وقتی میوه خوردن، شما را بیمار می کند!

استفاده غیرمتعارف مواد شیمیایی و آفت کش ها درتولید محصولات کشاورزی درسالیان اخیر باعث شده تا میوه هایی به ظاهر رنگ و لعاب دار اما بدون مزه و طعم واقعی روانه بازار شود و مصرف کننده به جای دریافت ویتامین برای سلامتی، پذیرای بیماری های گوناگون شود.

امنیت غذایی یکی از دغدغه های اساسی رهبران جوامع بشری است و همپای آن اطمینان ازسلامت مواد غذایی حق طبیعی مصرف کننده و نظارت برتولید وعرضه محصول کیفی و سالم نیز رسالت بدیهی و اولیه دستگاه های متولی از جمله جهاد کشاروزی است.

والدین ما بدون مصرف هیچ گونه کود شیمیایی و سموم آفت کش، تنها با افزودن باقی مانده های آلی طبیعی همانند کودهای گیاهی و حیوانی درباغ و مزارع بهترین و سالم ترین مواد غذایی را برای خود و فرزندانمان تدارک می دیدند.

مدت زیادی از سال های تبلیغ و ترویج کودهای شیمیایی و سموم آفت کش توسط کارشناسان برای افزایش تولید گیاهی نمی گذرد، افزایش یاد شده اما بیشتر کمی بوده است تا کیفی و ما این تغییر را هنگام مصرف خوراک و میوه های بی مزه و بی کیفیت آشکارا احساس می کنیم و دردآورتر این که به گفته کارشناسان مواد یادشده نه تنها دلچسپ و خوشمزه نیستند بلکه خطر آفرین و بیماری زا هم شده اند.

یک عضو هیات علمی گیاه پزشکی بوشهرگفت: تلاش برای افزایش تولید با هدف تامین مواد غذایی مورد نیاز جمعیت باید با افزودن تولید در واحد سطح و میزان سطح زیرکشت تامین شود.

رضا عباسی افزود: گسترش بیایان زایی، بالا رفتن روز افزون دمای اتمسفر در اثر نفوذ ازن و تولید گازهای گلخانه ای ناشی از فعالیت صنعتی و انتشار اسفناک آلاینده های شیمیایی باعث می شود تا کشاورزان و دامپروران بویژه در سرزمین های کم آب تر از جمله ایران لاجرم روش تولید هرچه بیشتر در واحد سطح را برگزینند.

وی بیان کرد: برای رسیدن به بیشترین مقدار تولید در سطحی محدود بیشتر کشاورزان دست به دامان مواد و ترکیبات غیر طبیعی شامل انواع کودهای معدنی و شیمیایی و مواد سنتز شده ریزمغذی برای حاصلخیزی بیشتر در بستر کاشت می شوند.

عباسی اضافه کرد: همچنین کاربرد ترکیبات شیمیایی، هورمونی و آفت کش ها برای مبارزه با عوامل زیان آور در منابع غذایی گیاهی و دامی در حال گسترش است طوری که کاربرد بی رویه این مجموعه ترکیبات شیمیایی و غیر طبیعی موجب آلایش روزافزون محیط خاک، منابع غذایی گیاهی دامی، منابع آبی و محیط زیست ما انسان ها در همه جای جهان بویژه ایران شده است.

وی گفت: علاوه براین حتی پس از برداشت محصولات نیز برای ماندگاری بیشتر به آنها ترکیبات شیمیایی نگهدارنده اضافه می کنند که در مواردی خطر بیماری زایی حاد و مزمن را در انسان دوچندان می کند.

این کارشناس کشاورزی اضافه کرد: استفاده غیرمتعارف انواع سموم از جمله حشره کش، قارچ کش، کنه کش و سایر سموم علف کش در مزارع برای تولید محصول گوجه فرنگی و دیگر محصولات جالیزی از جمله خیار، سبزی و صیفی زنگ خطر را به صدا درآورده است.

عباسی افزود: در گلخانه ها وضع از این هم بدتر است زیرا به علت شرایط گرم و مرطوب در زمستان انواع گوناگونی از آفات مکنده، جونده و بیماری های قارچی روی میوه ها تغذیه می کنند و اغلب کشاورزان گلخانه دار بدون توجه به خطرات مهلکی که این سموم برای مصرف کنندگان ایجاد می کنند برای نجات محصول و حذف عوامل زیان آور گیاهی به طور معمول هر سه روز یک بار مواد شیمایی و هر 10 روز یک بار مواد غذایی را محلول پاشی و یا از طریق آبیاری قطره ای به گیاهان تزریق می کنند.

وی گفت: جالب این که آخرین سمپاشی را درست پیش از برداشت محصول انجام می دهند تا محصولی که روانه بازار شده است براق و مشتری پسندتر باشد.

عباسی اظهارکرد: اگرسموم بموقع و بجا مصرف نشوند با مصرف محصولات تولیدی حاصل از آنها ذره ذره سموم در وجود یکایک ما و نسل های آینده نفوذ می کند و یک روز که دور نخواهد بود به صورت موتاسیون های ژنتیکی، معلولیت های ذهنی و عقب افتادگی های جسمی، بروز بیماری های ناشناخته و کمتر شناخته شده مانند پارکینسون و انواع سرطان های خونی، کبدی و ریوی خودنمایی خواهند کرد.

وی گفت: اوج فاجعه زمانی است که بسیاری از کشاورزان انواع ترکیبات شیمیایی که اثر مثبت برخی از آن ها در هیچ موسسه و مرکز تحقیقاتی و علمی آزمون نشده و به اثبات نرسیده است (حتی مواد هورمونی ناشناخته) ازطریق آب آبیاری غرقابی، تحت فشار و یا به صورت محلول پاشی روی محصولاتی که به شکل تازه خوری و بدون هیچگونه تغییر و فرآوری به طور مستقیم وارد دستگاه گوارش مصرف کنندگان می شود به درون گیاهان وارد می کنند.

عضو هیات علمی گیاه پزشکی بوشهرافزود: سوداگران و سم فروشان سیار که کشاورزان را به امر خطرناک استفاده بی رویه سموم توصیه می کنند تبعات کارشان کمتر از قتل نفس نیست زیرا سلامت جمعیت کنونی و نسل آینده را نیز به خطر انداخته اند.

عباسی گفت: در سال های اخیر به دلیل خطرات فراونی که کاربرد مواد شیمیایی و هورمونی در منابع غذایی و دام داشته است روش های مدیریت مزارع و باغ ها به سوی سامانه های پیشرفته کشاورزی پایدار سیاست گذاری می شود.

عباسی گفت: هدف از اجرای چنین سامانه هایی حفاظت از انسان ها، میکرو ارگانیزم های مفید، محیط زیست گیاهی و جانوری در قالب اجرای کشاورزی سالم، ارگانیک با روش های کاهش و یا عدم مصرف سموم و مواد شیمیایی در مزارع، باغ ها و گلخانه ها ست.

مدیرگروه بهداشت و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی بوشهر گفت: بیشتر آفت کش ها از بین ترکیبات سمی انتخاب می شوند و مهمترین خطرات آنها نیز روی محیط زیست و سلامتی انسان، حیات وحش، گیاهان و موجودات مفید است.

میمنت توبه خاک افزود: با وجود پیشرفت های تکنولوژی، تهیه آفت کش ها بدون خطر نیست و شمار بیشتری از افراد جوامع حداقل در اثر مصرف مواد غذایی دارای باقیمانده آفت کش در معرض مسمومیت هستند.

وی گفت: درصد زیادی از مواد غذایی بویژه میوها و سبزی ها به باقیمانده آفت کش ها آلوده هستند که مقدار آن بیش از حد مجاز است طوری که مصرف نامناسب و بی رویه آفت کش به عنوان یک معضل جهانی مطرح است و سلامت جوامع بشری را تحت الشعاع خود قرار داده است.

توبه خاک اضافه کرد: به دلیل دسترسی نداشتن کشاورزان و حتی کارشناسان کشاورزی به اطلاعات و منابع کافی در ارتباط با آفت کش های جدید ثبت شده در کشور، موارد کاربرد، زمان، مقدار و نحوه مصرف آنها در مزارع باعث شده است که تنها چند قلم از حشره کش ها، علف کش ها و قارچ کش ها و سایر آفت کش ها علیه طیف وسیعی از آفات بکار گرفته شود.

این کارشناس بهداشت حرفه ای بیان کرد: میزان مصرف این چند قلم آفت کش به حد نگران کننده ای رسیده است که کشاورزان از کاهش عملکرد و تاثیر آن شاکی هستند.

وی گفت: طبق مطالعات انجام شده میزان وقوع مسمومیت با آفت کش ها در کشورهای در حال توسعه 13 برابر کشورهای صنعتی است.

مدیرگروه بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی بوشهر افزود: تحقیقات نشان می دهد بقایای برخی از مواد شیمیایی هزاران کیلومتر دورتر از محل مورد استفاده یافت شده اند و برخی از آنها تا چند دهه نیز در طبیعت دوام آورده اند.

وی گفت: هرچند مضرات استفاده از مواد شیمیایی ماندگار روی محیط زیست به طور کامل به اثبات رسیده است اما هم اکنون بیشتر شواهد که تاثیر منفی این مواد بر سلامتی انسان ها را نشان می دهد در حد آزمایشگاهی است و در دنیای واقعی اثبات آنها کار بسیار دشواری است.

توبه خاک گفت: با این وجود هر از گاهی اخباری مربوط به افزایش میزان بعضی بیماری ها به گوش می رسد که فرضیات ارایه شده و یا پیگیری موارد توسط اندک شمار متخصصان و مسوولان، ریشه ترکیبات شیمیایی را در پیدایش این ناهنجاری ها آشکار می سازد.

وی افزود : مطالعات انجام شده روی حیوانات در آزمایشگاه و میزان موارد تماس انسان با آفت کش ها و پسماند های آنها بر این مساله مهر تایید زده است که بسیاری از آفت کش ها دارای پیامدهایی است که به شیوه های مختلف بر سلامت انسان تاثیر می گذارد و از حالت تهوع، استفراغ کردن، التهاب و ناتوانی عمل سیستم ایمنی تا نقص تولد، اختلال عصبی ناشی از مسمومیت و سرطان را در بر می گیرد.

توبه خاک گفت: استفاده از آفت کش های آلی کلره در بیشتر کشورهای صنعتی ممنوع است زریا ناهنجاری های کرموزومی، تخریب دی ان ای، تاثیر بر رشد، یادگیری و رفتار در نوزدانی که مادران آنها با آفت کش ها در تماس بوده اند دیده شده است.

وی افزود: هم اینک در برخی مناطق سموم بی رویه، بدون رعایت دوره کارنس ( مدت زمان استفاده از سم تا زمان از بین رفتن اثرات آن از محصول) و زمان مناسب، بدون رعایت نکات ایمنی توسط زارعان و کارگران مزرعه و بدون تشخیص دقیق عامل خسارت مصرف می شود که افزایش آگاهی کشاورزان و اعمال قوانین و استانداردها از مهمترین راهکار های کاهش مصرف آفت کش هاست.

توبه خاک اضافه کرد: در سال های گذشته مصرف شماری از آفت کش ها در ایران ممنوع شده است که ممنوع بودن دلیل بر نبود این گونه آفت کش ها در بازار نیست بلکه بعضی از حشره کش ها که از لیست سموم مجاز سازمان حفظ نباتات حذف شده اند به صورت غیرقانونی وارد کشور و به فروش می رسند.

مدیرگروه بهداشت محیط و حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی بوشهر گفت: بررسی ها نشان می دهد کاربرد ترکیبات آفت کش ها در برخی محصولات زراعی بیشتر از حد معمول است که می تواند منجر به باقیمانده سموم در حد مقادیر بالاتر از میزان قانونی قابل قبول توسط کمیته کدکس بین المللی و یا سازمان خواربار جهانی شود.

وی گفت: به دلیل این که محصولات کشاورزی موجود در بازار بارکد و شناسنامه ندارند نمونه برداری و بررسی نمونه ها در سطح عرضه، کار بیهوده ای است و بررسی محصولات در مزارع می تواند در مباحث مربوط به وضعیت سلامت محصولات مورد نظر و اتخاذ تدابیر لازم توسط سازمان های متولی در ارتقای ایمنی محصولات کشاورزی راهگشا باشند.

توبه خاک گفت: سموم شمیایی مصرفی در مزارع، باغ ها و گلخانه ها شامل 240 نوع حشره کش، کنه کش، قارچ کش و سایر زیست کش هاست و بازار سیاه این مواد شیمیایی خطرناک نیز همچان داغ است و کشاورزان نیز به دنبال سموم قوی تر می گردند.

رییس سازمان نظام مهندسی کشاورزی استان بوشهر گفت: بسیاری از فروشندگان سم کشاورزی دراین استان به طور غیرمجاز فعالیت می کنند.

سهیل مهاجری برازجانی افزود: دستگاه های متولی باید براستفاده های زیاد غیراصولی کود و سموم شیمیایی نظارت کنند زیرا مصرف بی رویه و غیر متعارف آنها سلامت مردم را با مخاطرات جدی روبه رو ساخته و روز به روز برآمارمرگ و میر زود هنگام افزوده می شود.

وی گفت: هم اینک که کد گذاری محصول تولیدی از مزرعه انجام نمی شود باید با آزمایش کیفی محصول درمبادی ورودی شهرها، میدان ها عمده فروشی های میوه و تره بار نوع و میزان کود و سموم مضر استفاده شده در تولید محصول را کنترل کنند و تعرفه واردات این افیون ها که بیشتر آنها ساخت کشورهای چین، هند، پاکستان هستند افزایش یابد تا به دلیل گرانی تمایل افراد سودجو برای استفاده از سموم و آفت کش ها کاهش یابد.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: تولید محصولات کشاورزی به مدد دو نهاده سموم و کودهای شیمیایی انجام می شود که در سال های گذشته سموم یا گروه پرخطر و منشا معدنی که دوره دوام بالایی دارند بیشتر استفاده می شود.

خسرو عمرانی افزود: کودهای شیمیایی پرمصرف شامل ازته، فسفاته و پتاسه و کودهای کم مصرف نیز شامل آهن، روی، مس و منیزیوم است و کودهای ارگانیک یا سبز نیز مورد استفاده کشاورزان قرار می گیرد.

وی گفت: قیمت کودهای پرخطر آزاد شده و افزایش یافته است و هدف از آن کاهش مصرف کودهای شیمیایی و گرایش به سمت کودهای کم مصرف، آلی و ارگانیک است .

عمرانی اضافه کرد: از مجموع 113 قلم سم پرخطر از فهرست سموم مجاز در تولید محصولات کشاورزی 87 قلم آن حذف کامل و 26مورد نیز تعلیق موقت شده است.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر ادامه داد: در دو سال گذشته 40 قلم سم با منشا گیاهی یا کم خطر در کشور ثبت شده است که کاربرد آن توسط کشاورزان افزایش یافته است.

عمرانی گفت:مصرف سم در استان بوشهر تا قبل از سال 86 بیش از 80 هزار کیلو لیتر بود و تولید محصول کشاورزی نیز یک میلیون تن بوده است این درحالی است که در سال های اخیر مصرف سم به 40هزار کیلولیتر کاهش یافته اما میزان تولید به یک میلیون و 335 هزار تن افزایش یافته است.

وی گفت: رویکردی که در طح ملی نیز دردست اجراست مصرف سموم حشره کش به سمت علف کش با هدف تولید محصول سالم تر است.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر افزود: در سال 73 میزان سموم مصرفی در این استان 83هزارو 770 کیلومتر در سطح 129هزارو 542هتکار بود است که در سال 91 این مقدار به 42هزارو 953 کیلومتر کاهش یافت اما سطح زیر کشت به 219 هزارو 870 هکتار افزایش یافت و یک میلیون و 335 هزار تن شامل گوجه فرنگی، سبزی، هندوانه، خربزه، طالبی و صیفی تولید شد.

عمرانی گفت: در سال 92 تولید محصول سالم که با مصرف سموم گیاهی کم خطر و مبارزه غیرشیمایی در این استان انجام شده است 14 مورد صدور استاندارد تشویقی در سطح 91 هکتار با تولید یکهزارو 600 تن است.

وی افزود: برای کاهش مصرف سم در سال های اخیر 9 کلینک گیاه پزشکی بخش خصوصی برای تشخیص و تجویز سموم راه اندازی شده است و به طور متوسط سالانه 90 ناظر شبکه مراقبت پیش آگاهی نیز از طریق سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی از بین دانش آموختگان بیکار بخش کشاورزی برای نظارت روی محصولات زراعی و باغی بکار گرفته شده اند.

عمرانی گفت: پارسال نیز سه هکتار مزرعه گوجه فرنگی در استان بوشهر تحت پوشش مبارزه بیولوژیکی و غیر شیمیایی با استفاده از 58 هزارو 722 عدد تله های نوری و دلتا، فرمون، کارت زرد و 50 لیتر حشره کش گیاهی برای مبارزه با آفت در سطح یکهزارو 300 هکتار از مزارع و باغ های این استان مورد استفاده قرار گرفت.

مدیرحفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر گفت: تولید محصول ارگانیک در این استان وجود ندارد و مشکل اصلی این مهم نیز نبود بازارخرید است و اگر بازار این محصولات وجود داشته باشد امکان تولید محصول نظارت شده میسر است و تولید محصول ارگانیک نیز فراهم می شود.

عمرانی گفت: برای تولید محصول ارگانیک و سالم میزان تولید در سطح هکتار کاهش و هزینه تولید افزایش می یابد که تحقق این مهم نیازمند حمایت دولتی است.

وی گفت: پارسال تولید محصول گواهی شده یا سالم در سطح 10 هکتار از باغ کنار استان بوشهر انجام شد و با وجود متقاضی بخش خصوصی برای تولید گوجه و سایر محصولات گواهی شده اما به دلیل فقدان بازار و نگرانی از فروش محصول اجرایی نشد.

وی گفت: هم اینک 31 فروشگاه سم مجاز در استان بوشهر فعالیت می کنند و وارد کنندگان مجاز سموم کشور ماهانه مقدار فروش سم به فروشگاه های این استان را به سازمان جهاد کشاورزی اعلام می کنند و اگر غیرقانونی در قالب قاچاق وارد و مشاهده شود برخورد خواهد شد.

وی گفت: در همین ارتباط پارسال یک محموله سم وارداتی غیرمجاز در گمرک این استان شناسایی شد و پرونده به مراجع قضایی ارسال شد.

عمرانی گفت: هرچند الگوی کشف محصول وجود دارد اما الگوی مصرف سم براساس شرایط اقلیمی، نوع و جهت عامل خسارت زا و سایر موارد توسط کلینک های گیاه پزشکی و ناظران شبکه های مراقبت و کارشناسان حفظ نباتات تشخصیص و تجویز می شود اما اگر کشاورزی به صورت خود سرانه سم مصرف کند نیز راهکار قانونی برای برخورد وجود ندارد.

وی گفت: برای تولید محصول سالم و ارگانیک همه دستگاهها باید فعال شوند و با توجه به این که بازیگران اصلی این عرصه شامل تولید و مصرف کننده نیز خود مردم هستند که تحقق سیاست تولید محصول کیفی در گرو همکاری و مشارکت آحاد مردم است.