نقش«ماهان» در پرونده کروناگيت

 «ماهان»؛ اين‌روزها حتي به طعنه در تاكسي‌ها هم مقصر اصلي ورود كرونا به ايران شناخته مي‌شود. باور عمومي آن‌قدر در اين زمينه جدي است كه حتي اظهارنظر وزير بهداشت مبني بر ورود تاجر قمي با پرواز غيرمستقيم به ايران، به پنهان‌كاري تعبير مي‌شود.

به گزارش عصر ایران شکوفه حبيب‌زاده در گزارشِ روزنامه شرق با این مقدمه نوشت: تداوم پروازهاي شركت هواپيمايي ماهان به چين به‌ويژه پرواز مستقيم به ووهان، آن‌قدر بر ملت گران تمام شد كه خواهان لغو اين پروازها شدند و در پي آن، سخنگوي سازمان هواپيمايي كشوري اعلام كرد پرواز رفت‌وبرگشت به چين از سوي اين شركت هواپيمايي، با مصوبه دولت به تعليق درمي‌آيد.

باوجودي که علي ربيعي، سخنگوي دولت نيز از اين مصوبه خبر داده بود، اين مصوبه در بين مصوبات دولت پيدا نشد و اين شائبه را ايجاد كرد كه آيا چنين مصوبه‌اي هرگز وجود داشت؟ يا اگر بود، چرا در پايگاه اطلاع‌رساني دولت و در لابه‌لاي مصوبات، مندرج نشد؟

شركت هواپيمايي ماهان باوجوداین مصوبه ناشناخته، كماكان به پروازهاي خود ادامه داد و حميد عرب‌نژاد، مديرعامل شرکت هواپيمايي ماهان با انتشار خبر تعليق پروازها، ديدار با سفير چين را در دستور کار خود قرار داد. چانگ‌هوا، سفير چين در توييتي با انتشار عکس مشترک، نوشت: «ايشان اعلام کردند که تمايل دارند همکاري با چين را ادامه دهند».

اين توييت در حالي است که وزير بهداشت ايران هفته پيش گفته بود براي مقابله با شيوع ويروس کرونا در کشور، به پيشنهاد او و دستور اسحاق جهانگيري، معاون اول رئيس‌جمهوري، از روز ۱۱ بهمن تمامي پروازها بين ايران و چين متوقف مي‌شود. علاوه بر آنکه اين ايرلاين در قالب ترانزيت، مسافران چيني را از مقصد استانبول و دوبي به ايران و سپس به چين منتقل مي‌کرد.

  فوت يکي از پرسنل ماهان بر اثر کرونا

اين‌همه در حالي است که براساس آخرين اخباري که به «شرق» رسيده، يکي از پرسنل اين شرکت در کترينگ سامان که متعلق به همين هواپيمايي است، بر اثر ابتلا به کوويد 19، درگذشت. ضروري است شرکت هواپيمايي ماهان هرچه سريع‌تر نسبت به اين موارد روشنگري کند. 

  فرار از پاسخ‌گويي

تمامي اين پرسش‌ها و بسياري پرسش‌هاي ديگر، در انتظار پاسخ‌گويي شرکت هواپيمايي ماهان براي مديريت اين مجموعه ارسال شد. ارسال پرسش‌ها در قالب ايميلي براي روابط عمومي اين مركز فرستاده شد، اما «شرق» نه‌تنها پاسخي پس از يک‌هفته نيافت که در پاسخي عجيب از سوي روابط عمومي براي انتشار هرگونه مطلبي که مغاير با ديدگاه اين ايرلاین باشد، تهديد به شکايت شد.

در اينجا به‌عنوان رسانه‌اي که به نيابت از مردم، از مسئولان درخواست پاسخ‌گويي دارد، از دادستان محترم کل کشور خواستاريم تا در قامت مدعي‌العموم به مواردي که در اين گزارش مطرح مي‌شود، ورود کرده و به آنها رسيدگي کند.

  حمل قطعات خودرو با هواپيماي مسافري ماهان بدون اجازه ترخيص!

با وجود اين ضدونقيض‌ها، پروازهايي با هواپيماي مسافري ايرباس 340 با ادعاي كمك‌هاي بشردوستانه و پس از فشارهاي بيشتر با ادعاي واردات قطعات ضروري به كشور انجام شده است؛ ادعايي كه البته با پيگيري‌ها از گمرك چين زير سؤال رفت.

يکي از فعالان صنعت هوانوردي در‌اين‌باره مي‌گويد: «يکي از دوستان بنده در سال‌های متمادي، چارترکننده عمده کارگو پرواز گوانگ‌ژو به تهران، شرکت هواپيمايي ماهان است. چين با حدود کيلويي ۲۵ تا ۳۵ يوان Payload اين پرواز را به ساير تجار که عمدتا در دوبي مستقر هستند، مي‌فروشد. در تماسي که با او داشتم، اعلام کرد از ابتداي بحران کرونا در چين، حسب دستور مقامات گمرکي اين کشور، تمام عمليات کارگو تجاري در فرودگاه گوانگ‌ژو (CAN) تعطيل است و اين دقيقا زماني بود که ماهان دائما اين مسير را با اسم اين نوع عمليات ادامه مي‌داد».

بر اين اساس، گمرك چين از زمان اعمال محدوديت‌هاي بيشتر براي كنترل شيوع ويروس كوويد 19(كرونا)، قوانين سخت‌گيرانه‌اي را اعمال کرده و اجازه ترخيص به هيچ بار تجاري و خصوصا در ايام پروازهاي تحت مجوز ماهان را صادر نكرد كه همين اقدام هم صداي شركت اپل را درآورد؛ چراكه براي ساخت موبايل‌ به‌شدت نيازمند قطعاتي بود كه سفارش توليد آن را به چين داده بود. حال جاي سؤال است كه شركت هواپيمايي ماهان، بي‌توجه به هشدارها و نگراني‌ها از احتمال انتقال ويروس كرونا به كشور با استمرار پروازها، براي انتقال كدام قطعه ترخيص نشده، عازم چين شده بود؟

با رصد پروازهاي ايرباس 310 هواپيمايي ماهان به شماره رجيستر EP-MNX که براي انتقال دانشجوهاي ايراني در ووهان رفته بود، مشخص شد اين هواپيما برخلاف ادعاي عدم به‌کارگيري در روت‌هاي داخلي، به‌کرات پروازهاي مسافربري به مقاصدي نظير بندر عسلويه، کرمان و ... داشته که اولين آن پرواز تهران- بندر عسلويه در تاريخ 18 فوريه (29 بهمن) بوده است.

  گندزدايي به شيوه‌ «ماهان»

بر اساس اطلاعاتي که در سايت مرجع هوانوردي فلايت رادار 24 به‌عنوان مهم‌ترين سايت رهگيري پروازها در جهان موجود است، در شرکت هواپيمايي ماهان از 12 بهمن تا 15 اسفندماه، ۳۴ پرواز بين ايران و چين انجام شده و اين پروازها در مسير شهرهاي ووهان، شانگهاي، پکن، گوانگ‌ژو و شنژن به‌ صورت رفت‌و‌برگشت انجام گرفته است.

آن‌طور که بيان شده، اين پروازها عموما باري بوده، البته در نظر داشته باشيد پروازهاي باري با هواپيماي مسافربري که امکان ضدعفوني کامل و استريل‌‌کردن اصولي را بنا بر ادعاي برخي کارشناسان ندارند.

قياس شيوه گندزدايي از يکي از هواپيماهاي اين ايرلاين که در کرمان انجام گرفته بود و اين روزها در بين کارشناسان صنعت هوايي دست‌به‌دست مي‌شود هم مزيد بر علت شده تا سازوکار گندزدايي از اين هواپيماها را که در مسير چين قرار گرفته بودند، زير سؤال ببرد. در فيلم منتشرشده، با امکانات اوليه بدون تخليه کامل هواپيما از اقلام مازاد نظير هدرست‌ها و کارت‌هاي اطلاعات پرواز، اقدام به ضدعفوني هواپيما شده بود.

اين در حالي است که حتي اگر نخواهيم با استانداردهاي اروپايي به ماجرا نگاه کنيم، بر اساس شيوه گندزدايي هواپيماهاي چيني، تمام بدنه هواپيما و داخل آن، با امکانات پيشرفته گندزدايي مي‌شد و قياس اين دو، نگراني‌هايي را از کارآمدبودن گندزدايي هواپيماهاي ماهان به وجود آورده است.

  استفاده نکردن از ماسک و دستکش براي تيم پرواز

اما اين تنها موضوعي نيست که ذهن را به خود مشغول مي‌کند. «شرق» در گفت‌وگو با برخي مهمانداراني که در پروازهاي مسير چين در ماهان حضور داشتند، به نکات قابل‌توجه ديگري دست يافت. مسئله آن است که تيم پرواز، به‌ويژه مهمانداران نه‌تنها از سوي اين هواپيمايي قرنطينه نشدند که حتي امکان استفاده از دستکش و ماسک را در همان روزهاي اوليه پروازها که به چين سفر مي‌کردند و پروازهاي ديگر، نداشتند و بنا بر اخباري که به گوش مي‌رسد، تنها در پروازهاي اخير، امکان استفاده از دستكش به مهمانداران ماهان داده شده است. اينها در حالي است که در عکس‌هاي منتشرشده از اين شرکت هواپيمايي، پرسنل با لباس ايزوله به نمايش درآمده‌اند.

  قرنطينه مهماندار مبتلا در دوبي

آيا قرنطينه گروه پروازي ماهان که به چين تردد داشته‌اند به ‌درستي رعايت شده است؟ و چه معياري براي راستي‌آزمايي صحبت‌هاي مديران ماهان در اين خصوص وجود دارد؟ اين سؤالي است که حتي در بين فعالان اين صنعت هم به چشم مي‌خورد.

يکي از مهمانداران سابق اين هواپيمايي که به ‌نمايندگي از ساير مهمانداران سخن مي‌گويد، پاسخ اين پرسش را مي‌دهد: «تنها تدبير لازم اين بوده است که کروي پروازي، پس از اتمام پرواز ورودي به فرودگاه امام خميني، مجاز به ورود به شرکت و واحدهاي مربوطه نباشند و تا ۱۴ روز در منزل بمانند؛ موردي كه از سوي ماهان رعايت نشد. پروازي كه پيش‌تر به ووهان رفته بود، چندي بعد به دوبي رفت و پس از لندينگ در فرودگاه، توسط پرسنل فرودگاهي مقصد، تست سلامت انجام شد و در اين ميان مشخص شد جواب آزمايش يکي از مهمانداران (از ذکر نام معذوريم) و تعدادي از مسافران، مثبت بوده است».

اين منبع آگاه ادامه مي‌دهد: «متأسفانه بسیاری از مهمانداران به هر نحوي با پيام و تماس با من ارتباط گرفتند. نمي‌توانند حرف بزنند، نمي‌گذارند که حرف بزنند. البته تعداد محدودي هم هستند که خود براي جايگاهي بهتر، براي اين پروازها درخواست مي‌کنند که تکليفشان مشخص است».

از او مي‌پرسم آيا اجباري در همکاري مهمانداران در مسير چين وجود داشته است؟ پاسخ مي‌دهد: «طبق گفته‌هاي خود مهمانداران، حدود ٢٠٠ نفر نپذيرفتند که به چين بروند كه در نهايت وعده‌ووعيد پاداش داده شد كه فقط به خلبانان پرداخت شد.

همان هواپيمای ووهان بعد از بازگشت از چين عازم عراق و سوريه براي بردن دانشجويان عراقي و سوري شد كه در اين مسيرها هم خلبانان پاداش دريافت كردند، اما مهمانداران خير».جالب آنکه او در ادامه مي‌گويد: «مهمانداران بعد از زمان استراحت، بلافاصله طبق برنامه باز هم به پرواز رفتند». اما چه پروازهايي؟ «مهمانداران ماهان، در تمامي مسيرها، بسته به الزامات شرکت؛ چه مسير داخلي و چه خارجي، استفاده مي‌شوند».

  اعمال فشار بر مهمانداران

عجيب‌تر آنکه پيرو پيگيري‌هاي انجام‌شده در يکي از گروه‌هاي تلگرامي صنعت هوانوردي (خلبان عيسي‌خان اشتوداخ)، خبر رسيد که شرکت هواپيمايي ماهان، نگران از اطلاع‌رساني از سوي مهمانداران، بند محرمانگي را به قراردادهاي آنها افزوده‌اند تا از اين پس، امکان هرگونه درز اطلاعاتي را از عملکرد اين شرکت هواپيمايي به بيرون سلب کند، درحالي‌که کارشناسان معتقدند اين اقدام براي اولين‌بار رخ داده و اصولا وجود چنين بندي در قراردادهاي مهمانداران ضرورتي ندارد.

  فرضيه‌هايي درباره ماهان

اما چرا اين شرکت هواپيمايي با وجود اعلام تعليق پروازها، کماکان در اين مسير تردد مي‌کند؟ اين سؤالي است جدي که پاسخ‌هاي متفاوتي تا به امروز به آن داده شده که  به ايجاد چند فرضيه منجر مي‌شود؛ نخست آنکه شرکت هواپيمايي ماهان بدون مجوز دست به هيچ اقدامي نمي‌زند. (چه مجوزي؟) دوم، احتمالا تنگناهاي مالي اين شرکت، موجب سرپيچي از قانون شده است. (چه تنگناهايي؟) سوم، ماهان نمي‌خواهد انحصار پروازها به چين را به ديگري (احتمالا ايران‌اير به‌عنوان نماينده دولت) واگذار کند و از ميدان کنار برود و... .

اميرحسين صراف، تحليلگر صنعت هوانوردي، در گفت‌‌وگو با «شرق»، به ادعاي وجود تنگناهاي مالي براي اين شرکت، نقد وارد کرده است و مي‌گويد: «حمل هوايي مواد اوليه صنايع دارو و خودروسازي کشور از سوی اين شرکت، موردي است که بايد به آن توجهی ويژه‌ شود. اين يعني برخلاف اصول اوليه يک تجارت سالم، براي توليدکنندگان انبوه مزيتي را ايجاد کرده‌ايم که حمل هوايي بر استفاده از روش‌هاي بسيار ارزان‌تر زميني و دريايي ارجحيت پيدا کند که بخشي از آن مربوط به قيمت تمام‌شده غير‌واقعي خدماتي است که از جيب عموم مردم و از روش تخصيص سوبسيد سوخت هواپيماي مسافربري به پروازهايي با عملکرد واقعي کارگو پرداخت مي‌شود. درنظرگرفتن احتمال حمايت‌هايي در ترخيص مقرون به صرفه‌تر مواد اوليه مي‌تواند استفاده اين صنايع از ترابري هوايي را کاملا توجيه‌پذير کند.

همچنين بازار حمل بار هوايي با بزرگ‌ترين شريک تجاري کشور يعني چين در انحصار ماهان است و بنابراين عملکرد اخير ماهان بيشتر به عکس‌العملي در برابر ازدست‌دادن يا امکان ورود شريک در يک بازار انحصاري پرمنفعت مي‌ماند تا دغدغه‌ها و عکس‌العمل‌هاي ناشي از قرارگيري در يک تنگناي مالي. همچنين اصرار بر انجام پروازهاي مکرر غيرانتفاعي و با نيت انسان‌دوستانه آن‌هم از سوی يک شرکت ظاهرا خصوصي، فرض قرارگيري ماهان در تنگناي مالي را باطل مي‌کند». اين در حالي است که برخي کارشناسان ديگر بر خريد لباس فرم پرسنل از ترکيه از سوي اين شرکت اشاره مي‌کنند که با وجود تنگناي مالي در اين شرکت هم‌خواني ندارد.

با اين حال، برخي معتقدند اين شرکت با محدوديت‌هاي مالي هم روبه‌روست. يکي از کارشناسان در تحليل اين موضوع مي‌گويد: «بحران مالي ماهان از كنسل‌شدن پروازهاي اروپايي آغاز نشد، بلكه از زماني شروع شد كه عربستان اجازه ورود به ماهان را براي پروازهاي حج نداد و تقريبا از آن زمان هر ساله با تعدادي از كاركنان ختم همكاري مي‌شود».

  ماهيت دوگانه هواپيمايي ماهان

برخي کارشناسان صنعت هوانوردي به مسائل ديگري هم اشاره مي‌کنند که ماهيت اين شرکت را با شائبه همراه مي‌کند. به گفته يکي از کارشناسان: «اگر شرکت هواپيمايي ماهان، مسافربري است پس چرا بدون داشتن هيچ هواپيماي کارگويي انحصار حمل‌ونقل هوايي بزرگ‌ترين شريک تجاري ايران، چين را در دست دارد و اگر اين ايرلاين کارگو (باري) است، چرا سوبسيد حداقل ۹۰۰درصدي سوخت که براي کنترل قيمت بليت مسافرت‌هاي هوايي در نظر گرفته شده (و پروازهاي کارگو از آن بي‌بهره‌اند) به آن تعلق مي‌گيرد؟».

با توجه به حجم دغدغه‌هایی که در رابطه با فعالیت‌های ماهان ایر در ماه‌های اخیر ایجاد شده، آیا ضروری نیست نهاد‌های نظارتی برای شفاف‌سازی در این زمینه ورود کنند؟

____________________________

بیشتر بخوانید

ماجرای ادامه پروازهای ماهان به چین

بیانیه هواپیمایی ماهان در مورد پروازهای چین

«ماهان» بعد از دستور توقف پروازها، ۹ پرواز به چین انجام داد

__________________________________

تماشاخانه

تبحر شگفت انگیز روباه قرمز در طبیعتی سخت / جدال بر سر یک ماهی (فیلم)

بحران آب در شمال شرقی سوریه: اتهامات سنگین علیه ترکیه / بی‌برقی و بی‌آبی برای یک میلیون سوری (فیلم)

فیلم های دیگر