در سال های گذشته توصیه می شد حداقل شب یلدا از فضای مجازی دور شویم و دورهمی‌ها را واقعی برگزار کنیم اما امسال به عکس، شب یلدا را هم به خاطر کرونا باید مجازی برگزار کنیم

دکتر منوچهر جهانیان رییس دانشکدۀ علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ در یادداشت امسال خود به مناسبت شب یلدا به نکتۀ جالبی اشاره و یادآوری کرده در سال‌های گذشته توصیه می‌شد حداقل در شب یلدا از فضای مجازی دور شویم و دورهمی‌ها را واقعی برگزار کنیم اما امسال به عکس، شب یلدا را هم به خاطر کرونا باید مجازی برگزار کنیم.

متن یادداشت از این قرار است:

مراسم شب یلدا به‌ در سرزمین کهن و باستانی ایران، از دیرباز، آیین‌ها، سنت‌ها، رسوم و جشن‌هایی مرسوم بوده که ریشه در فرهنگ، اندیشه و شیوۀ زندگی اجتماعی مردمان این مرزوبوم داشته است. همۀ آن‌ها نمادی از تمدن و باورهای مردمی است که همواره نگاهبان و برگزارکنندۀ نیک‌ترین آیین‌ها بوده‌اند. در این آیین‌ها، اسطوره و واقعیت با هم گره خورده است تا انسانی‌ترین باورها و اجتماعی‌ترین سنت‌ها را خلق کند.

شب یلدا همچون سایر مراسم‌های آیینی ایرانیان، سنتی زیبا و ابداعی بی‌نظیر است که نمادی دیگر از پیوند ایرانی با مظاهر قدرت پروردگار در طبیعت و فرصتی برای گردهمایی، باهم‌ بودن و تحکیم روابط خانوادگی، دوستی و صمیمیت و مهربانی بوده است و بهانه‌ای برای گردشگری و شناخت آیین‌های خاص این مراسم در مناطق و نواحی مختلف ایران‌زمین.

گردشگران امروز همچون گذشته، صرفاً برای تفریح و سرگرمی و دیدار صرف از ظاهر یک اثر سفر نمی‌کنند، بلکه در تاروپود هر سفری، جوهری از حس نوع‌دوستی و دیگردوستی و نیز علاقه و تمایل به کسب شناخت از دیگر فرهنگ‌ها وجود دارد.

امروزه گردشگری به‌عنوانِ یک مقولۀ فرهنگی و اجتماعی نقش بسزایی در شناخت و معرفی مناطق مختلف و مسیرها و مقاصد در میزبانی مسافران دارد. جاذبه‌های بی‌نظیر فرهنگی، تاریخی و تمدنی، طبیعی و فرهنگ عامۀ مناطق مختلف ایران در برگیرندۀ آیین‌ها، سنت‌ها، آداب‌ و رسوم در قالب ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی مناطق مختلف ایران‌زمین است که تحولات جامعه مدرن و تغییر سریع پدیده‌ها مجال اندکی برای دوباره‌دیدن و دوباره‌ اندیشیدن باقی می‌گذارد.

اینکه از چه زاویه به فرهنگ و هنر و مراسم آیینی مناطق و نواحی نگاه شود و طبیعت و امور اجتماعی با چه معیارهای زیباشناختی سنجیده شود، این امر در دنیای امروز نیازمند بازشناسی و نگاه عمیق همراه با شناخت و آگاهی و سیر در اعماق تاریخ است. به باور اهل فرهنگ و هنر، به لحظه‌ها اندیشیدن و به جلوه‌های کوتاه توجه داشتن، همه آن چیزهایی است که مردمان امروزی در پی آن هستند که به زندگی بشر روشنی و امید ببخشد.

هنرهای بومی و فرهنگ عامه در میان اقوام مختلف می‌توانند در سرشت امروزی و مردمان شهری تأثیر بگذارد و مردم شهری را برای لحظاتی قرین با نشاط و شادابی زندگی مناطق مختلف و احساسِ‌ بودن با آن‌ها کند. زوایایی که در فرهنگ هر مقصد وجود دارد، جاذبه‌هایی ارزشمند و غیرقابلِ‌ جایگزین برای آن مقصد خواهد بود و بدون شک تأثیر قابل‌ِ توجهی در جذب گردشگر و توسعۀ گردشگری خواهد داشت.

مراسم شب یلدا به‌عنوانِ یک رخداد سالیانه باستانی با تمام جذابیت‌ها و زیبایی‌هایی که دارد، می‌تواند همچون سایر آیین‌های سنتی و مذهبی، وسیله‌ای برای جذب گردشگران فرهنگی باشد. هرچند که امروزه این مراسم در بین ایرانیان با شکوه خاصی همچون گذشته برگزار می‌شود، اما می‌توان آن را با برنامه‌ریزی و بازتاب بیشتری در عرصۀ جهانی معرفی و مطرح کرد. به گونه‌ای که بازدید از این جاذبۀ میراث معنوی، مورد تمایل گردشگران بازارهای هدف قرار گیرد. بدیهی است که به علت قرار گرفتن چنین ایام و مراسمی، در روزها و ماه‌های مختلف سال، می‌توان از این طریق بر مشکل فصلی‌ بودن تقاضای گردشگری فائق آمد. با توجه به اینکه هر یک از استان‌های کشورمان به فراخور تنوع قومی و فرهنگی، دارای آداب‌ و رسوم خاصی برای برگزاری این آیین باستانی هستند. جشن شب یلدا که در هر بخش از کشورمان به شیوه‌ای خاص برگزار می‌شود، فرصت مناسبی برای تشویق هموطنان به سفرهای داخلی در زمستان و بازدید از مراسم ویژه اقوام گوناگون در این شب است که می‌تواند به توسعۀ گردشگری داخلی منجر شود.

لزوم این امر، آشنایی کامل با چگونگی و فلسفه وجودی این مراسم آیینی و همت در استمرار برگزاری این مراسم در بین ایرانیان است. مراسم شب یلدا همچون سایر آیین‌های تاریخی این مرز و بوم میراث معنوی همۀ نسل‌ها در طی قرون و اعصار بوده است. در واقع، حفظ و استمرار این میراث منابعی پایدار و تمام‌ نشدنی از جاذبه‌های گردشگری برای کشورمان به ارمغان خواهد آورد. شب یلدا یکی از سنت‌های زیبای ایرانی است که از گذشته‌های دور به امروز رسیده و در این شب، برنامه‌هایی چون حافظخوانی و فال‌گرفتن که معمولا چند غزل از حافظ را می‌خوانند، قصه گویی و داستانسرایی، بازی‌های محلی، جمع شدن کوچکترها در خانه بزرگان خانواده و شب‌نشینی‌های همراه با تعمیق روابط عاطفی و احساسی میان افراد و خانواده و حتی اقوام و خویشان و همسایگان انجام می‌شود و متأسفانه امروزه در فضای مجازی و نفوذ آن در بین خانواده، این قبیل مراسم یا بهتر بگویم فرهنگ عامه نمودهای خود را کمرنگ‌تر نمایان می‌سازد.

سنت‌هایی که در این شب آیینی به اجرا گذاشته می‌شود، اعم از گردهم‌ آمدن‌ها، خوراکی‌های مخصوص شب یلدا، روایت داستان، شب‌زنده‌داری و ... را می‌توان در سطحی گسترده‌تر و در عین حفظ اصالت، به صورتی برنامه‌ریزی‌شده و جذاب‌تر برگزار کرد.

برنامه‌ریزی برای برگزاری یکپارچه و هم‌زمان این مراسم در تمام استان‌های کشور از جانب سازمان متولی گردشگری و بازتاب رسانه‌ای و پخش زنده و هم‌زمان از طریق رسانه ملی گام‌های استواری برای معرفی و شناساندن این آیین به مردم خواهد بود. از دیگر سو، معرفی این مراسم از طریق اینترنت، همراه با عکس‌ها و فیلم‌های جذاب از نمایش این مراسم به زبان‌های خارجی می‌تواند مردم سایر کشورها با فرهنگ‌های متفاوت را با آیین کهن ایرانی آشنا کند و با بزرگداشت این گونه مراسم و فرهنگ عامه به‌نوعی از هیاهوی زندگی شهری و فضای مجازی با فضای حقیقی و واقعی یک رابطه عاطفی و احساسی برقرار کرد و مهم‌تر از آن فرهنگ عامه را که تبلور هویت و اعتقادات دینی و ملی ما ایرانیان است، حفظ و حراست کرد.

حفظ آداب ‌و رسوم و سنن کهن ایرانی وظیفه تمام افرادی است که به این مرز و بوم دلبستگی و تعلق خاطر دارند. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با همراهی سایر دستگاه‌های فرهنگی ازجمله دفتر منطقه‌ای یونسکو در این زمینه می‌توانند نقش تأثیرگذاری در معرفی یلدای ایرانی به سایر مردمان جهان و ثبت جهانی در فهرست آثار میراث فرهنگی جهان همت گمارند.

باید توجه داشت که توسعۀ گردشگری شباز طریق توسعه و ترویج آداب ‌و رسوم نه‌تنها به بخش اقتصادی و اشتغال‌زایی کمک می‌کند، بلکه در حفظ تاریخ و تمدن و فرهنگ کهن این مرز پرگهر نیز نقش به سزایی خواهد داشت.

با توجه به شیوع بیماری کرونا ویروس و کووید۱۹ در جهان و در کشور ایران، بر خلافِ سال‌های قبل که تأکید بر یلدای بدن فضای مجازی و دورهمی خانواده‌ها و برپایی رویدادهای فرهنگی و جشنواره و نمایشگاه آیین‌های شب یلدا می‌شد، امسال باید با بهره‌گرفتن از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در برپایی این آیین کهن و باستانی همت گمارد و خانواده‌ها و گروه‌های اجتماعی با برپایی این آیین و سنت‌های آن به صورتِ مجازی و در راستای سلامت افراد خانواده و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی سعی در زنده نگه داشتن یلدا برای تعمیق دوستی و مهربانی و عطوفت و تکریم بزرگترها تلاش کنند.

فوری/ واتساپ و گوگل‌پلی رفع فیلتر شدند؛ اجماع در شورای عالی مجازی

بیشتر بخوانید:

صدای خوش آهنگ یلدا؛ ایرانیان در بلندترین شب سال چه می نواختند و چه می خواندند (فیلم)

تماشاخانه