وزیر شعار نمی خواهیم!

آکادمی فروش - نمای لانگ شات استارتاپ ها در همه جای دنیا اینگونه است که از بیرون شبیه آلیس در سرزمین عجایب هستند؛ فضایی دوستانه، قهوه‏ های گاه و بیگاه، خنده‏ های مداوم و داستان هایی پر نقش و نگار از پولدار شدن های یک شبه! هفت خان رستم هایی که با فوتی از میان میروند. بیرانوندهایی که با یک پنالتی دنیایشان زیر و رو می شود. اما این تصورات فانتزی با واقعیت فرسنگ ها فاصله دارند. نه پولدار شدن یک شبه‏ای وجود دارد، نه کسی نقشه گنج را دراختیارت می گذارد و نه هیچ قانون طلایی برای موفق شدن در این مسیر وجود دارد. واقعیت مسیر مملو از عرق های سرد، نخوابیدن های مداوم، کم دیدن خانواده و به احتمال زیاد وقوع شکست است.

در این راه همه به داستان های موفقیت علاقه دارند و کسی قبرستان استارتاپ ‏ها را نمی‏ بیند. همه داستان افراد موفق را با هم به اشتراک می‏ گذراند و کمتر کسی است که خواهان شنیدن داستان های شکست باشد. در حالی که واقعیت مسیر درصد بسیار بالای شکست و درصد کم موفقیت است. مشکلات مالی، عدم درنظر گرفتن بازار و نیاز آن، عدم برنامه ‏ریزی، مشکلات حقوقی، حضور رقبا، زمان بندی غلط در کنار بسیاری مشکلات دیگر نظیر محصول بد، عدم تناسب محصول با بازار، از دست رفتن تمرکز تیم، گسترش بیش از اندازه شرکت، مکان جغرافیایی نامناسب برای شروع، عدم توانایی چرخش به موقع در مدل کسب و کار و … دلایل دیگری از شکست‏ها هستند.

اما با این حال هیچ کس نمی تواند منکر بکر بودن این حوزه در بسیاری از زمینه ها باشد. واقعیت این است که زیست بوم استارتاپی در ایران با فاصله زمانی کمی از شکل گیری آن در دنیا توسعه پیدا کرده است. به عنوان مثال در حوزه های مرتبط با پزشکی به جز معدودی موارد، شاهد ظهور استارپ قدرتمندی نیستیم، این در حالی است که کارشناسان تخمین می زنند که اقتصاد سلامت دنیا در حوزه IT در سال ۲۰۱۸ چیزی در حدود ۳۲۰ میلیارد دلار بوده است. اما در میان جوانان مستعدی که پا به حوزه استارتاپ می گذارند چه درصدی به حوزه پزشکی ورود کرده اند؟ چرا تاکسی های اینترنتی یا سایت های واسطه فروشگاه های غذایی و یا ارائه دهندگان خدمات فنی تا این حد مورد توجه بوده اند؟ آیا دولت یا سرمایه گذاران بخش خصوصی ریسک بخش پزشکی را بالا می دانند؟

نگاهی به استارتاپ های موفق در این زمینه نشان می دهد که میهن پزشک به عنوان یکی بهترین بومی سازی های صورت گرفته نسبت به نمونه های خارجی است. استارتاپی که سعی دارد خدماتی مشابه www.zocdoc.com ارائه دهد. نمونه ای موفق از ارائه خدمات پزشکی در آمریکا که با درآمدی در حدود ۴۰۰ میلیون دلار، کل بازار این حوزه در امریکا را در اختیار گرفته اند. اما چه موضوعی باعث می شود که زوک دوک در عرض ۱۲ سال به چنین جایگاهی برسد ولی میهن پزشک در عرض ۸ سال فعالیت نه؟ آیا بیژن زمانی هوشی کمتر از هموطن خود، سیروس معصومی دارد؟ چرا حتی در بخش های موفق هم سهم این استارتاپ ها از کل بازار در مقایسه با نمونه های خارجی خود کمتر است؟ آیا دولوپرها و بازاریابان ایرانی چیزی از هموطنان خارج نشین خود کم دارند؟ خیر، ایراد در جایی دیگر است . . .

امروزه بیش از هر زمان دیگری بحث تسهیلگری و هموار ساختن مسیر رشد استارتاپ ها مورد توجه قرار گرفته است و متاسفانه با توجه به نقش پررنگ سیاست های دولتی و تصمیم گیری های آنان در موفقیت یا عدم موفقیت یک کسب و کار، بخشی از این هموارسازی وابسته به ایفای نقش درست نهادهای مسئول در قبال این نوع کسب و کارهاست. اولین چالشی که گریبانگیر استارتاپ های ایرانی است، عدم آشنایی و آگاهی بخشی از مدیران دولتی و سیاستگذاران با این فضاست. عدم آگاهی از چگونگی روند تغییر کسب و کارهای سنتی به مدل های نوین و لزوم چنین تغییری به یک معضل مهم بدل شده است.

استارتاپ ها می آیند تا محصول و خدمتی جدید را عرضه کنند و یا به روشی نوین و بهره ور نیاز کنونی جامعه، مردم و کشور را برطرف کنند. حال بخش ها و نهادهای متولی که نباید دغدغه ای جز افزایش بهره وری، افزایش سطح رفاه عمومی جامعه از این طریق و حرکت در راستای توسعه ملی داشته باشند، گاه و در کمال تعجب، به جای استقبال از چنین ایده هایی، خود در قامت اولین مخالفان ظهور و رشد آن ها برمی آیند. باید توجه داشت ظهور شرکت های استارتاپی بر اساس یک تصمیم یا سیاست دولتی نبوده است. یک روند جهانی تغییر در مدل های کسب و کار است که به واسطه تلاش جوانان و دانشگاهیان با انگیزه، خیلی زود جای خود را در فضای کسب و کار کشور باز کرده است.

دولت و مدیران مسئول باید ضمن استقبال، به صورت فعالانه در آماده سازی زیرساخت ها، حل چالش های قانونی و فرهنگ سازی و به طور کلی تسهیل این فضا تلاش کنند، نه اینکه با تصمیم نگرفتن یا اخذ تصمیم های نادرست خود به فضای پر ابهام زیست بوم استارتاپی کشور دامن بزنند. استارتاپها تحمل فاصله زمانی طولانی شعار تا عمل را ندارند!