تصاویر مقایسه ای از سارایوو قبل و بعد از جنگ

پارسینه - شبه‌جزیره بالکان شامل کشورهای ترکیه، بلغارستان، رمانی، یونان، یوگسلاوی سابق و آلبانی، یکی از حساس‌ترین نقاط جغرافیایی جهان است که تاریخ پنج سده گذشته آن، همواره متأثر از درگیری‌های نظامی دولت‌های منطقه بوده است.

بالکان مدت‌های زیادی دشت خونین انسان‌های دیوانه بوده است، جنگ و بحران در بالکان ریشه در تاریخ کهن این منطقه دارد و بالکان همواره حلقه اتصال بحران در قاره اروپا بوده است.

فروپاشی حکومت‌های کمونیستی در اروپای شرقی علت اصلی واگرایی در بالکان به ویژه در کشور یوگسلاوی بود، زیرا حرکت به سوی دمکراسی چند حزبی در این کشور در اواسط دهه هشتاد و به موازات حرکت‌های دمکراتیک در لهستان شروع شده بود و این رویداد‌ها به آن سرعت بخشید.

تقاضا برای آزادی شهروندان و قومیت‌ها در شش جمهوری سابق یوگسلاوی، باعث مخالفت و مقابله با طرح صربستان بزرگ، تحت پوشش یوگسلاوی شد و بحران یوگسلاوی شروع شد.

تقاضای کشور بوسنی و هرزگوین برای شناسایی بین‌المللی، توسط جامعه مشترک اروپا و آمریکا مشروط به همه‌پرسی شد. ابتدا صرب‌ها این همه‌پرسی را تحریم کرده و سپس با برگزاری رفراندوم ویژه خود طرح استقلال بوسنی و هرزگوین را رد کردند و تشکیل جمهوری صرب‌های بوسنی هرزگوین را اعلام نمودند.

دولت بوسنی و هرزگوین همه‌پرسی را بر اساس اصول بین‌المللی و با نظارت ناظران جهانی برگزار نمود. در این همه‌پرسی بیش از یک و نیم میلیون نفر که ۶۴ درصد از شهروندان را تشکیل می‌دادند به جمهوری مستقل و غیرقابل تقسیم بوسنی و هرزگوین رأی دادند.

یک روز پس از به رسمیت شناخته شدن بوسنی و هرزگوین به عنوان کشوری مستقل، یعنی در ۷ آوریل ۱۹۹۲، این کشور توسط صربستان مورد تجاوز قرار گرفت. این آغاز جنگ ویرانگر بوسنی بود که در سال ۱۹۹۵ با امضای قرارداد صلح دیتون به پایان رسید.

قربانیان این جنگ بیشتر زنان و کودکان بودند. در این جنگ ۳۰۰ هزار غیرنظامی کشته و هزاران زن مورد تجاوز قرار گرفتند. در ۱۱ جولای ۱۹۹۵ ارتش صرب با ورود به شهر سربرنیتسا هشت هزار تن از مسلمانان این شهر را قتل عام کرد. این کشتار در حالی بود که سازمان ملل این منطقه را منطقه امن و تحت کنترل نیروهای بین المللی اعلام کرده بود.

یکی از مسائل دردناک بحران بوسنی و هرزگوین، پاکسازی نژادی می‌باشد که صرب‌ها جهت تثبیت مواضع خود و برهم زدن ترکیب نسبی جمعیت مسلمانان ساکن در این جمهوری و تضعیف حاکمیت قانونی دولت بوسنی بدان متوسل شده‌اند سیاست صرب‌ها در پاکسازی نژادی به روشنی در ایجاد عدم امنیت در سراسر مناطق مورد نظرشان پیاده می‌گردید. درنده‌خویی نیروهای صرب و ارعاب بکار گرفته شده توسط آنان موجب شد که به سرعت صد‌ها هزار تن خانه‌هایشان را ترک کنند.

یکی از بازماندگان این جنگ خانم «حازیرا کاتوویچ بیدیک» است. این زن که همراه با ۸۰۰ مسلمان توسط گروه‌های صرب در چاهی انداخته شده بود، به طور معجزه‌آسایی نجات یافت این زن مسلمان می‌گوید: در آن چاه زنانی زنده زنده و به مرور کشته شدند. زنی در کنار من از خانواده کاتوویچ که حامله بود، دائماً داد می‌زد و از درد به خود می‌پیچید تا اینکه در روز بعد بالاخره جان سپرد. من به خاطر تکه‌ نانی که به همراه داشتم و برای خوردنم در راه گرفته بودم زنده ماندم، دیگران هم مانند من این‌چنین کردند. در جیب بسیاری از اطفال و کودکان تکه‌های نانی بود و من به واسطه خوردن همین نان‌ها زنده ماندم. ابتدا خیلی می‌ترسیدم ولی تکرار این عمل (برداشتن نان از جیب قربانیان) برایم عادی شد. در چاه به دلیل انباشته شدن اجساد روی هم، بوی بدی متصاعد می‌شد. ۸۱ روز بعد کشاورزان روستایی نفیسن، مرا از داخل این چاه نجات دادند. پس از خارج شدن از چاه وزنم به ۳۰ کیلوگرم رسیده بود در حالی که پیش از این، وزن طبیعی‌ام ۷۰ کیلوگرم بود.

شهر سارایوو از پنجم آوریل ۱۹۹۲ تا ۲۹ فوریه ۱۹۹۶ در محاصره بود. سایت ایران بالکان مدتی پیش آماری از خسارات وارده به این شهر را به نقل از منابع رسمی منتشر کرد:

- ۱۰ هزار نفر کشته

- ۵۶ هزار نفر مجروح

- هر روز به طور متوسط ۳۲۹ بمب در سارایوو منفجر شده است.

- فقط در ۲۲ ژوئیه ۱۹۹۳ ۳۷۷۷ بمب (در یک روز) در سارایوو منفجر شد.

- در‌‌ همان روز ۱۰ هزار خانه ویران شد.

- به ۱۰۰ هزار ساختمان خسارات وارد شد و ۵۰۰ هزار نفرزخمی شدند.

- فقط ۱۳ درصد ساختمان‌ها سالم ماند.

- نیمی از کودکان سارایوویی (اعم از مسلمان، صرب یا کروات) در جنگ کشته، مجروح یا آواره شده‌اند. (تقریبا ۷۰۰ هزار نفر)

- تعداد کشته‌های نظامی و غیر نظامی در جنگ از ۱۵۰ هزار تا ۲۶۰ هزار نفر تخمین زده می‌شود.

- در سربنیتسا، در ژوئیه ۱۹۹۵، ۸۳۷۲ مرد مسلمان غیرنظامی به طرز فجیعی به قتل رسیده‌اند.

- تا سال ۲۰۰۰ تعداد جنازه‌هایی که از گورهای جمعی بیرون آورده شد ۴۷۰۰ نفر بوده است.

- کشته شدگان جنگ بوسنی به طور کل ۶۶ درصد مسلمان، ۲۵ درصد صرب، و ۸ درصد کروات بوده‌اند.

- کشته شدگان غیر نظامی ۸۳ درصد مسلمان (۳۰ درصد این رقم زن و کودک بوده‌اند.)، ۱۰ درصد صرب، و ۵ درصد کروات بوده‌اند.

- ۲۸ هزار نظامی مسلمان، ۱۴ هزار نظامی صرب، و ۶ هزار نظامی کروات در جنگ جان خود را از دست داده‌اند. باقی کشته شدگان غیر نظامی بوده‌اند.

- شمار مفقودین ۱۷۶۸۹ نفر اعلام شده است.

- شمار کودکان به قتل رسیده اعم از صرب، مسلمان و کروات ۱۷ هزار نفر ذکر می‌شود، تعداد مجروحان ۳۵ هزار و ۱۸۰۰ کودک نیز معلول شده‌اند.

- از ۱۹۹۱ تاکنون ۴ میلیون نفر مجبور به ترک خانه و کاشانه خود و انتقال از شهری به شهر دیگر شده‌اند.

- به ۴۴ هزار زن بوسنیایی تجاوز شده است.

- خسارت مالی بوسنی ۲۹ میلیارد دلار برآورد می‌شود.


تصاویر زیر روایتی است از بازسازی حیرت‌انگیز شهر سارایوو، بیست‌ سال پس از جنگ: