زمانی ‏که موج می شکند و به دو مولفه عمود بر ساحل و موازی با ساحل تجزیه می شود، مولفه عمود بر ساحل هنگام بازگشت مانند ‏کانال خروشان با سرعت بالا عمل می کند و اگر قهرمان شنای المپیک هم بخواهد برخلاف این جریان که حدود 2 متر بر ثانیه ‏سرعت دارد حرکت کند، غرق خواهد شد.

گرمی هوا و آغاز تعطیلات تابستانی، مسافران بسیاری را راهی سواحل استان های شمال کشور کرده است، اما مساله مهم آشنایی آنها با پدیده ای مانند جریان های شکافنده است که سالانه تعداد زیادی از گردشگران را به کام مرگ می کشد.

به گزارش ایرنا از پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، حمید علیزاده لاهیجانی عامل عمده غرق شدن شناگران در دریای خزر را، ‏جریان شکافنده عنوان کرد و گفت:‏‎ موج هایی که با چشم در ساحل دیده می شوند ناشی از باد است، وقتی این موج ها به ساحل می آیند شکسته شده و جریان تولید می کنند، عمده تلفات ناشی از شنا مربوط به این جریان های ناشی از امواج است که به جریان شکافنده معروف است.

وی درباره جریان شکافنده توضیح داد: زمانی که موج به ساحل می رسد بعد از مدتی در فاصله نزدیک به ساحل شکسته می شود و این عمل بر اساس موقعیت و شکل بستر و زاویه برخورد موج، برای ورود به ناحیه ساحلی، جریان های موازی و عمود بر ساحل را تشکیل می دهد.

وی افزود: زمانی ‏که موج می شکند و به دو مولفه عمود بر ساحل و موازی با ساحل تجزیه می شود، مولفه عمود بر ساحل هنگام بازگشت مانند ‏کانال خروشان با سرعت بالا عمل می کند و اگر قهرمان شنای المپیک هم بخواهد برخلاف این جریان که حدود 2 متر بر ثانیه ‏سرعت دارد حرکت کند، غرق خواهد شد.

علیزاده در خصوص نحوه برخورد شناگران با جریان شکافنده گفت: افرادی که وارد دریا می شوند اگر می خواهند وارد آب های عمیق با عمق بیشتر از یک و نیم متر شوند نه فقط باید شنا را به خوبی بدانند بلکه باید به توان فیزیکی خودشان هم ایمان داشته باشند چون فن شنا یک بحث است و شنا کردن طولانی در دریا هم بحث دیگری دارد، بنابراین پیشنهاد می شود که در مناطقی که آب عمیق یا حتی بیشتر از شانه است، وارد نشوند.
به گفته وی، جریان شکافنده شبیه بادبزن است که دسته بادبزن به سوی ساحل و دهنه آن به طرف دریا است، قسمت دسته بادبزن بیشترین قدرت جریان را دارد. اگر کسی در آن قرار گرفت نباید سعی کند برخلاف جریان به طرف ساحل بیاید. این جریان صرف نظر از اینکه شناگر چقدر توان جسمی دارد و چقدر شنا بلد است عملا برگشتن به طرف ساحل را غیر ممکن می کند.

علیزاده با بیان اینکه عمودی برگشتن یا به عبارتی برخلاف جریان برگشتن بسیار سخت و عملا غیر ممکن است، گفت: شناگر باید کاری کند که اگر در جریان قرار گرفت، در صورتی که توان بدنی بالایی دارد، به شکل مورب برگردد، در غیر این صورت سعی کند خودش را شناور و در عمق آب با خونسردی شنا کند و سپس به صورت نیم دایره به طرف ساحل برگردد.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه در خصوص علایم یا نشانه های جریان های شکافنده نیز گفت: در بسیاری از نقاط در سواحل استان های گیلان و مازندران، ساحل ماسه ای است و در این نوع ساحل، علایمی شبیه اشکال هلالی وجود دارد، نوک هلال جایی است که جریان شکافنده تشکیل می شود، همچنین می توان اشکال بادبزنی جریان را با کف و رنگ متفاوت در آب های پیرامون تشخیص داد.

وی با تاکید بر این که در مناطقی که جریان شکافنده تشکیل می شود باید تابلو نصب کرد، ‏خاطرنشان کرد: ما در بررسی ها اینگونه مناطق را به پر خطر و کم خطر تقسیم کرده ایم با توجه به این که در نقاط دارای ‏ریسک، افرادی که شنا بلد هستند نیز به واسطه ترس، ممکن است دچار صدمه شوند‎.

علیزاده از موج مرده به عنوان عامل دیگر غرق شدن شناگران در دریای خزر نام برد و گفت: فرض کنید در آب های جمهوری آذربایجان، توفان اتفاق می افتد در حالی که در انزلی ‏دریا آفتابی و بدون موج و باد است؛ ناگهان تک موج مرتفعی ایجاد می شود و ‏افرادی که در کنار ساحل شنا می کنند و آمادگی ندارند را با خود به دریا می برد و غرق می کند‎.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس شناسی گفت: هنگام توفان در دریا، ماسه های زیر آب جابجا می شوند، حاصل این جابجایی تپه های ‏کوچکی است که حجم زیادی آب و گاز جمع می کنند و وقتی شناگران روی این تپه ها پا می گذارند به علت ناپایداری، عمق آب ‏افزایش می یابد و موجب غرق شدن آنها می شود.

علیزاده تصریح کرد: پدیده جریان شکافنده در منابع علمی از حدود 70 سال پیش در کشورهایی که در مطالعات دریایی پیشگام بوده اند، ذکر شده است و در کشورهای دیگر به این جریان ها، جریان های مرگ آور گفته می شود و برخی کشورها در خصوص جریان های شکافنده مطالعات زیادی انجام داده اند.

وی افزود: این کشورها تابلوهای هشدار دهنده بزرگ در کنار ساحل نصب می کنند، به نحو مطلوب اطلاع رسانی و آگاهی عمومی در سطح مدارس، مهد کودک ها با انیمیشن، کارتون و کاریکاتور و اشکال مختلف برای همه اقشار جامعه ارائه می شود، متخصصان جریان شکافنده و مخاطرات دریایی را به مردم توضیح می دهند و نحوه برخورد با این جریان آموزش داده می شود.

به گفته وی، در سایت های مراکز تحقیقاتی بزرگ دنیا در مورد این جریان ها مطالعه می شود و اطلاعات آن در دسترس مردم قرار می گیرد، غیر از آن چون در بعضی از مناطق ساحلی در دنیا گردشگری یکی از منابع اصلی درآمد آنهاست پیش بینی های روزانه نسبت به وجود و یا نبود جریان شکافنده و میزان مخاطرات آن به مردم ارائه می شود، بنابراین به روش های مختلف نسبت به اهمیت آن منطقه ساحلی اطلاع رسانی می کنند.

وی درباره نقش اطلاع رسانی و آگاهی عمومی به موقع در کاهش تلفات جانی ناشی از شنا گفت: اطلاع رسانی و آگاهی عمومی به شیوه های مختلف می تواند برای کاهش تلفات انسانی بسیار موثر باشد، رادیو و تلویزیون و مطبوعات محلی و سراسری می توانند نقش ویژه ای در اطلاع رسانی و کاهش تلفات ناشی از غرق شدن شناگران در دریای خزر، ایفا کنند.

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی درباره اقدامات به عمل آمده برای پیشگیری از تلفات انسانی در دریا، یادآور شد: امسال نیز به طور محدود در منطقه چالوس و نوشهر با هماهنگی مقامات محلی بروشور، پوستر و بنر بزرگ در قالب اطلاع رسانی و هشدار در خصوص جریان شکافنده در سواحل و بین مردم، توزیع شد، با این حال پیش بینی عملیاتی و به هنگام، مستلزم هزینه های سنگین و بسیاری است که باید مورد توجه دستگاه های ذیربط قرار گیرد.

وی به گردشگران توصیه کرد در مناطقی که ناجیان غریق حضور دارند شنا کنند تا درصورت بروز مشکل بتوان سریع به آنها کمک کرد.

تماشاخانه