شهر و هویتشان یکی است، چیزی شبیه به دو قلوهایی که اگر یک قُل هر کاری کرد، قُلِ دیگر هم باید مانند آن زندگی کند، حالا شده داستانِ دو امامزاده در شهر ری؛ از «قبرستان امامزاده عبدالله» رسیدند به «قبرستان ابن بابویه»!

به گزارش ایسنا، از داستانِ ساماندهی‌های گاه و بیگاه در سال‌های اخیر و تخریب‌ها و دست‌درازی‌هایی که برخی اوقات نشانه‌هایی از تاریخ را از یکی از این دو قبرستان پاک می‌کرد که بگذریم، حالا بلای ساماندهیِ قبرهای قبرستان‌های قدیمی و یکسان سازی آن‌ها شده بلای جانِ تاریخِ تهران و شهر ری.

چیزی حدود ۳۰ ماه از آغازِ طرحِ ساماندهی قبرستانِ امامزاده عبدالله می‌گذرد، طرحی که برای اجرا شدن‌اش قبرها را زیرو رو کردند تا نکند پای مردمی که برای زیارت اهل قبور می‌آیند به لبه‌ی سنگ قبرها گیر کند و آن قدر کار ادامه پیدا کرد تا در دو طرف ورودی قبرستان تاریخی امامزاده عبدالله همه سنگ قبرها صاف شدند برای عبور زائرانی که قرار است برای برخی مناسبت ها و حتی در روزهای تعطیل بیشتر در این فضا بمانند.

حالا مدتی است نوبت به قبرستان ابن‌ بابویه رسیده! هر چند سال‌ها قبل این قبرستان تاریخی طعمِ طرحِ ساماندهی را به جان خرید که نتیجه‌اش ساختِ مقبره‌ای بزرگ و بلند در عرصه‌ی قبرستان و حریم برج طغرل بود، ولی طرحِ در حال اجرایی شدن این روزها در ابن بابویه، درست شبیه به همان اقدامی است که امامزاده عبدالله با آن دست و پنجه نرم کرد.

تنها تفاوت در اجرایی کردن این طرح نصب بنر و اطلاع رسانی در ورودی امامزاده عبدالله به صاحبان و وارثان قبور آن امامزاده بود و نبود هیچ نشانی از اطلاع رسانی به صاحبانِ قبرهای ابن بابویه.

به نظر می‌رسد متولیان این قبرستان هم «آرد خود را بیخته و الک‌شان را آویخته‌اند»، برای قبرستان تاریخی که اگر نظر میراث فرهنگی را جویا شده باشند، باید مخالفتِ میراثی‌ها را گرفته باشند، همان طور که بعد از هشدارهای رسانه‌ای و فعالان میراثی و مخالفت کارشناسان برای امامزاده عبدالله، میراثی‌ها هم بالاخره وارد کار شدند و تازه اوقاف طرحِ ساماندهی آن محوطه تاریخی را به میراثی‌ها رو کرد.

حالا بخشِ شمالی قبرستان ابن بابویه در حال صاف شدن است، از بالا و پایین‌هایی که هر قبر را از دیگری جدا می‌کرد و سنگ قبرهای تاریخی‌اش بین علفزارهای خشک و درختان ریشه دوانده در دل تاریخِ خانوادگی هر قبر جا خوش کرده‌ بودند.

تا جایی که طرح اجرایی شده می‌توان ردی از برخی سنگ قبرهای قدیمی پیدا کرد، اما نشانه‌ها از تخریب و شکستن سنگ قبرهایی خبر می‌دهند که تاریخ‌شان حتی به پهلوی ثبت شده است، این را نوشته‌های سفید رنگ روی برخی از سنگ‌های جدیدِ صاف شده در دل قبرستان می‌گوید.

به نظر می‌رسد سنگ‌های مرمر طوسی رنگ و کیسه‌های سیمان پشت بقعه شیخ صدوق آماده‌اند تا بخش بزرگتری از قبرستان را با طرح ساماندهیِ قبرستان صاف کنند، اما در این میان تاریخی که از سال‌ها قبل تا امروز پشتِ هر کدام از افراد مدفون شده در این قبرستان می‌گذرد هم با این طرح از بین می‌رود، اگر کسی حواسش باشد.

«ابن بابویه» را نخستین گورستان شهر ری و دومین گورستان تهران می‌نامند،‌ جایی که بسیاری از مشاهیر ایران در آن مدفون‌اند و بر اساس برخی مستندات تاریخی، بنای نخست این گورستان به دوران سامانیان برمی‌گردد، اما به دلیل وقوع سیلی تاریخی بخش اعظمی از فضاهای آن تخریب شد.

آرامگاه ابتدایی شیخ صدوق نیز در گذر زمان به دلیل حمله مغولان و جنگ‌های خوارزمشاهیان و تیموریان و همچنین حوادث مختلف چندین‌بار تخریب و ویران شد، به‌ گونه‌ای که تا پیش از کشف، سال‌ها در زیر توده‌های خاک پنهان ماند. اما سرانجام قبل از به پادشاهی رسیدن ناصرالدین شاه محدوده‌ی این قبرستان که به کشتزار و باغی بزرگ تبدیل شده بود، با کشف جسد سالم فردی در سردابی زیر آن باغ و به دست آمدن سنگی درون سرداب که نشان می‌داد متعلق به «شیخ صدوق» است که بیش از ۸۰۰ سال پیش آن جا دفن شده، بی‌درنگ بقعه‌ شیخ صدوق بر آن مزار احداث شد و به مرور افراد دیگری در آن قبرستان دفن و بعضا مقبره‌هایی نیز - که باعث حذف بخش‌های بیشتری از تاریخ گذشته‌ دفن‌شدگان شد - اطراف آن احداث شد، همچنین محمدرضا پهلوی و محمد مصدق هر دو وصیت کرده بودند تا در این قبرستان دفن شوند.

و این گونه شد که به مرور نشانه‌های قدیمی‌تر از دفن مردگان در قرون اولیه اسلام در اطراف مقبره «شیخ‌ صدوق» حذف شدند، مانند آن‌چه امروز در این قبرستان در دست انجام است،...

قبرستان ابن بابویه را پنجم دی ماه ۱۳۷۵ به شماره ۱۸۱۶ در فهرست آثار ملی ثبت کردند، قبرستانی که دست کم در آن افراد مشهوری مانند «غلامرضا تختی»، «پهلوان سید حسن شجاعت» (رزاز)، «علی‌اکبر دهخدا»، «محمدعلی فروغی»، «رجبعلی خیاط» و بسیاری از چهره‌های سیاسی و مذهبی از جمله کشته‌شدگان قیام ۳۰ تیر در این گورستان به خاک سپرده شده‌اند.

در سال ۱۳۷۳ وزارت کشور، در دستوری که از آن به‌عنوان حفاظت و نگهداری این گورستان یاد شد، خواستار منع دفن مردگان در این محدوده شد؛ پس از آن، طرح‌های زیادی از سوی شهرداری برای عمران این گورستان پیشنهاد شد، اما سرانجام در اجرای طرح «احداث باغ مشاهیر»، با این استدلال که اجرای این طرح نیازمند از بین بردن مقبره‌ها و هم‌سطح‌سازی زمین آرامگاه ابن بابویه‌ است، بیش از نیمی از مقبره‌های خصوصی و خانوادگی دارای قدمت که دارای معماری زیبایی با نمادی از هنر ایران بودند به‌طور کامل تخریب شدند. مقبره‌هایی که به اعتقاد کارشناسان موزه‌ای دیدنی از تاریخ معاصر ایران بود، اما نه تنها دیگر از آن طرح خبری نشد، بلکه این طرحِ ساماندهی سنگ قبرها حالا دیگر نشانه‌های تاریخی بخش‌های دیگر قبرستان را هم از بین می‌برد.

خبرنگار ایسنا تلاش کرد تا در تماس با امیر مصیب رحیم‌زاده، مدیر اداره میراث فرهنگی شهر ری علت اجرایی شدن این پروژه را در این قبرستان تاریخی جویا و بررسی شود که آیا مجوزی از میراث فرهنگی برای اجرایی شدن این طرح صادر شده است یا خیر اما موفق به صحبت با وی نشد. همچنین در تلاش است تا در تماس با متولیان اوقاف استان تهران علت اجرایی شدن این طرح و مدیریت آن را جویا شود.