قتل در شبکه‌های‌ اجتماعی؛ داستان نوجوانی به نام اُلی

بعد از قتل اُلی استیونز بود که مادر و پدرش فهمیدند پسرشان از طریق تلفنش با چه دنیای خشن و مخربی روبه‌رو بوده است. او در پارکی نزدیک خانه‌‌شان در شهر ردینگ، در جنوب شرقی انگلستان،‌ کشته شد.

ماریانا اسپرینگ، در گزارشی برای بی‌بی‌سی، به نقش شبکه‌های اجتماعی در مرگ این نوجوان ۱۳ ساله پرداخته و اینکه چطور حساب کاربری یک نوجوان در معرض تبلیغ فروش اسلحه و ویدئوهای خشونت‌آمیز قرار گرفته است.

ژانویه پارسال، آماندا و استوارت استیونز،‌ از دو پنجره جدا پسرشان را دیدند که خانه را ترک می‌کند اما نمی‌دانستند این اخرین بار است او را می‌بینند. اُلی استیونز با دمپایی به پا و موبایل در دست راهی پارک باگزباتم در آن دست خیابان شد.

مدتی کوتاه بعد از ترک خانه در همان‌جا به قتل رسید.

تلفنی که در دست نگه داشته بود، می‌توانست به این سوال‌ها جواب بدهد که چه اتفاقی افتاده است.

دو پسر نوجوان در اینترنت یک دختر را استخدام کردند تا اُلی را گول بزند و به محوطه باز پشت خانه‌اش بکشاند تا آنجا او را با ضربات چاقو به قتل برسانند. تمام حمله که از یک دعوا در یک چت گروهی در یک شبکه‌اجتماعی شروع شده بود، در همان شبکه‌های اجتماعی برنامه‌ریزی شد.

اُلی با پدرش استوارت / عکس:STEPHENS FAMILY
                                                                                                                              

والدینش از کشف دنیای تیره خشن و پرنفرتی که پسرشان و دوستانش از طریق گوشی‌هایشان در آن زندگی می‌کردند، شوکه بودند.

استوارت،‌ پدر اُلی، شروع به تحقیق درباره نقش شبکه‌های اجتماعی در ماجرا کرد و اینکه پسر ۱۳ ساله‌اش در معرض چه چیزهایی بوده است.

استوارت در حالی که با او روی مبل خانه‌شان در ردینگ نشسته بودیم،‌ گفت: «آنها در شبکه                                              اجتماعی شکارش کردند، او را تعقیب کردند و سرانجام به قتل رساندند.»

«شبکه‌های اجتماعی مقصر قتل نیستند اما هیچ کمکی به محافظت از او نکردند و بدون این شبکه‌ها، او اکنون می‌توانست زنده باشد.»

پلیس منطقه «تیمز ولی» که ردینگ در آن است، می‌گوید داستان اُلی به خاطر نقش بزرگی که شبکه اجتماعی داشت، برجسته شد. و پلیس هراس دارد که شواهد قلدری و آزار و ویدئوهای خشن شامل تصاویر چاقو که در گوشی‌های قاتلان پیدا شده، فقط «نوک قله یک کوه یخ بسیار بزرگ باشد.»

من تصمیم گرفتم برای آنکه ببینم یک نوجوان با چه چیزهایی در شبکه‌های اجتماعی مواجه است، یک حساب کاربری به عنوان یک فرد ۱۳ ساله در پنج شبکه اصلی پرطرفدار بسازم.

با استفاده از عکس پروفایل ساخته شده توسط کامپیوتر، برای یک پسر ۱۳ ساله حساب کاربری درست کردیم و برای این کار با یکی از دوستان اُلی مشورت کردیم و حساب‌های نوجوانان در شهر ردینگ را بررسی کردیم. می‌خواستیم ببینیم یک پسر ۱۳ ساله درگیر در موضوعات جذاب برای سن و سالش در معرض چه مطالبی قرار می‌گیرد و چه محتوایی به او توصیه می‌شود؛ از ورزش و بازی گرفته تا تمرین موسیقی و مطالب جنایی با محتوای ضدیت با چاقو.

همینطور می‌خواستیم ببینیم آیا شبکه‌های اجتماعی بر ویدئوها و تصاویر شامل چاقو نظارت دارند و آنها را کنترل می‌کنند یا نه. تصاویر شامل چاقو مانند همانها که کودکان متهم به قتل اُلی به اشتراک گذاشته‌ بودند، مد نظرمان بود.

برای این کودک ۱۳ ساله در پلتفرم‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی حساب کاربری درست کردیم.

بعد از دو هفته لایک کردن موضوعات پیشنهاد شده به این نوجوان فرضی و دنبال کردن آنها و همین‌طور لایک کردن موضوعات مورد علاقه خودش، نتایج به دست آمده حیرت‌انگیز بود:

در اینستاگرام، یوتیوب و فیسبوک،‌ به نوجوان ۱۳ ساله ما پیشنهاد شده بود مطالبی را ببینید که در آن افراد استفاده از چاقو را نمایش می‌دهند، مطالبی که خشونت را تحسین می‌کنند و مطالبی که فروش چاقو را تبلیغ می‌کنند.

وقتی ما از طریق این حساب کاربری فعالانه دنبال مطالبی جنایی در مخالفت با استفاده از چاقو گشتیم، در اینستاگرام، فیسبوک و یوتیوب با محتوا، عکس‌ها،‌ فیلم‌ها و گروه‌هایی مواجه شدیم که طرفدار چاقو هستند.

در شبکه‌های اینستاگرام، فیسبوک، یوتیوب و اسنپ‌چت هیچ تلاشی نشده بود که تصاویر مروج استفاده از چاقو از یک نوجوان ۱۳ ساله پنهان شود. اما شبکه‌ تیک‌تاک محتوا را به دلیل نقض قوانین این شبکه و فعالیت‌های خطرناک حذف کرده و به حساب کاربری ساختگی ما هشدار داد که در معرض تعلیق است.

«جهان مخفی»
وقتی اُلی آن روز خانه را ترک کرد، به آماندا اطمینان داد که گزینه مکان‌یابی موبایلش فعال است و مادرش می‌تواند بفهمد او کجاست. یکشنبه بعد از کریسمس بود و اعضای خانواده آماده می‌شدند که روز بعد به سر کار و مدرسه بازگردند. آماندا انتظار داشت پسرش قبل از تاریک شدن هوا برگردد.

اما مدتی کوتاه بعد از آنکه اُلی از خانه بیرون رفت، کسی در خانه را زد. پسری که اُلی او را می‌شناخت. آماندا نمی‌توانست هضم کند که پسر چه می‌گوید.

«فکر کردم 'الان او گفت اُلی چاقو خورده؟'»

استوارت و خواهر بزرگ‌تر اُلی به سمت زمین بازی که آن‌سوی خانه‌شان بود رفتند. اُلی در استخری از خون خود افتاده بود. آماندا هم به دنبالشان راهی پارک شده بود.

استوارت می‌گوید: «فقط دستش را گرفتم و گفتم من را ترک نکن.»

دوستان،‌ همسایه‌ها، و کسانی که سگشان را بیرون برده بودند، همه سعی کردند کمک کنند اما خیلی دیر شده بود. او در پارک جان داد.

تخت اُلی با کارت‌هایی که بعد از مرگش فرستاده‌اند و خرس عروسکی‌اش به نام تارزان
                                                                                                                                                                

استوارت می‌گوید: «صبح‌ها من هنوز دنبال پاهایش می‌گردم که چطور از انتهای تخت بیرون می‌زد.» هر روز ندیدنش روی تخت پدرش را زجر می‌دهد.

تخت اُلی همچنان با پتوی محبوبش مرتب شده است. آمانادا هنوز برای او آبنبات می‌خرد وقتی اتاقش را جارو می‌کشد، کاری که اُلی از آن متنفر بود، به عادت قدیم می‌گوید «فقط یک دقیقه طول می‌کشد.»

قبل از آنکه کشته شود، تشخیص داده شد که اوتیسم دارد. آن روزها از گوش دادن به موسیقی و بازی در اتاقش لذت می‌برد.

راهنمای مراقبت از کودکان در شبکه‌های اجتماعی؛ با واتس‌اپ و اینستاگرام چه کنیم؟
شب بعد از قتل، استوارت و آماندا با نگاه کردن به یادداشت‌های نوشته شده در شبکه‌های اجتماعی و چیزهایی که دوستانش درباره اُلی با خواهرش به اشتراک گذاشته بودند، به نقش شبکه‌های اجتماعی در اتفاقی که افتاده بود، پی بردند.

آماندا می‌گوید: «این دنیای مخفی است که در آن می‌توانید هر آنچه خواستید انجام بدهید و بگویید. جهانی که ما هیچ ایده‌ای از وجودش نداشتیم و او را به کشتن داد.»

آماندا، که یک موقع عادت داشت مسیریاب نصب شده در موبایل اُلی را چک کند که ببیند به خانه رسیده و خیالش راحت شود، بعد از کشته شدنش به عادت قدیم موبایل را چک کرد که در اختیار پلیس بود. او از روی سیگنال‌های موبایل دید که همراه با بدن اُلی با آمبولانس به بیمارستان می‌رسد و سپس دوباره به ایستگاه پلیس تیمز ولی برگردانده می‌شود.

شواهد دیجیتال «بی‌سابقه»
اندی هوارد، کارآگاه و بازرس ارشد، وظیفه بررسی محتوای داخل تلفن را داشت. این پرونده‌ای است که آقای هوارد آن را از یک نظر «بی‌سابقه» توصیف می‌کند چون ۹۰ درصد شواهد دادگاه، از تلفن‌های همراه به دست آمد و لازم نشد هیچ کودکی در دادگاه شهادت بدهد.

او توضیح می‌دهد: «ما واقعا از میزان شواهد دیجیتال غافلگیر شدیم.»

شواهد به دست آمده کافی بود تا دو نوجوان که در زمان قتل ۱۳ و ۱۴ ساله بودند،‌ نوامبر گذشته در قتل عمد، مجرم شناخته شوند. دختر نوجوان ۱۳ ساله که اُلی را به پارک کشانده بود، به جرم قتل شبه‌عمد به زندان محکوم شد.

چیزی که در ابتدا پلیس با انبوه ویدئوها، عکس‌ها و اسکرین‌شات‌ها متوجه آن شد، شخصیتی بود که نوجوانان ۱۳ و ۱۴ ساله مرتبط با این پرونده به صورت آنلاین از خود به تصویر می‌کشیدند؛ تصویری در تضاد با واقعیات حومه شهری که در آن زندگی می‌کردند.

تصاویری در اینستاگرام به اشتراک گذاشته شده بود که افراد را با چاقو، کلاه نقاب‌دار بر سر و تی‌شرت‌های کلاهدار (هودی) نشان می‌داد که صورت افراد را پنهان کرده بود.

پلیس همچنین فیلم‌هایی یافت که در آن افراد چاقوهای در دستشان را نشان می‌دادند و همچنین پسرهای مرتبط با قتل اُلی که به یکدیگر حمله می‌کردند. کارآگاه هوارد به بی‌بی‌سی گفت که فکر می‌کند این تصاویر «مرتب و آشکار» در اینستاگرام و اسنپ‌چت به اشتراک گذاشته می‌شود.

بازرس اندی هوارد می‌گوید: «مطمئنا در فیلمبرداری و ضبط رفتارهای بسیار جدی خشونت‌آمیز جذابیت بسیار ناسالمی وجود دارد.»

الی/ عکس: BBC/PHIL COOMES

یک ویدئویی در اسنپ‌چت منتشر شد که پدیده‌ای به نام «کتک‌مالی» را نشان می‌داد. آن ویدئو کاتالیزور زنجیره‌ای از رویدادها بوده که منجر به از دست دادن اُلی شده است.

چیزی که بین نوجوانان به نام کتک‌مالی خوانده می‌شود، تحقیر یک جوان است که از آن فیلم یا عکس گرفته و در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شود. این تصاویر بارها و بارها به اشتراک گذاشته و برای بقیه فرستاده می‌شوند و حس خجالت در قربانی را چند برابر می‌کنند.

اُلی هفته‌ها قبل از قتل، عکس یک پسر کم‌سن را دید که مورد تحقیر قرار گرفته بود و سعی کرد با فرستادن آن عکس به برادر بزرگترش، او را مطلع کند.

وقتی دو پسر که در یک گروه مشترک اسنپ‌چت با اُلی بودند، متوجه شدند که او عکس را منتقل کرده، از دستش عصبانی شدند.

بازرس هوارد می‌گوید آن پسرها فکر می‌کردند که اُلی «زاغ آنها را چوب زده و خبرچینی» کرده است و همین باعث خراب شدن رابطه‌شان شد.

پلیس همچنین صدها صدها پیام صوتی اسنپ‌چت از دو پسر جوان که با اُلی دعوا داشتند، پیدا کرده است. در این پیام‌ها، آنها درباره حمله به اُلی بحث می‌کنند و اینکه یک دختر را برای به دام انداختنش استخدام کنند.

دختر ۱۳ ساله‌ای که حاضر به انجام این کار شد، اُلی را از نزدیک می‌شناخت و دو پسر درگیر در این ماجرا را آنلاین دیده بود. گرچه همه آنها در یک محل زندگی می‌کردند اما در روز حادثه برای اولین بار همدیگر را در صحنه قتل می‌دیدند.

ادبیاتی که افراد محکوم در این پرونده در پیام‌های صوتی به کار می‌برند، شوکه‌کننده است: «اُلی تو فردا می‌میری» و «من حتما می‌‌کوبمش یا چاقو می‌زنمش». آنچه شنیدنش آدم را می‌لرزاند،‌ لحن عادی و سردشان است.

در یکی از صداها، دختر می‌گوید: «[نوجوان ۲] از من خواسته که او را به قرار بکشانم و بعد [نوجوان ۲] مشت و لگد بزند و کتک بزند. خیلی هیجان دارم تو نمی‌تونی بفهمی.»

ظاهرا اسنپ‌چت متوجه هیچ‌کدام از این صداها نشده است. و بر اساس قوانین خود این شبکه اجتماعی امکان این وجود ندارد که یک گفت‌وگوی شخصی یا پیام صوتی خصوصی را گزارش کرد مگر آنکه خود صاحب حساب آن را بفرستد.

بن، جیکوب، ماریانا، پاپی، ایزی و پاتریک روی نیمکت یادبود اولی/ عکس: BBC/TOM TRAIES

بازرس اندی هوارد می‌گوید شواهد جمع‌آوری شده توسط پلیس فقط برای بررسی این پرونده و پیگرد قانونی بوده است و او نگران است آنها فقط سطح آشکار و لایه‌های بیرونی ماجرا را بررسی کرده‌ باشند. به نظر او به احتمال زیاد افراد درگیر این پرونده به طور منظم در معرض محتوای خشونت‌آموز بوده و نسبت به آن بی‌حس شده‌اند.

یک تحقیق که مرکز پلیس و جنایی دانشگاه هادرفیلد انجام داده، این موضوع را تأیید می‌کند که تقریبا در یک چهارم جنایات انجام شده توسط افراد زیر ۱۸ سال، شبکه‌های اجتماعی نقش کلیدی داشته‌اند. بیشتر موارد اعمال خشونت‌هایی بوده که ریشه در رویارویی‌ و دعواهای آنلاین داشته است.

چیزهایی که نوجوانان در اینترنت می‌بینند
در تحقیقاتی که ما انجام دادیم، در مدت دو هفته بعد از دنبال کردن محتوایی که نوجوان خیالی ۱۳ ساله خیالی ما در ردینگ در حساب‌های خود به آن توجه نشان داده، به او پست‌هایی پیشنهاد شده که محتوای آن چاقو یا فروش چاقو و ویدئوهایی بوده که از خشونت تمجید می‌کنند.

این اتفاق در اینستاگرام، فیسبوک و یوتیوب افتاد در حالی که در اسنپ‌چت و تیک‌تاک چنین محتوایی توصیه نمی‌شد.

همه این سایت‌ها وشبکه‌های اجتماعی می‌گویند از کاربران نوجوان محافظت می‌کنند.

متا که مالک اینستاگرام و فیسبوک است، می‌گوید «محتوای تبلیغ خرید یا فروش سلاح‌های تیغه‌دار»‌را برای افراد زیر ۱۸ سال محدود کرده است.

یوتیوب می‌گوید «ممکن است یک محدودیت سنی» به محتوایی اضافه کند که حاوی مطالب «مضر یا اعمال خطرناک قابل تقلید برای افراد کم‌سن» هستند. حساب کاربری ساختگی ما فقط با یک مورد محدودیت سنی مواجه شد.

بعضی از تصاویر و فیلم‌ها شبیه همان‌ها بود که در تلفن‌های قاتلان اُلی پیدا شد. ما می‌خواستیم ببینیم وقتی یک نوجوان ۱۳ ساله یک پست مشابه در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارد، چه اتفاقی برای او می‌افتد.

حساب جعلی که ما درست کردیم حساب خصوصی بود؛ بنابراین هیچ شخص دیگری در معرض دیدن تصاویر چاقو قرار نگرفت.

در حساب کاربری ساختگی نوجوان ۱۳ ساله ما در اینستاگرام، فیسبوک، یوتیوب و اسنپ‌چت، هیچ اقدامی در مقابل انتشار تصاویر حاوی چاقو انجام نشد.

اما شبکه تیک‌تاک به دلیل آنکه این تصاویر را نقض مقرراتتش تشخیص داد، آنها را حذف کرد و هشدار داد که حساب کاربری در معرض تعلیق است. این نشان می‌دهد که امکان تشخیص و حذف چنین محتوایی برای حساب‌های کاربری افراد زیر ۱۸ سال وجود دارد.

ما اکنون حساب کاربری ساختگی را غیرفعال کرده‌ایم.

تجربه ما یک موضوع قابل توجه دیگری را هم آشکار کرد. بعضی از تبلیغات در شبکه‌های یوتیوب، فیسبوک و اینستاگرام که به نوجوان ۱۳ ساله عرضه می‌شد، مناسب سن و علاقه‌های این گروه سنی بود. اینطور به نظر می‌آید که داده‌های مربوط به گروه سنی نوجوانان می‌تواند برای این استفاده شود که آنها را هدف تبلیغات قرار دهد اما از آنها برای حفاظت‌شان در مقابل متحوای مضر خشونت‌آمیز یا تصاویر نشان‌دهنده چاقو استفاده نمی‌شود.

می‌خواستیم بفهمیم محتوایی که به نوجوان خیالی ۱۳ ساله ما در شبکه‌های اجتماعی عرضه شده آیا با محتوایی که به نوجوانان دیگر عرضه می‌شود همخوانی دارد یا نه. برای همین با دوستان اُلی به نام‌های پاپی، پاتریک، ایزی، جیکوب و بن روی صندلی که به یاد او در همان پارک محل چاقو خوردنش نصب شده، دیدار کردم.

بن قبلا کمکم کرده بود که یک اکانت جعلی درست کنم. او و دوستان دیگر اُلی گفتند خیلی قبل‌تر از آنکه ۱۳ ساله بشوند در شبکه‌های اجتماعی حساب درست کرده‌اند. ۱۳ سال حداقل سنی است که بسیاری از شبکه‌های اجتماعی اجازه می‌دهند افراد وارد آن شوند. همه این نوجوانان گفتند تلاشی نشده که سن آنها تأیید شود. والدین اُلی هم می‌گویند او قبل از آنکه ۱۳ ساله شود به این شبکه‌ها پیوسته بود.

بدون آنکه همه محتوای عرضه شده به ما در شبکه‌های اجتماعی را نشان بدهم،‌ به این نوجوانان قسمتی از تصاویر توصیه شده را نشان دادم. اما آنها اصلا از این موضوع تعجب نکردند و قبول داشتند که محتوای حاوی تصاویر چاقو و خشونت به طور مرتب در شبکه‌های اجتماعی به آنها نشان داده می‌شود.

جیکوب درباره تجربه خودش گفت: «راستش را بگویم من چاقوهای بزرگ‌تری دیده‌ام.»

پاپی درباره تصاویری که افراد هم‌سن و سال او عمدتا در اینستاگرام و اسنپ‌چت به نمایش می‌گذارند، گفت: «ما بیشتر در معرض دیدن آدم‌هایی هستیم که چاقو را نمایش می‌دهند.»

بن چاقوهای مدل «رمبو» و ایزی مدل «تیغه پروانه‌ای» را دیده‌اند. ایزی می‌فکر می‌کند مردم این تصاویر را بیشتر به اشتراک می‌گذارند چون چاقوهای رنگی و جذابی هستند.

همه آنها همچنین می‌گویند که روزانه در معرض قلدری سایبری از جمله «کتک‌مالی» بوده‌اند؛ تصاویر تحقیر‌آمیز مانند همان فیلمی که باعث شد بین اُلی و نوجوانانی که او را به قتل رساندند، شکرآب شود.

تمام شبکه‌های اجتماعی با خانواده اُلی ابراز همدردی کرده‌اند. متا که صاحب فیسبوک و اینستاگرام است، می‌گوید که آنها «به محتوای حاوی تهدید، مروج یا شامل خشونت اجازه انتشار نمی‌دهند» و اینکه آنها «فرآیند دقیقی برای همکاری با تحقیقات پلیس دارند» همانطور که در مورد پرونده اُلی انجام داده‌اند. متا گفته «خیلی فوری درباره مواردی که در تحقیقات پلیس مشخص شده، تحقیق خواهند کرد.»

یوتیوب هم می‌گوید «سیاست‌های مشخص سختگیرانه‌ای دارد که اطمینان حاصل کند در این پلتفرم محتوای تحریک‌کننده خشونت» استفاده نمی‌شود.

شبکه اجتماعی تیک‌تاک گفته است «وقتی موضوع درباره حمایت از کاربران، به ویژه کاربران جوان است، هیچ چیز به منزله 'کار تمام شده' وجود ندارد» و این شرکت خواهد کوشید که «تنظیم مقررات و ابزارهای لازم را ادامه دهد» تا از نوجوانان و خانواده‌هایشان در اینترنت حفاظت شود.

اسنپ‌چت هم می‌‌گوید که آنها «قلدری، آزار و اذیت و هرگونه فعالیت غیرقانونی را به شدت ممنوع می‌دانند» و «ابزارهای گزارش‌ کردن محرمانه» را در سایت ارائه کرده‌اند.

در جست‌وجوی پاسخ‌

آماندا و استوارت خواهان راه حلی هستند که سایر نوجوانان ۱۳ ساله در شبکه‌های اجتماعی محافظت شوند

آماندا و استوارت پاسخ می‌خواهند و راه حلی که سایر نوجوانان ۱۳ ساله در شبکه‌های اجتماعی محافظت شوند. و همچنین می‌خواهند قانونگذاران حرفهایشان را بشنوند.

لایحه امنیت آنلاین در حال حاضر در پارلمان بریتانیا است. نادین دوریس، وزیر فرهنگ، می‌گوید: «لایحه برای امن نگه داشتن کودکان و افراد جوان است.»

او از نتیجه تحقیقات ما تعجبی نکرد: «این پلتفرم‌ها می‌دانند که مطالب حاوی تصاویر چاقو به فید رسانه‌های اجتماعی افراد جوان فرستاده می‌شود. آنها می‌توانند این را همین الان اصلاح کنند.»

استوارت و آماندا خواهان این هستند که کار بیشتری برای تشخیص و تأیید سن کودکان در شبکه‌های اجتماعی انجام شود و اینکه در معرض محتوای مضر قرار نگیرند، حتی اگر محتوای تولید شده قانونی باشد. مانند همان تصاویر خشونت‌آمیز و چاقو که حساب کاربری جعلی ما با آن روبه‌رو شده بود.

اما واقعا چطور این قانون می‌تواند شبکه‌های اجتماعی را مجبور به اجرای این قانون کند؟

دوریس می‌گوید: «فکر کنم حفظ اصل اولیه لایحه احتمالا آسان‌تر است. بریتانیا باید امن‌ترین کشور جهان برای کودکان و جوانان آنلاین باشد.»

دولت قول داده جریمه‌های سنگینی برای شرکت‌هایی وضع کند که قانون را رعایت نمی‌کنند.

دوریس می‌گوید: «ما قدرت این را داریم که جریمه‌های چند میلیارد پوندی صادر و اطمینان حاصل کنیم که افراد در آن سازمان‌ها از نظر کیفری مسئول هستند.»

در همین حال،‌ آماندا می‌گوید احساس می‌کند که شبکه‌های اجتماعی با واقعیاتی که در حال اتفاق است، روبه‌رو نمی‌شوند.

استوارت اضافه می‌کند: «سودتان را فراموش کنید،‌ بچه‌ها دارند همدیگر را می‌کشند.»

ماریانا اسپرینگ؛ گزارشگر ویژه شبکه‌های اجتماعی BBC

بیشتر بخوانید:

نارنجکی قدیمی از جنس خاک رس مربوط به جنگ‌های صلیبی (عکس)

معاون پارلمانی رئیسی: شبکه‌های اجتماعی در حال تغییر سبک زندگی، شکاف نسلی و تولید توهم و ابهام و تردیدند / دولت در پی ایجاد حکمرانی سایبری است /شبکه ملی اطلاعات در این دولت راه اندازی می شود

ببینید | عبور خرس قهوه‌ای روی دو پا از کنار اتوبوس گردشگران

ببینید| جاساز‌های جالب در میزکار

تماشاخانه

قهوه ترک یا اسپرسو کدام برنده واقعی هستند؟ دو سبک، دو تجربه (فیلم)

آنچه از بم برجای ماند / ۲۱ سال بعد، هنوز برخی زخم‌ها باز هستند (فیلم)

فیلم های دیگر