چلغوز چیست و چه خواصی دارد ؟ / هر آنچه باید در مورد گیاه چلغوز بدانید

 چلغوز گونه مشخصی از درختان کاج است که در مناطق هند، پاکستان، افغانستان یافت می شود و منطقه خاص آن جنگل های حاشیه غربی هیمالیا است. این گونه کاج به شکل کاج های سنگی شباهت دارد.

به گزارش نمناک، این گیاه منبع غنی از کربوهیدرات ها و پروتئین ها است، که این میوه را به عنوان یک مکمل غذایی مناسب برای بدن تبدیل می کند. تنه درخت بین ۳ تا ۴ متر است. برگ های درخت چلغوز از سه شکل سوزنی مجزا برخوردار است که باعث می شود آن را از دیگران متمایز کند. میوه چلغوز را می توان به صورت خام و خشک و یا در روغن برای استفاده در سالادها سرخ کرد.

برخی از مردم چلغوز را دشنام می دانند اما نام یک نوع آجیل سودمندی است که مغز آن شبیه به تخمه آفتابگردان و طعم آن مشابه بادام و پسته است. دانه های قهوه ای رنگ که در پوسته چوبی مانند قرار دارد و وقتی تفت و بو داده می شود، سر باز کرده و مغز میوه از آن خارج می شود.

ارزش غذایی چلغوز

میزان آب چلغوز ۲۸/۲ در ۱۰۰ گرم است. ۱۰۰ گرم چلغوز حدود ۶۷۳ کالری دارد و سرشار از مواد معدنی، آنتی اکسیدان ها و ویتامین ها است. مقدار پروتئین آن در هر ۱۰۰ گرم ۱۳.۶۹ است، در حالی که مقدار قند این میوه فقط ۳.۵۹ در ۱۰۰ گرم است و همین امر باعث می شود چلغوز یک میان وعده سالم باشد. در هر ۱۰۰ گرم از این میوه، ۲۵۱ میلی گرم منیزیم و ۱۶ میلی گرم کلسیم وجود دارد. ارزش پتاسیم موجود در چلغوز ۵۹۷ میلی گرم در ۱۰۰ گرم است.

چنانچه در این بخش از نمناک گفته ایم این میوه همچنین منبع غنی فولات و آهن است و از این رو برای زنان باردار بسیار مغذی است. حدود ۳۴ گرم فولات در ۱۰۰ گرم موجود است. چلغوز همچنین سرشار از ویتامین A است و به افراد در بهبود بینایی کمک می کند. با مصرف این میوه، به صورت روزانه، شب کوری به طور چشمگیری بهبود می یابد.

موارد ذکر شده در زیر از بهترین منابع سلامتی چلغوز هستند:

منبع غنی از روی

روی یک عنصر اساسی است که از بروز ناباروری جلوگیری می کند. مقدار کافی روی در بدن تعداد اسپرم ها را بهبود می بخشد و باعث می شود اسپرم برای باروری به حرکت درآید. روی، سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند، به بهبودی سریع زخم ها کمک می کند و از بروز مکرر سرماخوردگی جلوگیری می کند.

سرشار از منیزیم

چلغوز منبع غنی منیزیم است. دوز کافی منیزیم از نوسانات خلقی و افسردگی جلوگیری می کند. منیزیم هنگام شب در بدن مصرف می شود، به افراد برای آرامش حواس و ماهیچه ها کمک می کند و خواب خوب شبانه را تسهیل می کند.

منیزیم در رشد ساختاری سالم استخوان ها کمک می کند، از این رو زنان باردار و مسن که نیاز به تراکم استخوان بالا دارند تا بدن آنها به خوبی کار کند، باید به طور مرتب از این عنصر جادویی استفاده کنند. منیزیم انتقال کلسیم در بدن را تسهیل می کند و این به نوبه خود مانع از دردهای مفاصل و سایر دردهای بدن مربوط به سالخوردگی می شود. دوز روزانه منیزیم باعث تقویت قلب سالم می شود.

سرشار از آهن

چلغوز از نظر مقادیر آهن بسیار غنی است. این ماده مغذی برای ذخیره اکسیژن و انتقال آن به اندام های حیاتی بدن مورد نیاز است، برای زنان باردار نیز بسیار مفید است زیرا مقدار آهن مورد نیاز را دریافت می کنند. اگر مادران چلغوز را در رژیم غذایی خود به طور منظم داشته باشند، سلامت و رشد مغز کودک نیز بهبود می یابد.

جلوگیری از دیابت

شاخص قند چلغوز بسیار کم است که باعث افزایش عملکرد انسولین می شود. انسولین به پردازش بیشتر مقدار قندها کمک می کند و بنابراین این میوه از گونه کاج ها، خطر ابتلا به دیابت را کاهش می دهد.

مقدار انرژی بالا

چلغوز سرشار از کربوهیدرات های تولید کننده انرژی است. مواد مغذی موجود در این میوه کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و جذب کلسترول خوب (HDL) را در بدن بهبود می بخشد. وجود آلفا توکوفرول به بدن کمک می کند تا بتواند چربی ها را به انرژی تبدیل کند وچلغوز سرشار از آلفا توکوفرول است و از این رو روند چربی سوزی در بدن را تسریع می کند. اسکارلن یکی دیگر از عناصر حیاتی است که به کاهش سریع کلسترول LDL کمک می کند.

مناسب برای قلب

چلغوز در مقایسه با سایر آجیل ها دارای ترکیب اسیدهای چرب مناسب است و این باعث می شود این میوه برای قلب مفید باشد. ۹۰٪ چربی های موجود در این گیاه اشباع نشده و در نتیجه در جلوگیری از بیماری های قلبی مفید است. چربی اشباع موجود در این میوه فقط به ۱۰٪ محدود شده است که از بیماری های قلبی جلوگیری می کند.

جلوگیری از اشتهای زیاد

چلغوز منبع عالی برای مهار اشتها است. این میوه باعث می شود که معده احساس پر شدن کند و این امر باعث می شود هوس خوردن غذاهای چرب کاهش یابد. افرادی که به دنبال راهی برای کاهش وزن هستند، باید این ماده مغذی را مصرف کنند. آجیل به ترشح هورمون CCK-۸ کمک می کند که اسید پینولنیک را برای سرکوب اشتها تولید می کند.

جلوگیری از حمله ی ویروس ها

با مصرف چلغوز می توان از انتشار آنفولانزا و ویروس تبخال جلوگیری کرد. وجود پلی ساکاریدها در چلغوز به مقابله با بسیاری از ویروس هایی که سلامت را تهدید می کنند، کمک می کند. روغن چلغوز همچنین دارای خواص ضد قارچ، ضد باکتری و ضد فشار خون است. اثر ادرار آور روغن چلغوز، مصرف آن را به عنوان گزینه روغن سالم تر تبدیل کرده است.

سلامت پوست

چلغوز منبع غنی ویتامین E است و در هر ۱۰۰ گرم چلغوز ۹.۳۳ میلی گرم ویتامین E وجود دارد. ویتامین E همچنین به عنوان آلفا توکوفرول شناخته می شود که برای حفظ رطوبت پوست مفید است. ویتامین E در مردان برای تولید اسپرم های سالم و حرکتی برای باروری مورد نیاز است.

تقویت کننده حافظه

چلغوز به دلیل وجود چربی غیر اشباع و اسیدآمینه موجب تقویت حافظه و سیستم ایمنی بدن می شود. همچنین نافع چشم است.

تقویت پوست

برای تقویت پوست می توان مغز چلغوز را نرم کرده و سپس بر روی پوست بمالید، پس از گذشت ۴۵ دقیقه پوست را شستشو دهید.

جلوگیری از ابتلا به سرطان

چلغوز منبع غنی امگا ۶ است و دارای سلنیوم می باشد. این امر به جلوگیری از رشد عناصر ایجاد کننده سرطان در بدن کمک می کند، همچنین وجود سلنیوم در درمان های ناباروری مفید است.

سلامتی ماهیچه ها

مقدار پروتئین موجود در چلغوز ۲۴٪ است که از ضعف ماهیچه ها جلوگیری می کند. با مصرف مرتب این میوه می توان از بروز اسپاسم و درد ماهیچه جلوگیری کرد. لیزین نوعی پروتئین است که وظیفه مدیریت فشار خون بالا را بر عهده دارد. این ماده به مقادیر فراوان در چلغوز وجود دارد و بنابراین با مصرف مرتب این میوه می توانید از فشار خون بالا جلوگیری کنید.

سرشار از آنتی اکسیدان ها

چلغوز حاوی انواع مختلفی از آنتی اکسیدان ها مانند لیکوپن، کاروتنوئید، توکوفرول ها، کاتچین و گالوکاتچین است. همه این آنتی اکسیدان ها به تقویت عملکرد سالم اندام ها کمک می کنند و پوست را سالم نگه می دارند. شما باید این میوه را به جای اینکه به صورت پخته شده مصرف کنید بهتر است آن را خام بخورید، زیرا تحقیقات نشان می دهند هنگام برشته شدن سطح آنتی اکسیدان ها کاهش می یابد.

خواص دارویی و درمانی دیگر چلغوز

از بین رفتن بی خوابی های شبانه با منیزیم موجود در چلغوز
عملکرد مغز و تقویت حافظه
درمان تیرگی پوست
رفع سنگ مثانه
ازبین رفتن دردهای عضلانی، تنش و اضطراب و خستگی مفرط
تعادل فشار خون با پتاسیم و منگنز در چلغوز
افزایش قوای جنسی در افرادی که سرد هستند و میلی به روابط جنسی ندارند
تقویت سیستم ایمنی بدن
درمان مشکلات کبد، چلغوز را دز سرکه خیس کنید و سپس میل نمایید.
چلغوز سرشار از تک چربی اشباع نشده است. این نوع چربی علاوه بر کاهش کلسترول حون، موجب حفاظت از سرخرگ ها از هرگونه آسیب و در نتیجه خواص چلغوز باعث جلوگیری از حملات قلبی می شود.
موارد استفاده از چلغوز

چلغوز گران قیمت است و از جمله محصولات مهم تولید شده توسط Himachal Pradesh و Kashmir در هند است. تخم بذر آن تقریباً بین ۲۰ تا ۵۳ دلار در هر کیلوگرم است.

عوارض جانبی و آلرژی های چلغوز

برخی از افراد از خوردن مرتب چلغوز، تغییر در حس چشایی گزارش کرده اند. این بیماری که به آن دهان کاج گفته می شود حداکثر یک هفته طول می کشد. افراد خاصی که به این میوه حساس هستند دچار بثورات و خارش می شوند و گاهی موارد جزئی از سوء هاضمه، نفخ، استفراغ، مشکل در تنفس و اسهال نیز گزارش می شود.

نکته مهمی که در این بخش از نمناک باید به آن توجه داشته باشید این است که چلغوز طبع گرم دارد و برای افرادی با مزاج خشک، صفراوی و سوداوی مناسب نیست، بنابراین در طب سنتی مصرف آن فقط به افرادی با مزاج رطوبی همچون دموی بویژه بلغمی توصیه می شود.

نگهداری از چلغوز

کاشت چلغوز: چلغوز در شرایط محیطی آفتابی با خاک های زهکش دار رشد می کند. این گیاه در طی ۱۰ سال اولیه، تا ارتفاع ۷ فوت و پهنای ۴ فوت رشد می کند. این درخت از ارتفاع ۲۵ متر با تاجی عمیق، وسیع و طویل برخوردار است. پوست درخت به صورت ورقه ورقه و چروک خورده است بطوری که با کندن این پوسته ها لایه ای به رنگ سبز متمایل به خاکستری روشن ظاهر می شود. نهال چلغوز محیط سایه و به دور از آفتاب را دوست ندارد. بذر کاج چلغوز قابلیت رشد در خاک های شنی، لوم و رسی را دارد، اما خاک زهکشی شده را بیشتر می پسندد و خاک های باتلاقی یعنی شرایط عدم برخورداری از زهکشی را دوست ندارد.

نهال های کاشته شده تحمل خشکی را دارند. کشاورزانی که در گذشته زعفران می کاشتند اما اکنون به جای زعفران، هندوانه می کارند، چلغوز گزینه مناسب تری به جای زعفران برای کاشت است. زیرا در زمین هایی که زعفران کاشته می شد هم از نظر آب و هوا و هم از نظر ph خاک، شرایط بهتری برای کاشت و پرورش چلغوز وجود دارد. این خشکبار مفید در مناطق گرم و خشک بهره وری بیشتری دارد.

رشد این نوع بذر در خاکی با PH خنثی نه اسیدی مطلوب تر است. بهتر است بذر چلغوز را در گلدان به صورت تکی کاشت و در زیر شاسی ها یا چارچوب های سرد به خصوص در اواخر زمستان نگهداری کرد. یک دور کوتاه مدت طی ۶ هفته در دمای ۴ درجه سانتیگراد و هوای زمستانی به جوانه زنه زدن بذر چلغوز کمک می کند.

قلمه زنی و تکثیر: قلمه زنی را باید از درختانی با عمر کمتر از ۱۰ سال تهیه کرد. قلمه ها باید دارای ساقه های کوتاه و دسته ای از برگ های سوزنی باشند. برای ریشه زایی بهتر قلمه ها می توان جوانه های ساقه را چند هفته قبل از تهیه قلمه ها جدا کرد. رشد قلمه ها معمولا کمتر است.

پرورش نهال های چلغوز: با فراهم شدن شرایط اقلیمی باید نهال ها را به محیط طبیعی و دائمی منتقل کرد و به مدت ۱ تا ۲ سال از آنها باید به خوبی نگهداری نمود. ریشه این نهال ها کم و پراکنده است، بنابراین باید به سرعت به مکان اصلی انتقال داده شوند. در زمین اصلی رشد نهال هادر دوره نوجوانی به ارتفاع ۹۰-۳۰ سانتیمتری میرسد. البته درصد موفقیت در رشد نهال هایی که دارای ارتفاع ۱۰-۵ سانتیمتر می باشد به مراتب بیشتر است. علف های هرز اطراف نهال ها را باید طی یک دوره نسبتا طولانی با پاشیدن مالچ های مناسب کنترل نمود. رشد نهال های بزرگتر سرعت کمتری دارد و استقرار آن ها سخت تر است. سیستم ریشه زایی آنها گسترده تر نمی شود و معمولا در برابر بادهای شدید آسیب پذیر هستند.

تهدیدات زیستی کاج چلغوز: درختان کاج چلغوز در کنار جمعی از درختان "کاج آبی" (blue pine) با نام علمی "pinus wallichiana" و "سدر هیمالیا" (Doedar cedar) با نام علمی "cedrus deodara" رشد می کند. این گونه های درخت در معرض خطر انقراض قرار داند. قطع بی رویه این درختان و چرای شدید مرغزارهای محل رشد آنها توسط حیوانات موجب کاهش شدید روند رشد و تجدید حیات دوباره از طریق ریزش بذرها می شوند.

به طور مداوم و روزافزون جنگل های کاج چلغوز در سراسر مناطق رشد رو به نابودی هستند به طوری که وسعت چنین جنگل هایی را به میزان ۳۰ درصد وضعیت گذشته تخمین زده می شود. جنگل های کاج چلغوز بصورت قطعات کوچک و پراکنده قرار گرفته اند و خطرات متعددی زندگی این گیاهان را تهدد می کند. تعداد اراضی که این درختان در آنجا رشد می کنند در حدود ۱۰ منطقه عنوان می شوند.

مهمترین تهدیداتی که جنگل های کاج چلغوز را با خطر انقراض مواجه می سازند شامل:

قطع درختان برای کاربردهای نجاری و سوخت خانگی
برداشت بی رویه مخروط های حاوی بذر
تخصیص اراضی جنگلی به امور کشاورزی
چرای مفرط در جهت کاهش تکثیر طبیعی
افزایش قطعه قطعه شدن اراضی جنگلی

عملیات حفاظت و نگهداری: در افغانستان ایستگاه هایی جهت حمایت از بذرهای کاج چلغوز تاسیس شده است و بسیاری از محدوده های رشد آنها را بعنوان مناطق حفاظت شده، تعیین کرده اند. اما بیشتر اراضی جنگلی کاج چلغوز که در داخل مناطق حفاظتی و یا خارج از آنها قرار دارند، و در معرض تنزل حاصلخیزی و فرسایش ناشی از :قطع درختان برای تأمین سوخت و الوار، چرای مفرط، تبدیل به اراضی کشاورزی و می باشند.

امروزه ضرورت دارد که برنامه های مشخصی برای احیاء جنگل ها در راستای استفاده پایدار از درختان کاج چلغوز بکار گرفته شوند تا این درختان به مرور زمان با خطر کاهش جمعیت روبه رو نشوند.

نحوه برداشت چلغوز در افغانستان

کاج چلغوز های افغانستان در پکتیا، نورستان، کُنر، لغمانو همچنان در کوه های نجراب به شکل جنگل های انبوه رشد می کنند. اگر درخت چغوزه یک سال غوزه بگیرد، دو سال بعد غوزه های درخت، چلغوزه می گیرد. پوشش چوبی غوزه های رسیده، قدری باز است و غوزه های نارس، کاملا بسته هستند. چلغوزه های داخل غوزه های خام آبگین و رقیق است، اما به مرور زمان سخت شده و تبدیل به چلغوزه می شوند.

در مرحله اول برای جمع آوری چلغوزه، چوب های دراز و منظم را گرفته و در نوک آن چنگک هایی مانند داس های کوچک را محکم می بندیم. سپس توسط همان چوب ها غوزه ها را از درخت جدا می کنیم و به مدت چند روز در اتاق هایی به دور از نور نگهداری می نمائیم. در مرحله بعد چلغوزه ها زیر نور آفتاب پهن می کنیم. با گذشت زمان غوزه ها خود به خود دهن خود را باز کردهو چلغوزه از آن خارج می شود. درختان این منطقه خودبه خود تکثیر می شوند و این چلغوزه ها با چلغوزه های موجود در بازار تفاوت دارد. جلغوزه های خام را در منطقه تیمورشاهی شهر کابل در بین ریگ ها و روی آتش بریان می کنند.

بیشتر بخوانید:

جالب ترین خواص لواشک که از آن خبر نداشتید!

تماشاخانه

قسمت سوم : از کشف نوشیدنی‌های تند رومی‌ها تا قدیمی‌ترین طلسم‌ها در دانمارک (فیلم)

داستان طلسم عجیبی که در آن هفت گربه مرده یک تیم آرژانتینی را بیچاره کرد / ماجرای نفرین هفت گربه چه بود؟ (فیلم)

فیلم های دیگر