ما و طارق عزیز

عصر ایران - خبر مرگ "طارق عزیز" وزیر امور خارجه دوران حکومت صدام حسین در عراق با این که در یک روز تعطیل در ایران منتشر شد اما  بازتاب گسترده ای در رسانه های داخلی داشته است.


  طارق عزیز مسیحی بود. از قوم آشوری (کلدانی) و شاید یکی از دلایلی که  در 12 سال گذشته از حکم مرگ جِست نیزهمین باشد. با این که حکم اعدام او به خاطر مشارکت در کشتار اهالی یک روستا صادر شده بود اما جلال طالبانی رییس جمهوری سابق عراق از امضای حکم  خودداری کرد و همین سبب شد که در زندان بماند و به مرگ طبیعی از دنیا برود و حتی این احتمال وجود داشت که به سبب کهولت سن مشمول عفو قرار گیرد.

  این هم شنیده شده که پاپ سابق از جلال طالبانی خواسته بود مانع اعدام طارق عزیز شود و می توان حدس زد غیر از این موضوع، او در دوران وزارت خارجه عراق ( 1991- 1983) به قدر کافی دوستانی در جهان غرب دست و پا کرده بود.

  این نکات البته کمابیش در اخبار و تحلیل ها آورده شده اما طارق عزیز در ذهن ایرانیانی که اخبار صدا و سیما و مطبوعات  روزانه در آغاز دهه 60 خورشیدی و اوج جنگ را به یاد دارند همان «طارق میخاییل یوحنا عزیز» است که از او به عنوان «وزیر امور خارجه رژیم بعثی – صهیونیستی حاکم بر عراق»  یاد می شد.

  تا قبل از حمله اسراییل به لبنان در اوایل دهه 60 خورشیدی از حکومت بعث عراق با صفت «صهیونیست» نام برده نمی شد اما پس ازاین حمله تلاش هایی برای پایان جنگ دو کشور ایران و عراق به قصد دفاع مشترک دو ملت مسلمان از فلسطینی ها و لبنانی ها در داخل و خارج درگرفت و به حمله اسراییل به رآکتور اتمی عراق نیز اشاره و استناد می شد اما شعار «راه قدس از کربلا می گذرد» راهبرد دیگری را مطرح کرد که نخست باید حکومت بعث عراق را سرنگون کرد و آن گاه سراغ اسراییل رفت.

  از این پس بود که در اخبار رسمی که  خبرگزاری جمهوری اسلامی و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران منتشر می کردند به جای طارق عزیز وزیر خارجه رژیم صدام عبارت «طارق میخاییل یوحنا عزیز وزیر خارجه رژیم بعثی صهیونیستی حاکم بر عراق» رایج شد و اندک زمانی بعدتر به جای «طارق عزیز» گاه نام قبلی او «میخاییل یوحنا» ذکر می شد.

  هر چند میان کلدانی ها و آشوری های عراق رابطه ارگانیکی با یهود یا صهیونیسم وجود ندارد و یکسان انگاری مذاهب با مکاتب سیاسی همواره مورد انتقاد بوده اما به مصداق این ضرب المثل که «در دعوا حلوا خیرات نمی کنند» ایرانی ها نیز از مسلمان نبودن وزیر خارجه عراق بیشترین استفاده تبلیغاتی را به عمل آوردند تا ثابت کنند این جنگ نه میان دو کشور مسلمان یا بین شیعه با سنی که جنگ اسلام با کفر است.

 البته نماد این کفر، مسیحی بودن طارق عزیز نبود بلکه انتساب حزب بعث عراق به «میشل عفلق» مسیحی و آرای او و فتوایی از مرحوم آیت الله حکیم بزرگ به چنین باوری انجامید اما  تاکید بر «میخاییل یوحنا» به جای «طارق عزیز» از عبارات آشنای دوران جنگ است.

  خود کلمه «میخاییل» در هر فرهنگ  و زبان به یک شکل در می آید و در زبان فارسی به صورت «میکاییل» ادا می شود اما طارق عزیز در جنگ میخاییل یوحنا بود نه میکاییل یوحنا و باز در این هم هوش رسانه ای – تبلیغاتی اقتضای جنگ نهفته بود و به خاطر ریشه ها و علقه های ایرانی آشوری ها و آسوری های خودمان اشاره ای به قومیت یا نژاد طارق عزیز نمی شد.

  با این حال جالب است که شدت نفرت از صدام حسین، علی شیمیایی، عزت ابراهیم الدوری، طه یاسین رمضان، پسران صدام ( عدی و قصی) و  ابراهیم تکریتی برادر ناتنی صدام و رییس سازمان استخبارت بیش از طارق عزیز بود.

  ایرانیان البته مردمانی عاطفی هستند و چندان برای مرگ دشمنان خود شادی نمی کنند اما طارق عزیز به خاطر آن که مسیحی بود، سمت نظامی نداشت و چهره دیپلماتیک به خود گرفته و در مذاکرات صلح پس از جنگ نقش فعال داشت به اندازه خود صدام از طارق عزیز متنفر نبودند هر چند که در حکومت بسته بعث عراق همه با هم شریک بودند و صدام نمی توانست یکی از تبه کاران اطراف خود و چهره هایی چون پسران خود یا پسر عمویش را به سازمان های بین المللی بفرستد.

  با این حال طارق عزیز به  اندازه سعید الصحاف وزیر اطلاع رسانی قابل ترحم نشد. جالب این که هر دو هم وزیر اطلاع رسانی بودند و هم وزارت خارجه را تجربه کردند و هر دو دانش آموخته زبان انگلیسی بودند و هر دو نیز اندک زمانی پس از سقوط حکومت صدام حسین در فروردین 1382 خود را تسلیم نیروهای آمریکایی کردند.

  با این همه طارق عزیز برای ایرانیانی که  جنگ را از سر گذرانده اند همچنان یادآور صدام حسین و آن همه مصیبت است که بر سر دو ملت آوردند. ریشه مسیحی، صبغه غیر نظامی، سیگار برگ، ژست های دیپلماتیک و خفت 12 سال آخر عمر شاید از او موجودی قابل ترحم ساخته باشد اما در حکومت های توتالیتر از جنس صدام حسین مقامات درجه اول شریک و تکرار هم اند ولو به لحاظ شخصیتی تفاوت هایی با هم داشته باشند.

  طارق عزیز برای نسل امروز وزیر خارجه سابق عراق است و برای نسل جنگ همان «میخاییل یوحنا» و راز این همه توجه به این خبر در ایران به همین خاطر است.