سيزده سال تلاش مستمر اکنون به بار نشسته است و‌ به زودي برگ زرين ديگري در تاريخ بانک مرکزي ورق مي‌خورد. به همين مناسبت و در آستانه تحقق اين روياي ‌١٣ ساله، پيام بانک نشريه روابط عمومي بانک مرکزي گفت‌وگويي با دبيرکل اين بانک ترتيب داده‌است که در زير‌ آن را از نظر مي‌گذرانيد.

به گزارش ايسنا، اسکناس مورد نياز معاملات روزمره ايران طي ساليان متمادي در خارج از کشور چاپ مي‌شد و اين روند تا سال ‌١٣٦٢‌ ادامه داشت‌. در آن زمان، با تلاش کارکنان سازمان توليد اسکناس و مسکوک بانک مرکزي، چاپ اسکناس در داخل کشور آغاز شد و به دنبال ساخت و بهره‌برداري کارخانه توليد کاغذ و اسناد بهادار (تکاب) توليد کاغذ اسکناس هم ‌از سال ‌١٣٨٢ با استفاده از منابع داخلي امکان‌پذير شد.

اين گام ارزشمند يکي از روياهاي ديرين بانک مرکزي را در زمينه خودکفايي و بهره‌مندي از ظرفيت‌هاي داخلي جامه عمل پوشاند ولي زنجيره توليد ابزارهاي مبادله در داخل ايران هنوز کامل نبود‌ و وابستگي به مطلس وارداتي مورد نياز ضرب سکه‌ها همچنان ادامه داشت و سالانه مقادير متنابهي ارز از کشور خارج مي‌شد‌ به طوري که طبق آمارهاي موجود ، تنها طي هشت سال گذشته براي خريد حدود ‌‌١٣هزار تن مطلس مورد‌ نياز بيش از‌٨٠ ميليون يورو اختصاص يافته است.

‌مطلس خريداري شده معمولا بين يک دوم تا يک سوم نياز واقعي کشور را پوشش مي‌داد‌ و ارقام خريد، به هيچ وجه منعکس‌کننده ميزان سکه مورد نياز نبود.

وجود منابع سرشار خدادادي در اختيار داشتن دانش فني و نيروي کار مقامات بانک مرکزي را مجاب كرد تا از تمامي مزيت‌هاي موجود براي تکميل زنجيره توليد مسکوکات در داخل کشور نهايت بهره را بگيرند ‌و اينک با از خودکفايي در توليد اسکناس و مسکوک سخن مي‌گويد.

سيزده سال تلاش مستمر اکنون به بار نشسته است و‌ به زودي برگ زرين ديگري در تاريخ بانک مرکزي ورق مي‌خورد. به همين مناسبت و در آستانه تحقق اين روياي ‌١٣ ساله، پيام بانک نشريه روابط عمومي بانک مرکزي گفت‌وگويي با دبيرکل اين بانک ترتيب داده‌است که در زير‌ آن را از نظر مي‌گذرانيد.

• در شروع سخن لطفاً بفرماييد «مُطلس» چيست؟

پولک بدون نقش‌ طرح و آماده ضرب را در اصطلاح « مطلس» Coin Blank مي‌گويند. مطلس پس از گذراندن مراحل مختلف توليد ‌(همچون: ذوب‌، ريخته‌گري، نورد، سخت‌کاري، پانچ، آنيلينگ، ريمينگ، بازبيني،‌تفکيک و بسته‌بندي) از دستگاه ضرب عبور مي‌کند‌ و از آن پس، در بازار معاملات روزانه به عنوان «سکه» شناخته مي‌شود و داراي ارزش قانوني است.

• تاکنون مطلس مورد نياز کشور چگونه تامين مي‌شد؟

براساس ماده‌‌٣‌ قانون پولي و بانکي‌، توليد سکه مورد نياز مردم به منظور تسهيل مبادلات خرد روزانه بر عهده بانک مرکزي است و تا کنون نياز کشور به مطلس به طور عمده ‌از منابع خارجي تامين مي‌شد.

• تفکر توليد مطلس در داخل کشور از کجا شکل گرفت ؟

سرانه هر فرد از مطلس وارد شده به كشور تنها طي هشت سال گذشته و بدون احتساب واردات سالهاي قبل، بالغ بر ‌٤٢ قطعه مي‌باشد. البته آمارهاي اداره نشر اسكناس و خزانه تعداد سكه‌هاي در جريان و از دور مصرف خارج نشده را بالغ بر هفت ميليارد قطعه نشان مي دهد که بر اين اساس ميانگين پيش گفت بالغ بر يكصد قطعه در حال حاضر مي‌باشد.

اين در حالي است كه سکه‌هاي رايج در کشور از يكسو به دليل ارزش ناچيزآن به لحاظ شرايط تورمي و نيز سنگيني وزن كارايي و استفاده لازم را در مبادلات روزانه مردم نداشته و از سوي ديگر به دليل فزوني قابل توجه ارزش فلز مصرفي نسبت به ارزش قانوني آن به مصارفي غير از مقصود رسيده و در نهايت مي توان گفت، استفاده از سکه در خريد و فروش روزانه كاربرد اساسي و منطقي ندارد.

گرچه در تغيير آلياژ انجام شده طي ساليان اخير قدري اين مشکل مرتفع گرديده است لکن در صورت بروز افزايشي مجدد در قيمتهاي فلز مصرفي، به شرايط قبلي‌ بازخواهيم گشت.

علاوه براين موارد ، ميزان ‌ارز تخصيصي براي خريد‌مطلس از کشورهاي‌خارجي از يکسو و وجود برخي امکانات و مزيت‌هادر کشوراز سوي‌ديگر، توجه مسئولين ‌مربوط در بانک‌مرکزي و ساير مراجع ‌ذي‌ربط براي فراهم ‌آوردن زمينه توليد مطلس‌لازم جهت ضرب سکه رايج کشور را از سالها قبل به خود جلب کرده است.

به طور کلي براي عملي شدن اين منظور، دو ديدگاه مطرح بوده است ؛ تفکر نخست، احداث کارخانه براي ساخت و توليد انبوه مطلس به منظور تامين نياز كشور و بازاريابي منطقه و فروش خارجي توسط بانک مرکزي و ديدگاه دوم واگذاري اين امر (توليد مطلس) به صنايع موجود و مرتبط با موضوع در داخل کشور مي‌باشد كه به نحوي داراي عوامل، تجهيزات و دانش فني مهم اين پروسه و خط توليد مي‌باشند.

• چرا بانک‌مرکزي ديدگاه اول را پيگيري نکرد و همانند کارخانه تکاب - که مسئوليت توليد کاغذ اسکناس و اسناد بهادار‌ را بر عهده دارد- به فکر ساخت کارخانه‌اي مجزا‌ براي توليد مطلس مورد نياز خود نيفتاد؟

از آنجايي که در دنياي امروز، سرمايه‌گذاري در زمينه ساخت کارخانه ذوب و ريخته‌گري تک منظوره براي توليد مطلس توجيه اقتصادي ندارد و صنايع توليد مطلس موجود در دنيا ، در کنار توليد اقلامي چون محصولات نظامي، مهمات، ‌انواع مدال، سکه‌هاي يادبود، ظروف تزئيني‌،‌ ورق و انواع مقاطع با آلياژ متفاوت‌ به توليد مطلس نيز مي‌پردازند‌، به همين دليل، بانک مرکزي به‌ جاي ايده سرمايه‌گذاري براي احداث کارخانه توليد مطلس به فکر استفاده از امکانات موجود در کشور براي تامين نياز‌هاي خود‌ افتاد و به همين منظور صنايع مس شهيد باهنر کرمان انتخاب شد.

• انتخاب شرکت صنايع مس شهيد باهنر کرمان براي اين منظور ، براساس چه ويژگيها و امکاناتي انجام شد ؟

شرکت صنايع مس شهيد باهنر از چهار کارخانه ذوب و‌ ريخته‌گري، اکستروژن ، نورد و توليد لوله مسي تشکيل شده و با در‌اختيار‌داشتن بهترين ماشين‌آلات و ‌١٥٠٠ نفر پرسنل مجرب در زيربنايي به مساحت ‌١٠٠ هکتار در ‌١٢ کيلومتري شهر کرمان احداث شده است.

صنايع مس شهيد باهنر در سطح کشور به عنوان بزرگترين شرکت واسط بين توليدکنندگان مس خام و صنايع پايين دستي ، از جمله صنايع برودتي و حرارتي، رادياتورسازي، شيرآلات گازي و بهداشتي ، صنعت برق و ... بوده و در ايران و منطقه به عنوان نامي معتبر در زمينه توليد انواع ورق، تسمه ،کويل، لوله و انواع مقاطع از جنس مس و آلياژ‌هاي مربوط به آن شناخته مي‌شود.

اين مجتمع با در اختيارداشتن تکنولوژي روز دنيا از دانش فني و تجربه بالايي در توليد محصولات مسي برخوردار است و ظرفيت‌ توليد‌ سالانه آن‌١٢٠٠٠ تن ورق و ‌١٥٠٠٠ تن لوله مسي مي‌باشد. ‌امکانات اين شرکت در کنار دانش فني بسيار ارزشمند آن براي توليد سکه عبارتند از: يک خط ريخته‌گري با دو کوره ‌١٦ تن مذاب در ساعت و يک خط جديد کوره مذاب پيوسته با ظرفيت ‌١٢٠٠٠ تن در سال که از سال ‌١٣٨٨ مورد بهره برداري قرار گرفته است .

• کشورمان براي توليد مطلس موردنياز از چه مزيت‌هاي داخلي برخوردار است؟

به فضل الهي‌ کشورمان از ظرفيت‌ها و توانمنديهاي بسيار بالايي در اين زمينه برخوردار است که بهره‌گيري از آنها مي‌تواند ضمن حصول خودکفايي در اين زمينه و جلوگيري از خروج منابع ارزي‌ براي کشورمان درآمدزايي ارزي هم داشته باشد. که برخي از آنها عبارتند از:

- وجود منابع بسيار غني مس در ايران: مس مهم‌ترين و اصلي‌ترين عنصر تشکيل‌دهنده غالب سکه‌هاي رايج دنيا است. گفتني است معادن مس سرچشمه در استان کرمان با ‌١/٢ ميليارد تن ذخاير قطعي مس با عيار ‌١/١٢ درصد در رديف بزرگترين معادن مس روباز پروفيلي جهان قرار دارد و معادن ميدوک در شهر بابک ‌کرمان نيز با داشتن ‌١٤٥‌ميليون تن ذخيره يکي ديگر از معادن بزرگ مس کشور را تشکيل مي‌دهد.

- نياز ميانگين سالانه داخلي به خريد حداقل ‌٢٠ ميليون دلار مطلس که دغدغه هاي سرمايه گذاري در اين بخش را مرتفع مي سازد .

- امکان رقابت در بازارهاي بين‌المللي و منطقه‌اي به منظور فروش و صادرات اين محصول به کشورهاي همسايه.

- وجود تجهيزات اصلي مورد نياز براي توليد سکه در صنايع فعلي و موجود کشور که مي‌توانند در کنار خطوط عظيم توليدي خود به توليد مطلس نيز بپردازند.

- دستمزد پايين نيروي کار ايراني در قياس با ساير کشورهاي توليد کننده مطلس و اثر مستقيم اين امر بر بهاي تمام شده محصول

- ارزاني منابع سوخت در ايران که موجبات تقليل قيمت تمام شده محصول و در نتيجه امکان شرکت و رقابت در مناقصه‌هاي بين المللي را فراهم مي‌سازد.

- ايجاد شرايط مناسب براي انتقال‌تکنولوژي‌ و استفاده مناسب از نيروي متخصص و با استعداد داخلي با‌توجه به‌سابقه ديرين کشورمان در صنعت ريخته‌گري و ايجاد بستر‌هاي لازم براي پرورش استعدادهاي موجود و ماهر براي آينده

- وجود دو منطقه آبي خليج فارس و درياي مازندران و فراهم بودن امکان دسترسي به کشورهاي منطقه و در نتيجه، فراهم شدن امکان رقابت در بازاريابي و فروش مطلس به ساير کشورها و...

• مفاد قرار‌داد منعقد شده ميان بانک مرکزي و مس شهيد باهنر براي تهيه مطلس چه مواردي را در بر ‌مي‌گيرد؟

در تيرماه سال جاري و در جريان بازديدي که از صنايع مس شهيد باهنر داشتم ، مذاکراتي با مديران آن شرکت به عمل آمد و ضمن بررسي پيشنهادات ارائه شده از سوي مديران شرکت مذکور براي استفاده بهينه از امکانات موجود، تهيه تجهيزات تکميلي و توليد انبوه مطلس، يک قرارداد ‌٥ ساله بين طرفين منعقد و براساس آن مقرر شد شرکت مس شهيد باهنر، ضمن تحويل سالانه حداقل ‌٢٥٠٠ تن مطلس به سازمان توليد اسکناس‌ و مسکوک بانک مرکزي ، پيش‌پرداختي نيز جهت خريد تجهيزات لازم دريافت نمايد.

همچنين پس از برگزاري جلسات متعدد مسئولان بانک مرکزي و شرکت مس شهيد باهنر، موارد مهمي نظير حاشيه اطمينان از خريد محصول توليد شده توسط بانک مرکزي، پوشش احتمال ضرر و زيان صنايع مس شهيد باهنر به دليل تغيير قيمتها در بازار فلزات غيرآهني طي پنج سال آتي از طريق تأمين مسکوک منسوخه موجود در بانک مرکزي به عنوان مواد اوليه، پيش بيني افزايش دستمزد ، هزينه‌هاي توليد و تورم در سال‌هاي آتي و طي مدت قرارداد و تامين مالي لازم به منظور خريد ماشين‌آلات و تجهيزات تکميلي صنايع مس از طريق پرداخت بخشي از دستمزد توليد با استفاده حداکثري از ظرفيت‌هاي قانوني، در قرارداد منعقده لحاظ شد و چشم انداز مطلوبي را از اجراي اين طرح ملي ترسيم کرد.

• با امعان نظر به تطويل زمان انجام اين طرح و وقفه هاي طولاني بوجود آمده که باعث از دست رفتن زمان با ارزش زيادي شد ، چه تمهيدي براي به سرانجام رسيدن اين مهم اتخاذ شد ؟

با توجه به تجربه چندين سال اخير و مشکلات موجود که مانع به ثمر رسيدن تلاشهاي بي وقفه مسئولين بانک در مسير انعقاد اين قرار داد شد ؛ مقامات بانک مرکزي لازم ديدند ، براي رفع نگراني و ترديد مسئولين شرکت مس شهيد باهنر، برداشتن گام‌هاي عملي براي ر‌سيدن به خودکفايي در توليد اين محصول و کسب اطمينان از دريافت به موقع مطلس مورد نياز خود، به منظور اعطاي تضمين‌هاي لازم و انعقاد قرارداد پنج ساله ، موضوع را در سطح کلان اجرايي کشور مطرح کنند .

لذا به دنبال مکاتبه‌اي که اواخر سال گذشته از سوي بانک مرکزي با دفتر رياست جمهوري صورت گرفت، به تفصيل اهميت مسئله ، مشکلات و موانع موجود که منجر به مطول شدن اين مسير و در نتيجه تأمين نياز مطلس از منابع خارجي شده است براي‌ شخص رييس جمهور محترم تشريح شد . خوشبختانه به برکت دستور مساعد ايشان که به حق کمک اصلي و اساسي در اين راه بود ، مراحل انعقاد اين قرارداد مهم سريعتر از حد انتظار طي شد و به سرانجام رسيد .

* با انعقاد قرارداد و اجرايي شدن اين طرح ملّي طي پنج سال آتي ، چه ميزان صرفه جويي ارزي مورد انتظار است ؟ و آيا علاوه بر تامين نياز داخلي مي توان به صادرات اين محصول نيز اميدوار بود ؟

البته ؛ به برکت دستور مساعد رييس جمهور محترم ، پيگيريهاي مستمر بانک مرکزي، همت کارکنان پرتلاش صنايع مس شهيد باهنر و با راه‌اندازي خطوط توليد اين محصول، علاوه بر تأمين نياز مطلس کشور مجال حضور در عرصه بازارهاي بين‌المللي را نيز پيدا خواهيم کرد.

خوشبختانه با انعقاد اين قرار داد، چندين سال تعامل مقطعي ميان‌ بانک مرکزي و صنايع مس شهيد باهنر به همکاري دائم تبديل شده و به طور حتم، رهاورد اين اقدام پرخير و برکت، خوکفايي‌کشور از واردات مطلس خواهد بود.

اکنون مي‌توانيم با افتخار اعلام نماييم به يار‌ي خدا، در آينده نزديک شاهد بي‌نيازي کشور ‌از خريد مطلس خارجي خواهيم بود که از اين رهگذر‌ ايران در رديف کشورهاي صادرکننده مطلس قرار گرفته و اين صنعت نوپا و بي‌همتا در سطح منطقه، براي کشور ارزآور نيز خواهد بود و حداقل طي پنج سال آتي‌١٠٠ ميليون دلار صرفه‌جويي ارزي عايد کشور عزيزمان خواهد شد .

نکته مهم ديگري هم که بايد به آن اشاره شود ، اين است که پيش از اين ، از لحظه ‌تصميم‌گيري براي ضرب يک سکه خاص تا رسيدن آن‌به بازار و به دست مردم حداقل ‌٧ ماه زمان نياز بود ولي‌ اکنون ما ‌قادريم حداکثر ظرف مدت يک ماه، سکه مورد نياز را توليد و وارد چرخه گردش مبادلات خرد مردم نماييم که توليد ‌٧ نوع سکه در هشت ماه ابتداي سال جاري ، خود مويد اين نکته است.