ضعف احزاب، زمینه‌ساز حضور نظامیان برای ریاست جمهوری است

عصر ایران؛ هومان دوراندیش- سیزدهمین دورۀ انتخابات ریاست جمهوری ایران 74 روز دیگر برگزار می‌شود. احتمال پیروزی یک کاندیدای نظامی در این انتخابات، بیش از دوره‌های قبل است.

در بین کاندیداهای احتمالی، سعید محمد تا اسفند ماه سال قبل عضو سپاه پاسداران بود و ظاهرا عزمش را جزم کرده است که رئیس جمهور بعدی ایران باشد. حمیدرضا ترقی، از اعضای شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی، اخیرا "تخلف" را دلیل احتمالی کنار رفتن سعید محمد از فرماندهی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا دانست.

وی اگرچه پس از واکنش سعید محمد، ادعایش را پس گرفت، اما در این گفت‌وگو این نکته را مطرح می‌کند که فعالیت انتخاباتی سعید محمد قبل از استعفای وی از فرماندهی قرارگاه خاتم بوده و این مصداق تخلف اداری است. آقای ترقی امیدوار است ابراهیم رئیسی کاندیدای ریاست جمهوری شود تا اصولگرایان به اجماع برسند. وی همچنین بعید می‌داند که ریاست جمهوری یک فرد نظامی، همان تشتتی را در جناح اصولگرا ایجاد کند که ریاست جمهوری احمدی‌نژاد ایجاد کرد. 

گفتگوی اختصاصی عصر ایران با حمیدرضا ترقی را در ادامه می خوانید:

 

* جناب ترقی، سخنگوی سپاه پاسداران گفته هر کسی که می‌گوید آقای سعید محمد مرتکب تخلف شده، باید دقیق بگوید ایشان چه تخلفی داشته است. شما اولین فردی بودید که آقای سعید محمد را به تخلف متهم کردید. این ادعا را بر چه اساس مطرح کردید؟ 
- من حرفم را قبلا زده‌ام و بعدش هم خیلی ورود پیدا نکردم به ریز مسائلش. 
 
*شما گفته بودید آقای سعید محمد به خاطر تخلفاتی که داشته، از قرارگاه خاتم کنار گذاشته شده و این طور نبوده که به خاطر ورود به انتخابات استعفا داده باشد. این مدعا ناشی از اطلاعات خاصی بود؟ 
- من گفتم که استعفای ایشان مقداری مبهم است و علتش هم این است که تغییر فرماندهی قرارگاه خاتم‌ قبل از استعفای ایشان بوده و خبر استعفای ایشان چند ساعت بعد از تغییر مطرح شده. در حکم آقای سلامی برای فرماندۀ جدید قرارگاه هم اشاره‌ای نشده که در پی استعفای آقای سعید محمد و تشکر از ایشان، شما به این سمت منصوب می‌شوید. چند ساعت بعد از صدور این حکم، خبر استفعای آقای سعید محمد در رسانه‌ها منتشر شد. بنابراین در این ماجرا ابهامی وجود داشت و بر همین اساس، معلوم نیست که این تغییر ناشی از استعفا بوده باشد. اگر ناشی از استعفا بود، این موضوع باید در حکم آقای سلامی می‌آمد. 
 
* ولی لزوما معلوم هم نیست کنار رفتن سعید محمد از فرماندهی قرارگاه خاتم، ناشی از تخلف خاصی از سوی ایشان بوده باشد. این ادعای تخلف از کجا شکل گرفت؟ 
- ادعای تخلف را عمدتا خبرگزاری‌ها مطرح کردند و به آن پر و بال دادند. اگر استعفا بعد از تغییر فرماندهی صورت گرفته باشد، پس تغییر علتی داشته. علت تغییر چه بوده؟ آقای یدالله جوانی، معاون سیاسی نمایندگی ولی فقیه، که صلاحیت این نوع اظهار نظرها را در سپاه دارد، گفته است که آقای سعید محمد آن فرایندی را که عناصر سپاه باید طی کنند تا مجوز ورودشان به فعالیت‌های سیاسی باشد، طی نکرده است. به هر حال من ادعای تخلف را پس گرفتم. آقای سعید محمد گفتند که استعفا داده‌اند. من هم به صداقت ایشان ایمان دارم و مساله از نظر من حل شده است.  
 
*اما قاعدتا یک خبر یا اطلاعی باید پشت ادعای شما بوده باشد؛ ولو خبر نادرست.  
- بله، من خبر که زیاد دارم ولی دلیلی ندارد که الان بخواهم خبرها را بگویم. البته من ادعای تخلف را مطرح نکردم. فقط گفتم خبر استعفا بعد از خبر انتصاب فرماندهی جدید بوده؛ و اگر دلیل تغییر فرماندهی قرارگاه خاتم، استعفای آقای سعید محمد نبوده، پس دلیل این تغییر چه می‌تواند باشد؟  
 
*شنیده‌هایتان این است که آن تخلف مالی بوده یا چیز دیگری بوده؟ 
- نه، تخلف مالی که نبوده. تخلف اداری بوده. کسی در سپاه سرباز است، وقتی که می‌خواهد وارد فعالیت سیاسی شود، هم به لحاظ نظر حضرت امام هم به لحاظ اساسنامۀ سپاه، باید از سپاه منفک شود. یعنی نمی‌تواند عضو سپاه باشد و فعالیت سیاسی بکند. ورود به عرصۀ انتخابات هم یک فعل سیاسی است. وقتی کسی این فعل سیاسی را هنگامی که عضو سپاه است انجام دهد، تخلف اداری انجام داده است. کسی که می‌خواهد وارد فعالیت سیاسی شود، اول باید از فرماندهی مجوز بگیرد و اگر فرماندهی موافقت کرد، او باید از سپاه استعفا دهد و به عنوان یک عنصر سپاهی تلقی نشود، بعد می‌تواند فعالیت سیاسی داشته باشد. آقای سعید محمد در اسفند ماه استعفا کردند ولی فعالیت سیاسی‌ و تبلیغات انتخاباتی‌شان را از اردیبهشت ماه سال قبل شروع کردند.

* منظور سردار جوانی هم از تخلف سعید محمد، ظاهرا همین فعالیت سیاسی قبل از منفک شدن از سپاه بوده؟  
- بله.  
 
*الان آقای محسن رضایی از سپاه منفک شده‌ است؟ 
- بله، ایشان هیچ سمتی در سپاه ندارد.  
 
* البته لباس سپاه را می‌پوشد.
- این بستگی به شرایط دارد. ایشان گاهی اوقات لباس سپاه را می‌پوشد ولی در سپاه شاغل و حقوق‌بگیر نیست.  اگر به عنوان یک سپاهی بخواهد فعلی را انجام دهد، طبیعتا نباید این لباس را بپوشد. ولی اگر به عنوان یک فرد اجرایی بخواهد فعلی را انجام دهد، منعی برای این کار وجود ندارد.  
 
*حالا چرا در این انتخابات این قدر بحث رئیس جمهور نظامی داغ است؟ 
- به نظر می‌رسد این بحث تا حدی ناشی از ضعف احزاب است. همچنین اگر یکی از ویژگی‌های رئیس جمهور روحیۀ جهادی و انقلابی باشد، این روحیه الان در نیروهای سپاه تجلی بیشتری دارد. به طور طبیعی نسبت به این نیروها حساسیت جناحی و سیاسی کمتری وجود دارد و به همین دلیل زمینه برای ورود چنین شخصیت‌هایی فراهم‌تر از دیگران است.  
 
*از بین محسن رضایی و قالیباف و سعید محمد و حسین دهقان، به نظرتان کدام یک از این افراد شانس بیشتری برای پیروزی در انتخابات دارند؟ 
- شانس آقای محسن رضایی و آقای قالیباف بیشتر است؛ برای اینکه بیشتر کار کرده‌اند و برنامه و طرفدار دارند و قبلا چند بار وارد این وادی شده‌اند و ستادهایشان فعالند. البته کار آقای سعید محمد هم، از حیث سرمایه اجتماعی‌ای که برای خودش پدید آورده، قابل توجه است.  
 
* برخی معتقدند همان طور که در سال 1300 رضاخان ظهور کرد، الان هم باید یک "رضاخان حزب‌اللهی" ظهور کند تا مشکلات فعلی حل و فصل شوند. تعبیر رضاخان حزب‌اللهی را ظاهرا آقای قالیباف هم سال 84 در وصف خودش به کار برده بود. به نظر شما الان چنین پدیده‌ای لازم است؟ 
- به هر حال یکی از ضعف‌های دولت فعلی انفعال و عدم قاطعیت در نظارت و اجرا است. مضافا اینکه، تیم دولت فعلی نسبت به قدرت و توانمندی‌های غرب نیز حالتی از ترس و خودکم‌بینی هم دارد. این ویژگی‌ها در نیروهای نظامی وجود ندارد و در شرایط کنونی، همان طور که مردم ما در برابر شجاعانه در برابر زورگویی‌های غرب مقاومت می‌کنند، باید کسی مسئولیت دولت را بپذیرد که اولا در اجرای قانون قاطع باشد، در نظارت و مقابله با فساد قاطع باشد، در ایستادگی در برابر دشمن منفعل نباشد و ترس از دشمن نداشته باشد. به نظر می‌رسد این ویژگی‌ها در نیروهای نظامی بیشتر از دیگران است.  
 
* این احتمال هم مطرح شده است که رئیس جمهور نظامی، همان طور که احمدی‌نژاد جناح اصولگرا را از جایی به بعد به دو دستۀ موافق و مخالف خودش تقسیم کرد، نظامیان کشور را به دو دستۀ موافق و مخالف رئیس جمهور تقسیم می‌کند. شما چه نظری دارید؟ 
- علت پرهیز سپاه از ورود به این مسائل و یا تلقی شدن کاندیداها به عنوان کاندیدای سپاه، همین دغدغه است. یعنی فرماندهان سپاه سعی‌شان بر این است چنین دوقطبی‌ای در جامعه و حتی در بین نیروهای سپاه پدید نیاید و نوعی عدم وحدت و انسجام در نیروهای نظامی ما از این طریق ایجاد نشود.  
 
*ولی علیرغم این ملاحظه، اگر یک نظامی رئیس جمهور شود، ممکن است همان نقش منفی احمدی‌نژاد را در جناح اصولگرا ایجاد کند. یعنی در اثر عملکردش، اختلافات نیروهای حزب‌اللهی بیشتر شود. 
- البته به طور قطع نمی‌توان گفت عملکرد یک رئیس جمهور نظامی همان آثار عملکرد آقای احمدی‌نژاد را خواهد داشت. چون در نهایت تبعیت نیروهای سپاه از فرماندهی، خیلی متفاوت است با تبعیت تشکل‌های سیاسی. لذا تبعات ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد در بین نیروهای سیاسی اصولگرا، بیشتر از تبعات ظهور یک رئیس جمهور نظامی در بین نیروهای سپاه خواهد بود.  
 
*به نظرتان رئیس جمهور آیندۀ ایران یک فرد نظامی خواهد بود، یا یک اصلاح‌طلب یا فردی مثل علی لاریجانی؟ 
- فکر می‌کنم رقابت بیشتر بین آقایان رئیسی و لاریجانی و قالیباف و محسن رضایی خواهد بود. باید دید تا ماه آینده شرایط چطور خواهد شد. شرایط تا حد زیادی بستگی به حضور آقای رئیسی دارد که مطلوب همۀ اصولگرایان است. اگر آقای رئیسی کاندیدا نشود، شرایط خیلی متفاوت خواهد شد و اجماع روی یک کاندیدا دشوار خواهد بود و ممکن است انتخابات به دور دوم بکشد.  
 
*فکر می‌کنید آقای رئیسی کاندیدا می‌شوند؟  
- تکثری که الان وجود دارد، برای جریان اصولگرا خطرناک است. عدم اجماع روی فردی جز آقای رئیسی هم واقعیتی اجتناب‌ناپذیر است و همین مسئولیت آقای رئیسی را سنگین می‌کند. نهایتا به نظر می‌رسد که اگر قرار باشد تکثر از بین برود و از همۀ نیروها در دولت آینده استفاده شود و تا جایی که ممکن است، وحدت و انسجام نیروهای اصولگرا هم حفظ شود، بهترین گزینه آقای رئیسی است.

*با توجه به اینکه سخنگوی سپاه از سعید محمد حمایت کرده و ادعای تخلف او را رد کرده، به نظر می‌آید سمبۀ آقای سعید محمد خیلی پر زور است. برخی هم، مثل صادق زیباکلام، تیپ و چهرۀ سعید محمد را مناسب رای آوردن دانسته‌اند. فکر نمی‌کنید سعید محمد را باید جدی‌تر‌ بگیرید در تحلیل خودتان؟ 
- طبیعتا باید ایشان را جدی گرفت ولی هنوز نظرسنجی‌ها فاصلۀ زیادی را بین سعید محمد و کاندیداهای باسابقه‌تر نشان می‌دهد. رای ریاست جمهوری هم صرفا رای جوانان و نخبگان نیست؛ رای عامۀ مردم است و عامۀ مردم هم طبیعتا بیشتر به افرادی رای می‌دهند که برایشان شناخته شده باشد. لذا آقای سعید محمد هنوز از این حیث خیلی عقب است.  
 
*چون وضع موجود از نظر اکثر مردم نامطلوب است، شاید سابقۀ کمتر یک کاندیدا، برایش در حکم امتیاز باشد. چون کاندیدای باسابقه‌تر، ممکن است از نظر مردم فردی تلقی شود که در ایجاد وضع موجود نقش داشته است. 
- البته این هم یک تحلیل است و برخی چنین تحلیلی دارند. ولی اینکه مردم به هیچ جناحی کار نداشته باشند و صرفا به فردی رای دهند که هیچ شناختی از او ندارند، با توجه به مشکلاتی که ما الان در بخش اجرایی کشور داریم و مردم نتیجۀ انتخابشان را الان دارند می‌بینند، فکر می‌کنم تحلیلی است که با واقعیت‌های جامعه منطبق نباشد.