اجرای ۲۷ عنوان پروژه زمین‌شناسی در خزر/شناسایی ۶ محدوده مستعد برای اکتشاف گوهرسنگ‌­ها

دکتر علیرضا شهیدی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در قالب توافق‌نامه و برنامه‌ مشارکتی با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو) و معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت اقدام به تعریف برنامه‌ تحولی در بخش زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر جدید معدنی کشور کرد که پس از ماه‌­ها بررسی و تحلیل فنی در کمیته راهبردی مشترک معدنی کشور با حضور مدیران و متخصصان این بخش، استان خراسان جنوبی به عنوان اولین هدف اجرای این برنامه در سال ۱۴۰۰ معرفی و برنامه‌ریزی اجرای پروژه تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایرمعدنی برای آن طراحی و اجرا شد.

وی با بیان اینکه با اجرای موفقیت‌آمیز این طرح در استان خراسان جنوبی، برنامه‌ریزی جهت اجرای هدفمند و منظم طرح از ابتدای سال ۱۴۰۱ بصورت رسمی آغاز شد، افزود: طی این برنامه استان‌های هدف که شامل ۴۲۰ سلول اطلاعاتی در مقیاس یک پنجاه هزارم بود، انتخاب شدند.

وی، فاز اول طرح تحول این سازمان را «تولید اطلاعات زمین‌شناسی و اکتشافی» دانست و اظهار کرد: در این فاز مقرر است تا سه لایه زمین‌شناسی، زمین‌شناسی اقتصادی و اکتشافات ژئوشیمیایی در مقیاس یک پنجاه هزارم تهیه شود که با احتساب تهیه این سه لایه تعداد ۱۲۶۰ پروژه زمین‌شناسی و اکتشافی طی ۵ سال و با پشتیبانی و تامین منابع هدفمند و مناسب اجرا خواهد شد که موجب تحولی چشمگیر در حوزه تولید اطلاعات پایه کشور و کاهش مخاطرات سرمایه‌گذاری در حوزه عمران، معدن و زیرساخت‌های کشور خواهد شد.

شهیدی، اهداف کلان این فاز را «توسعه مناطق کم‌برخوردار و در راستای رونق بخش معدن»، «تولید اشتغال مولد با نگرش ویژه بر نیروی انسانی بومی»، «آمایش سرزمین در قالب کشف ذخایر جدید معدنی»، «افزایش بازدهی و کاهش مؤثر زمان تبدیل کانسار به معدن»، «تربیت نیروی انسانی متخصص بخش معدن (زمین‌شناسی و اکتشاف) در مناطق هدف پروژه تحول» و «ایجاد تحرک در بخش خصوصی (جامعه مهندسین مشاور) در حوزه زمین‌شناسی، اکتشاف و آزمایشگاه‌های علوم زمین از طریق برون‌سپاری فعالیت‌ها» عنوان کرد.

رئیس سازمان زمین‌شناسی، مهمترین دستاوردهای کلان طی اجرای طرح تحول زمین­‌شناسی و اکتشافات معدنی این سازمان را به این شرح عنوان کرد: 

دستاوردهای کمی پروژه تحول استان خراسان جنوبی 

شهیدی با اشاره به دستاوردهای پروژه تحول استان خراسان جنوبی گفت: «شناسایی بیش از ۵۷۰ ناهنجاری ژئوشیمیایی رسوبات آبراهه‌­ای برای عناصر طلا، مس، نقره، سرب، نیکل، آهن، روی و غیره»، «شناسایی ۶ محدوده مستعد برای اکتشاف گوهرسنگ‌­ها»، «تهیه ۶۰ برگ نقشه‌­های زمین­‌شناسی، ژئوشیمیایی و زمین­‌شناسی اقتصادی با مقیاس ۱:۵۰۰۰۰ برای اولین بار در کشور»، «کاهش زمان تولید اطلاعات پایه زمین‌­شناسی و معدنی از سه سال به حدود یک سال» و «بررسی آنومالی حاصل از ژئوفیزیک هوایی در منطقه اسفدن خراسان جنوبی به وسعت ۲۴ کیلومترمربع با استفاده از روش اکتشافات ژئوفیزیک زمینی جهت اکتشاف آهن» از دستاوردهای اجرای طرح تحول در استان خراسان جنوبی به شمار می‌رود.

اهداف کمی مورد انتظار پروژه تحول استان کردستان (خرداد ۱۴۰۱ – خرداد ۱۴۰۲)

* ۲۵ برگ نقشه – گزارش (۳ عنوان لایه اطلاعاتی شامل زمین­‌شناسی، ژئوشیمی و اقتصادی) مجموعا ۷۵ برگ نقشه- گزارش؛

* سطح پیمایش زمین‌شناسی و اکتشافی پروژه‌­ها به میزان ۴۶.۸۷۵ کیلومتر مربع در استان (هر پروژه ۶۲۵ کیلومتر مربع)؛

* اجرای عملیات ژئوفیزیک هوایی به میزان ۲۲.۰۰۰ کیلومتر خطی از خرداد ماه ۱۴۰۱ در پی عملیاتی‌­سازی بالگرد سازمان زمین­‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور بعد از حدود ۵ سال.

اهداف کمی مورد انتظار پروژه تحول استان آذربایجان غربی (شهریور ۱۴۰۱- شهریور ۱۴۰۲)

* ۱۲ برگ نقشه – گزارش (۳ عنوان لایه اطلاعاتی شامل زمین‌شناسی، ژئوشیمی و زمین‌­شناسی اقتصادی) مجموعا ۳۶ برگ نقشه- گزارش؛

* سطح پیمایش زمین­‌شناسی و اکتشافی پروژه ‌ها به میزان ۲۲.۵۰۰ کیلومتر مربع در استان (هر پروژه ۶۲۵ کیلومتر مربع).

اهداف کمی مورد انتظار پروژه تحول استان‌های قم، مرکزی، البرز و اصفهان (آذر ۱۴۰۱- آذر ۱۴۰۲)

* ۲۸ برگ نقشه – گزارش (۳ عنوان لایه اطلاعاتی شامل زمین­‌شناسی، ژئوشیمی و زمین‌­شناسی اقتصادی) مجموعا  ۸۴ برگ نقشه- گزارش؛

* سطح پیمایش زمین‌شناسی و اکتشافی پروژه‌ها به میزان ۵۲.۵۰۰ کیلومتر مربع در استان (هر پروژه ۶۲۵ کیلومتر مربع).

اهداف کمی مورد انتظار پروژه تحول استان یزد (آبان ۱۴۰۲- آبان ۱۴۰۳)

* ۱۳ برگ نقشه – گزارش در قالب مجموعا ۳۹ عنوان پروژه (۱۳ عنوان لایه اطلاعاتی شامل زمین­‌شناسی، ژئوشیمی و زمین‌شناسی اقتصادی)؛

* سطح پیمایش زمین­‌شناسی و اکتشافی پروژه‌ها به میزان ۲۴.۳۷۵ کیلومتر مربع در استان (هر پروژه ۶۲۵ کیلومتر مربع).

اکتشافات هوایی

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، فاز دوم این طرح را اجرای عملیات اکتشاف به روش ژئوفیزیک هوابرد ذکر کرد و گفت: در این فاز که همزمان با شروع طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی کشور و در دور جدید فعالیت‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در حوزه ژئوفیزیک هوابرد طراحی شده‌ است، ۱،۵۰۰،۰۰۰ کیلومتر خطی از مساحت کشور مورد پیمایش و شناسایی اکتشافی قرار می‌گیرد. این روش برای شناسایی ذخایر پنهان و عمقی معدنی به کار می‌رود که تا کنون نیز منجر به اکتشاف کانسارهای خوبی در سطح کشور شده‌ است.

اهداف کلان این فاز شامل این موارد است:

تحول در اکتشافات دریایی

شهیدی با بیان اینکه فاز سوم طرح تحول زمین‌شناسی در حوزه دریایی است، اظهار کرد: این طرح با هدف تولید اطلاعات پایه در حوزه سواحل و محیط­ های آبی کشور اجرا خواهد شد که شامل سه لایه «رسوب شناسی»، «ژئومورفولوژی» و «ژئوشیمی زیست محیطی» خواهد بود و اهداف کلان این فاز شامل این موارد است:

* «تحقق سیاست‌های کلی آمایش سرزمین با توجه به مزیت‌های بالفعل و بالقوه و اجرایی کردن موارد برجسته آن با توجه ویژه بر دریا، سواحل، بنادر و آب‌های مرزی» بر اساس بند ۱۱ از سیاست‌های ­ابلاغی برنامه پنج ساله توسعه هفتم؛ 

* دستیابی به منابع و ذخایر طبیعی و معدنی در پهنه‌های آبی؛

* انجام مطالعات پایه زمین‌شناسی دریایی در قریب به ۵۰۰۰ کیلومتر از سواحل و محدوده­‌های دریایی و دریاچه‌­ای مغفول مانده از دیدگاه معدنی و دسترسی و بهره‌برداری از منابع اقتصادی موجود در آب‌های آزاد؛

* لزوم شناسایی آلاینده‌های زیست‌محیطی در محیط‌های دریایی،

* اجرا و طراحی اصولی در پروژه‌های عمرانی و زیرساختی دریایی، جانمایی‌های دریایی و ایمن‌سازی آنها؛

* تبیین نقش و جایگاه ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک ایران در اقتصاد بین‌الملل در پهنه‌ها و سواحل آبی؛ 

* تامل روی جاذبه‌ها و پتاسیل‌های گردشگری دریایی.

به گفته وی؛ تعداد نقشه‌های ۱:۵۰۰۰۰ در پهنه‌های آبی شمال و جنوب کشور (با احتساب ۳ عنوان لایه اطلاعاتی) به این شرح است:

* دریای کاسپین: ۸۱ عنوان پروژه

* خلیج فارس: ۲۰۴ عنوان پروژه

* دریای عمان:  ۸۴ عنوان پروژه

طرح پیشنهادی زمین‌شناسی دریایی غرب دریای کاسپین- گیلان در سال ۱۴۰۲

۲۷ عنوان پروژه به مساحت ۵۶۲۵ کیلومتر مربع طی ۹ برگه لسکوکلایه، آستانه اشرفیه، رشت، بندر انزلی، سنگرچین، رضوانده، هشتپر، چوبر و آستارا در قالب تهیه نقشه به شرح ذیل:

* نقشه‌­های ژئوشیمی رسوبی و آلاینده‌­های زیست محیطی؛

* نقشه­‌های ژئومورفولوژی سواحل؛ 

* نقشه‌­های رسوب‌شناسی.

پایگاه جامع داده‌های علوم زمین کشور

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ادامه داد: این طرح با هدف تجمیع، استانداردسازی و انتشار تمامی داده‌های علوم زمین کشور (زمین‌شناسی و اکتشافی) مطابق با اسناد و قوانین بالادستی مانند تبصره ۳ ماده ۵ قانون معادن، جزء ۴ بند ب ماده ۴۸ قانون برنامه هفتم پیشرفت، ماده ۷ قانون تمرکز امور صنعت و معدن و همچنین ماده ۷ قانون تاسیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با مشارکت سایر مؤلفه‌های دولتی بخش معدن (معاونت معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران) در حال پیگیری و اجرا است.

از اهداف این طرح ایجاد هم‌افزایی و تسهیل در نظام تبادل اطلاعات مورد نیاز فعالیت‌های معدنی، عمرانی و زیرساختی کشور در حوزه اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشافی است.

وی، توسعه ظرفیت ‌های آزمایشگاهی زمین‌شناسی و اکتشاف (آنالیز مواد معدنی) را از دیگر فازهای این طرح عنوان کرد و یادآور شد: با توجه به نیاز کشور به افزایش ظرفیت آزمایشگاه‌های بخش دولتی و خصوصی در حوزه آنالیز نمونه‌های زمین‌شناسی و اکتشافی این طرح با هدف ایجاد تحرک در بخش خصوصی عهده‌دار خدمت در این حوزه و همچنین ظرفیت‌سازی مناسب در بخش دولتی به اجرا درآمده است.

شهیدی ادامه داد: از اهداف این طرح افزایش ظرفیت آنالیز نمونه‌های زمین‌شناسی و اکتشافی کشور (حاصل از اجرای طرح‌های تحولی) از ۲۰ هزار نمونه در سال به بیش از ۱۵۰ هزار نمونه در سال است. در این طرح که از سال ۱۴۰۰ به اجرا درآمده است، در سال ۱۴۰۱ میزان آنالیز نمونه‌ها به ۴۵ هزار نمونه در سال و در سال جاری به ۷۰ هزار نمونه در سال رسیده است و انتظار می‌رود این میزان طی برنامه هفتم پیشرفت به بیش از ۱۵۰ هزار نمونه در سال برسد.

همکاری‌­های بین‌المللی

وی اضافه کرد: با توجه به نیاز بخش زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی کشور مبنی بر به‌کارگیری فناوری‌ها و تبادلات فنی-مهندسی همکاری‌های بین‌المللی در این حوزه با کشورهای هدف تعریف شد که در گام اول و با توجه به اعلام آمادگی مجموعه‌های مورد فراخوان، همکاری با کشور روسیه (هلدینگ دولتی روس ژئو) در حوزه ورود خدمات فنی-مهندسی در حوزه تولید اطلاعات پایه زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی در دستور کار قرار گرفته است.

به گفته وی، این همکاری بر اساس توافق‌نامه سه‌جانبه بخش معدن کشور میان (معاونت معادن و فرآوری مواد وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی (ایمیدرو) ) طراحی شده و اجرا خواهد شد. رایزنی و همکاری با دیگر کشورها از جمله چین در حوزه ورود خدمات فنی و مهندسی در حال انجام است.

شناسایی و پتانسیل‌یابی ژئوپارک­‌ها در کشور

شهیدی گفت: با توجه به وظیفه حاکمیتی این سازمان در شناسایی و پتانسیل‌یابی ژئوپارک‌ها به عنوان مقاصد گردشگری مبتنی بر پدیده‌های زمین‌شناختی و در راستای ارتقاء معیشت و مشارکت جوامع محلی، این سازمان با نزدیک به سه دهه فعالیت در این حوزه طی سال ۱۴۰۰ تا کنون، اقدام به پتانسیل‌یابی مناطق مختلفی جهت ثبت و معرفی ژئوپارک‌­های ملی و جهانی کرده است که همکاری در راستای جهانی‌شدن ژئوپارک قشم، ارس و طبس از جمله این فعالیت‌ها است که در حال حاضر نیز اجرا می‌شود.