آیین‌نامه اجرایی حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی جمهوری اسلامی ایران» می‌گوید؛ آیین‌نامه‌ای که به منظور صیانت‌ از آبزیان در درجه اول و جلوگیری از ایجادِ تهدیدِ معیشتی برای صیادان ایرانی در درجه دوم تصویب شده است.

با این حال مدتی است که به گفته صیادان شاغل در شهرستان چابهار، کنارک و حتی شهرستان‌های دیگر سیستان‌و‌بلوچستان که برای کار دل به دریای عمان می‌زنند، شناورهای پیشرفته صیادی که به‌نظر می‌رسد متعلق به چینی‌ها و هندی‌هاست، در حال «لایروبی» کف دریا و استخراج هر جنبنده‌ای از کف آن هستند.

این در حالی است که سازمان بنادر دریانوردی استان سیستان‌وبلوچستان در پاسخ به ایلنا، حضور شناورهای صیادی خارجی را در آب‌های ایران تکذیب می‌کند چراکه اگر صحت آن را تایید کند، باید به این پرسش هم پاسخ دهد که چرا چنین مجوزی را برای صید به آنها داده است؟

این در شرایطی است که به گفته «عبدالغفور ایران نژاد» نماینده چابهار، نیکشهر، کنارک و قصرقند در مجلس شورای اسلامی، "چهار هزار قایق جدید صیادی بیش از ۱۶ سال چشم انتظار صدور مجوز صید برای تامین معاش صیادان و خانواده‌هایشان هستند." همین حالا شهرستان‌های استان سیستان‌و‌بلوچستان بالاترین نرخ بیکاری را در کشور دارند به طوری که به گفته «حسینعلی شهریاری» نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی میانگین نرخ بیکاری در استان سیستان‌وبلوچستان نه ۱۳ درصدی است که دولت اعلام می‌کند، بلکه ۵۰ درصد است.

وقتی اشتغال جدید ایجاد نشود، بسیاری ترجیح می‌دهند که خود را به امواج دریا و طوفان‌های گاه ‌و بیگاه آن بسپارند و جوانی‌شان را روی لنج‌ها و قایق ها بِگذرانند. همین حالا ۲۵ هزار صیاد دائمی و موقت در چابهار و کنارک مشغول به کار هستند که ۶۰ درصد از ماهیان صنعتی کشور را تامین می کنند. امید به اشتغالزایی برای مردم محروم سیستان‌و‌بلوچستان با بهره‌بردن از مزیای دریای عمان برای دولت‌های اصولگرا و اصلاح‌طلب یک آرزوی دیرینه است.

آن‌گونه که در برنامه ششم توسعه یک میلیون تن صید (ماهی، میگو و دیگر ذخایر دریایی) و ایجاد ۳۰۰ هزار فرصت شغلی در برنامه ششم توسعه و سند توسعه سواحل مکران پیش‌بینی شده است. با این وصف این پرسش پیش می‌آید که چرا مسئولان شیلات استان سیستان‌و‌بلوچستان به شناورهای صیادی بیگانه اجازه صید در آب‌های سرزمینی ایران را داده‌اند؟ آیا آنها هنگام اعطای احتمالی مجوز صیادی به چینی‌ها در این فکر نبوده‌اند که با این‌کار معیشت ۲۵ هزار صیاد دائمی و موقت را به خطر می‌اندازند؟

صید 2

البته «هدایت الله میرمراد زهی» مدیرکل شیلات سیستان‌وبلوچستان همانند مسئولان سازمان بنادر و دریانوردی حضور چینی‌ها و هندی‌ها را برای صیادی در آب‌های سرزمینی جنوب سیستان‌و‌بلوچستان تکذیب می‌کند و به ایلنا، می‌گوید: البته چینی‌ها حضور دارند، اما نه برای صید، چراکه صیادی مجوز می‌خواهد اینها فقط عاملانی هستند که می‌آیند و میگوهای صید شده و ماهیان غیرماکول (حرام گوشت) را از صیادان ایرانی می‌خرند. ما به دنیال صادرات هستیم و صادرات به نفع کشور است.

بااین حال مرادزهی پیشتر به خبرنگار یک سایت محلی در چابهار گفته بود: «کشتی‌های صیادی تِرال چین به صید ماهی‌های غیرماکول نظیر یال اسبی، سلطان ابراهیم و ماهی مرکب که به دلیل ملاحظات شرعی مورد استفاده مسلمانان نیست، می‌پردازند. بنابراین به کشتی‌های‌ چینی با رعایت نوع، زمان و مکان صید مجوزهای یک تا دوماهه برای صید غیرماکول ارائه می‌شود.»

گفته‌های پیشین مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان در تناقض با صحبت‌های وی با ایلنا است؛ چراکه وی اساسا چینی‌ها را «عامل» خرید ماهی‌های غیرماکول معرفی کرده و در عین حال تاکید کرده است که شیلات استان به آنها مجوزی نداده است. با این حال نفس پذیرش حضور کشتی‌های صیادی ترال چینی‌هاست که مسئله‌ساز شده. کشتی‌های ترال مجهز به دستگاه‌های ماهی‌یاب و تورهای صیادی هستند که در هنگام صید هیچ آبزی نمی‌تواند از گرفتار شدن در آنها در امان بماند و به نوعی این تورها با یکبار حرکت، کل مسیر را جارو می‌کنند.

چه کسی جوابگوی بیکاری صیادان است؟

صیادان ایرانی حضور کشتی‌های چینی را برای خود دردسرساز می‌دانند. «رضا ارسنگ» که در خلیج چابهار به کار صیادی مشغول است، در مورد دغدغه‌های خود و همکارانش بابت تورهای ریز و دقیق تِرال که بر بستر دریا چنگ می‌اندازند، می‌گوید: چینی‌ها انواع و اقسام ماهی‌ها را صید می‌کنند. تورهای کشتی آنها به قدری پیشرفته است که تخم ماهی‌ها را هم جمع می‌کند، پس قرار نیست که چیزی در دریا برای صید ما بماند.

تعدادی از دوستان من می‌گویند ترال‌هایِ هندی‌ها را هم دیده‌اند گرچه خودم تا به حال با هندی‌ها مواجه نشده‌ام. به هر صورت کار آنها مثل کندن ریشه‌های درخت از زمین است با این تفاوت که اینجا دریاست و نابودی آبزیان و تخم آنها نابودی خود ماهم هست. آنها حتی صدف‌ها و مرجان‌ها را هم می‌برند و بازارهای محلی فروش آنها را هم کساد کرده‌اند. انگار کسی متوجه نیست که مردم سیستان‌و‌بلوچستان از روی بیکاری و فرار از محرومیت و فقر به صیادی روی آورده‌اند. خُب اگر بیکار شویم چه کسی جوابگوی ما و خانواده‌هایمان است؟

کار آنها مثل کندن ریشه‌های درخت از زمین است با این تفاوت که اینجا دریاست و نابودی آبزیان و تخم آنها نابودی خود ما هست. آنها حتی صدف‌ها و مرجان‌ها را هم می‌برند و بازارهای محلی فروش آنها را هم کساد کرده‌اند. انگار کسی متوجه نیست که مردم سیستان‌و‌بلوچستان از روی بیکار و فرار از محرومیت و فقر به صیادی روی آورده‌اند.

وی ادامه می‌دهد: مدتی است که کشتی‌های تِرال به سمت ساحل نزدیک شده‌اند. انگار وقتی مطمئن شده‌اند که اعماق دریا را کاملا سابیده‌‌اند، حالا باید با سمتِ ساحل هم همین کار را بکنند. برای ما صیادان محلی، هزینه‌های سوخت و تعمیر یک لنج بالا رفته اما صیدی که می‌کنیم به هیچ وجه مطلوب نیست و شاید یک روز حضور روی دریا نتیجه‌اش یک کیلو صید هم نباشد. همین حالا بسیاری از ما ناامید شده‌ایم اما چاره‌ای نداریم که به کار ادامه بدهیم.

گلایه صیادان شاغل در آب‌های چابهار و کنارک نسبت به نزدیک شدن کشتی‌های ترال به آب‌های ساحلی دریای عمان درحالی است طبق ماده ۶۱ آیین نامه اجرایی حفاظت و بهره‌برداری از منابع آبزی شناورهای صیادی خارجی باید با استفاده از وسایل مخابراتی ورود و خروج خود را در آب‌های تحت حاکمیت ایران اعلام کنند. آنها همچنین ملزم هستند موقعیت جغرافیایی و فعالیت‌های صیادی خود را در «فواصل زمانی معین» به اطلاع شیلات برسانند.

از این رو به نظر می‌رسد که آنها یا حضور خود را در نزدیکی سواحل سیستان‌وبلوچستان اعلام نمی‌کنند یا اگر اعلام می‌کنند با آنها برخوردی از طرف شیلات استان صورت نمی‌پذیرد. به هر صورت در تمام دنیا به علت پیامدهای ناگوار محیط زیستی فعالیت این نوع از کشتی‌ها، حضور آنها به کل ممنوع شده است. با این حال به گفته «اشرف‌علی حسینی» رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان چابهار «کشتی‌های ترال با مجوز ۴۵ روزه صید از اداره کل شیلات سیستان‌وبلوچستان مبادرت به صید می‌کنند. این کشتی‌‌ها با تورهای کف‌روب علاوه بر صید آبزیان تمام مکان‌ها را تخریب و نوزادان میگو و ماهی و سایر آبزیان را از کف دریا از بین می‌برند.»

سیاست‌های ناهمگون بلای جان صیادان شده است

حفظ اشتغال موجود و کاستن از تعداد بیکاران، اصلی‌ترین شعارهای دولت‌های‌ یازدهم و دوازدهم بوده است. استان سیستان‌وبلوچستان یکی از استان‌هایی است که به خاطر وجود جمعیت بالای بیکاران، جوان بودن افراد جویای کار و محرومیت فزاینده، به ویژه مورد توجه دولت قرار گرفته است. از این رو انتظار نمی‌رود تصمیم‌هایی که توسط ادارت کل تابعه دستگاه‌‌های دولتی اتخاذ می‌شود با سیاست‌های رئیس دولت در تقابل باشد.

اعطای مجوز به کشتی‌های تِرال تصمیمی است که معیشت ۲۵ هزار صیاد دائم و موقت سیستان‌و‌بلوچستان را به خطر انداخته است. همین حالا هزاران نفر منتظر دریافت مجوز صید هستند تا هم کاری برای خود دست‌وپا کرده باشند و هم بتوانند هزینه‌های زندگی خود و خانواده‌هایشان را تامین کنند اما «تورهای کف روب» تِرال امروز تنها زندگی آبزیان را تهدید نمی‌کنند.