عصرایران؛ رضا غبیشاوی (روزنامه نگار) - داشتن رسانه های داخلی آزاد و حرفه ای، راه مقابله با رسانه های خارجی است. هر روز که می گذرد بیش از پیش مقامات و مسوولان ایرانی نسبت به خبرها و گزارش های رسانه های خارجی درباره ایران "واکنش" نشان می دهند. گاه این واکنش، همراه با عصبانیت پنهان است و گاه با دشنام و ناسزاگویی آشکار همراه می شود و گاه بدون نام بردن از رسانه خارجی، درباره سوژه موضع گیری می کنند. این به این معنی است که حتی در واکنش داشتن هم ضعف مفرط داخلی داریم.

صرف "واکنش" به معنی تاثیرگذاری است. راه اصلی مقابله با رسانه های خارجی، بی اثر کردن آنهاست. یعنی تاثیرگذاری آنها در فضای اطلاع رسانی و افکار عمومی داخلی کشور به حداقل ممکن یا نزدیک به صفر برسد. این موضوع هم با تامین کامل نیازهای معلوماتی (نیازهای خبری - تحلیلی) مردم، عملی می شود. این اتفاق هم روی نمی دهد مگر با داشتن رسانه های داخلی آزاد و حرفه ای.

- اتفاقی که باید روی دهد این است که مردم ایران، به لحاظ اطلاع رسانی سیراب شوند. یعنی به لحاظ نیازهای اطلاعاتی، هر آنچه را که نیاز داشته باشند بتوانند از رسانه های داخلی دریافت کنند. این موضوع محقق نمی شود مگر اینکه رسانه های داخلی از آزادی کافی برخوردار باشند تا بتوانند در چارچوب های اخلاقی، حرفه ای و قانونی اطلاع رسانی کنند.

براساس عقیده‌ای قدیمی و منسوخ شده، شما می توانید برخی خبرهای منفی را پنهان کنید و مانع از انتشار آنها شوید. اما براساس دیدگاه‌های جدید، شما نمی توانید مانع از انتشار هیچ خبر منفی‌ای شوید. اما، شما می توانید با اطلاع رسانی صحیح، دقیق و سریعِ خبر منفی، به رسانه های داخلی در پوشش این خبر، اولویت دهید. اعتماد مردم / مخاطبان را جلب کنید؛ مانع از ایجاد خبر تحریف شده، غیردقیق و غیرواقعی شوید و از تهیه خوراک خبری برای رسانه های خارجی، جلوگیری کنید.

هر کشور و هر دولت و هر حکومتی در جهان، خبر منفی دارد. اگر کشور و دولت و حکومتی، هیچ خبری منفی نداشته باشد این وضعیت خود یک خبر بسیار منفی است.

هیچ کس نمی تواند خبرهای منفی را پنهان یا مخفی کند. حال انتخاب با ماست. اگر خبر منفی را رسانه و روزنامه نگار داخلی منتشر کنند بهتر است یا رسانه خارجی؟ ترجیح کدام است؟ اگر رسانه داخلیِ آزاد و حرفه ای، خبر منفی را منتشر کند قطعا در زمینه صحت و جزئیات آن، وسواس بیشتری نسبت به رسانه خارجی خواهد داشت. در نتیجه مانع از شکل گیری تحریف یا انتشار خبر جعلی خواهد شد.

هر چه رسانه هنگام انتشار خبر از محل اتفاق و بروز حادثه، دورتر باشد احتمال خطا نیز بیشتر می شود.

هم کره شمالی خبر منفی دارد هم کره جنوبی. با این تفاوت که خبرهای منفی کره جنوبی توسط رسانه های همین کشور منتشر می شوند اما خبرهای منفی کره شمالی توسط رسانه های دیگر کشورها. مثال دیگر آمریکاست. اگر خبرهای منفی مربوط به آمریکا را بررسی کنید متوجه می شوید تقریبا و نزدیک به 100 درصد خبرهای منفی این کشور اول بار در رسانه های آمریکایی منتشر شده اند.

آمریکا یکی از مثال ها در زمینه اشباع اطلاع رسانی داخلی است. یعنی چیزی از حوادث امریکا برای پوشش توسط رسانه های خارجی نمی ماند. اشاره به این نکته قابل توجه است که کشورهای دیگر در راه اندازی رسانه و تاثیرگذاری رسانه ای برای امریکا موفق نبوده اند یا ناکام شده اند. آخرین و مهمترین نمونه آن تعطیلی شبکه "الجزیره آمریکا" است.

شبکه الجزیره با راه اندازی شبکه جداگانه و مستقلی به نام "الجزیره آمریکا" تلاش می کرد در صحنه آمریکا فعال باشد اما 5 سال قبل با ناکامی، آن را تعطیل کرد. زیرا هر خبری که دارای ارزش خبری باشد قطعا رسانه های آمریکایی آن را پوشش می دهند و دیگر سهمی به "الجزیره آمریکا" نمی رسد.

دکتر اکبر نصراللهی استاد علوم ارتباطات، در این زمینه این نظر را مطرح می کند که اطلاع رسانی حرفه ای و آزادانه رسانه های داخلی، نوعی "بازدارندگی" داخلی در برابر رسانه های خارجی ایجاد می کند.

علاوه براین، اگر می خواهیم روزنامه نگاران حرفه ای و قوی داشته باشیم راهی نیست جز داشتن رسانه های آزاد و حرفه ای که بتوانند با رقبای خارجی، رقابت کنند.

اشباع اطلاع رسانی داخلی هم منوط به داشتن رسانه های آزاد و حرفه ای در داخل کشور است.
برای داشتن رسانه های آزاد و حرفه ای می توان این پیشنهادات را مطرح کرد:

1- قانون صدور مجوز برای رسانه های مکتوب و غیرمکتوب، حذف شود و به مانند کشورهای توسعه یافته جهان، راه اندازی رسانه صرفا مشروط به اطلاع رسانی به دادگستری یا اعلام عمومی شود. یعنی مالک رسانه قبل از راه اندازی، جزئیات رسانه اش را به دادگستری اطلاع می دهد تا در صورت وجود شکایت، قابل پیگیری باشد. رسانه، شبنامه و مخفی نیست بلکه عیان است و شفاف. در صورت وجود شکایت، شاکی به دادگاه مراجعه و رسیدگی انجام می شود.

2- انحصار راه اندازی شبکه های رادیو تلویزیونی از صداوسیما گرفته شود و همه بتوانند بدون نیاز به دریافت مجوز و صرفا با ثبت یا اطلاع به دادگستری، شبکه های خصوصی رادیو تلویزیونی راه اندازی کنند. در صورت وجود شکایت، شاکی به دادگاه مراجعه و رسیدگی انجام می شود.

3- توقیف و تعطیلی مطبوعات و رسانه ها لغو شود و به جای آن از سوی دادگاه جریمه مالی برای رسانه های متخلف جایگزین شود.

4- صدور حکم زندان برای روزنامه نگاران، لغو و جریمه مالی، جایگزین آن شود.

5- اصول قانون اساسی به ویژه در موارد زیر رعایت، اجرا و تقویت شود.
اصل 10: هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور آزادی های مشروع را هرچند با وضع قوانین و مقررات سلب کند . (نکته: حق اطلاع رسانی و دریافت اطلاعات، یکی از حقوق و آزادی های اساسی مردم است)
اصل 23: نشریات و مطبوعات در بیان مطالب آزادند مگر آنکه مخل به مبانی اسلام و حقوق عمومی باشد. تفصیل آن را قانون معین می کند.
اصل 25: سانسور ممنوع است مگر به حکم قانون.

6- به رسمیت شناختن روزنامه نگاری حرفه ای برپایه و هدف اطلاع رسانی صحیح و دقیق.

7- به رسمیت شناختن بی طرفی و استقلال حرفه ای رسانه ها و روزنامه نگاران.

8- تفکیک رسانه ها از ارگان های اطلاع رسانی و خدمات تبلیغاتی.

9- تعطیلی همه رسانه های ارگان (رسانه های وابسته به نهادهای حکومتی و دولتی).

10- حفظ صداوسیما به عنوان تنها رسانه عمومی و تامین کل بودجه آن از طریق دریافت عوارض از مردم.
صداوسیما نیز باید بازتاب دهنده وقایع به صورت صحیح و دقیق و نظرات همه طیف ها و بخش ها باشد. نظارت بر صداوسیما باید توسط شورایی از منتخبان مردم و کارشناسان علوم ارتباطات و رسانه باشد.

11- تقویت دادگاه های رسانه ای، استفاده از روزنامه نگاران خبره و باتجربه در دادگاه مطبوعات و افزایش آشنایی قضات با رسانه.