آب، تشنگی و نیاز بدن

تابستان با گرمای طاقت فرسایش، می تواند با تشنگی ضمیمه شود و فصلی غیرقابل تحمل را ایجاد کند. گرمای هوا باعث از دست رفتن بیشتر آب بدن می شود و نیاز بدن به آن را افزایش می دهد. در واقع آب، اولین ماده غذایی و سالم ترین نوشیدنی است که 60 درصد بدن بزرگسالان و 80 درصد بدن نوزادان را تشکیل می دهد.

کارشناسان توصیه می کنند، آقایان روزانه بیش از 2 لیتر و نیم و خانم ها 2 لیتر آب در روز مصرف کنند. در این میان افرادی که ناراحتی کلیه، ناراحتی های قلبی- عروقی و فشار خون دارند باید زیر نظر پزشک آب بنوشند. درصورت حل نکردن معضل تشنگی احتمال ایجاد مشکلات فراوانی وجود دارد.

اما با رعایت چه اقداماتی می توانیم تابستان بی عطش را سپری کنیم. در این خصوص دکتر محمد هاشمی، دبیر انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران در وب سایت شخصی خود توضیحاتی ارایه می دهد که بدین شرح است:

عطش چیست؟

عطش همان تشنگی تعبیر می شود و تشنگی هم نیاز به نوشیدن آب است. این نیاز زمانی بروز می یابد که بدن در مقابل کم آبی که با آن مواجه شده واکنش نشان می دهد. کم آب شدن بدن نیز زمانی رخ می دهد که آب دفع شده از بدن بیشتر از مقدار جذب آن باشد.

از سوی دیگر، عطش به نوعی تشنگی مفرط نیز تعبیر می شود که در گرمای شدید و کم آبی های طولانی مدت یا ورزش های طولانی و سنگین رخ می دهد. وقتی بدن کم آب می شود، بزاق دهان را می گیرد و احساس خشکی دهان به وجود می آید.

اگر در این مرحله کمبود آب جبران نشود، احساس ضعف، خستگی و سردرد ایجاد می شود. تشنگی در اصل علامت خطری برای کم شدن مایعات بدن است. کاهش مایعات نیز می تواند در اثر تعریق زیاد، اسهال، استفراغ، تب، آفتاب سوختگی یا رژیم غذایی اتفاق بیفتد.

حواس تان به میزان آب بدن تان باشد

آنچه مسلم است همه برای ادامه حیات و فعل و انفعالات درون بدن به آب نیاز دارند و این میزان نیاز به طور متوسط هشت تا 10 لیوان است که در کودکان کمتر است اما در بزرگسالان تغییری نمی کند. حتی افراد مسن که به نسبت نیاز بدن شان به آب ،کمتر احساس تشنگی می کنند باید حتی الامکان همین میزان آب را در طول روز مصرف کنند تا سلول های بدن دچار کم آبی نشوند.

دیابتی ها که به دلیل ماهیت بیماریشان با دفع ادار زیادی مواجه هستند به آب بیشتری نیاز دارند که بسته به سطح قندخون، داروهای مصرفی و نحوه کنترل بیماری باید با پزشک معالج خود در مورد میزان مصرف آب مشورت کنند. همچنین سطح و نوع فعالیت افراد از نظر قرارگیری آن ها در معرض گرما در تعیین میزان نیاز آنان موثر است. فراموش نکنید که افراد به طور معمول، آب را از طرق مختلف نظیر تعریق، ادرار، مدفوع و حتی تنفس در طول روز از دست می دهند بنابراین باید بسته به میزان فعالیت میزان دریافت آب را تنظیم کرد.

روش رفع عطش

آب به طور معمول از طرق تنفس، تعریق، ادرار و مدفوع از دست می رود. در همین زمان است که یکی از معجزات خلقت روی می دهد و مرکز تشنگی در مغز فعال می شود و اعلام می کند که به آب نیاز دارد و ما با نوشیدن آب ، نیاز فیزیولوژیک بدن را رفع می کنیم.

نوشیدن آب کافی و فراوان بسیار اهمیت دارد. در فصول گرم سال و به ویژه تابستان که آب بیشتری از طرق مختلف از دست می رود، عطش و تشنگی زودتر بروز می یابد.

راهکار اصلی رفع عطش در اصل نوشیدن میزان کافی آب است در کنار آب می توان از نوشیدنی هایی مانند چای کمرنگ و آبمیوه های متفاوت نیز برای رفع تشنگی استفاده کرد. به این نکته باید توجه کنید، برای تامین آب مورد نیاز بدن نباید از نوشیدنی های ناسالم استفاده کرد؛ مثلا مصرف انواع نوشابه‎های گازدار و کافئین‎دار نه تنها جایگزین مناسبی برای رفع تشنگی نیستند که عوارض جسمی متعددی را در پی دارند به عنوان مثال با دخالت در سیستم گوارشی می توانند موجب کاهش جذب کلسیم بدن می‎شوند.

به خاطر داشته باشید، خوردن ناگهانی آب فراوان می تواند مشکلات گوارشی و سوء هاضمه در فرد ایجاد کند. توصیه می شود بدن به چنین حالتی نرسد و هر نیم تا یک ساعت باید دست کم نیم فنجان آب به بدن رساند

چای با تشنگی چه می کند؟

آب مایعی است که در تمام واکنش های بدن شرکت دارد و وجود آن برای فعل و انفعالات مختلف در بدن و در نتیجه ادامه حیات انسان الزامی است. آب نیز مانند هوا و غذا یکی از ضروریات زندگی است. بنابراین باید همیشه و به صورت مداوم به بدن برسد و در زمان تشنگی هیچ چیز نمی تواند جایگزین آب شود.

چای نوعی نوشیدنی است که به دلیل داشتن مواد آنتی اکسیدان و ضد سرطان برای بدن مفید است اما هیچ گاه جایگزین مناسبی برای آب نیست. چای به دلیل خاصیت مدر بودن باعث می شود، مقدار بیشتری از آبی که از طرق مختلف به بدن می رسد، دفع شود. به طور کلی توصیه می شود، افراد هنگام تشنگی درصورت دسترسی به آب از این نوشیدنی استفاده کنند.

خوراکی های ضد تشنگی

فیبرها در نگهداری آب نقش مهمی دارند بنابراین خوراکی های فیبردار گزینه های مناسبی در تعادل و تداوم رفع عطش هستند. علاوه بر میوه ها، سبزی ها هم منبع بسیار مناسب فیبر و در نتیجه آب هستند. کاهو، خیار، کرفس و سبزی خوردن چون آب را در خود نگه می دارند باعث استمرار و تداوم آب رسانی به بدن می شوند. در مقابل برخی خوراکی ها مانند انواع شیرینی و کباب و جگر تشدید کننده تشنگی هستند و در فصول گرم سال که احتمال کم آبی بیشتر است باید از خوردن آن ها پرهیز کرد.

میوه های تابستانی تشنگی را برطرف می کنند؟

میوه ها علاوه بر نقشی که در تامین ویتامین ها، مواد معدنی، آنتی اکسیدان ها و فیبر مورد نیاز بدن دارند، نقش مهمی نیز در پیشگیری و درمان انواع سرطان، بیماری های قلبی - عروقی، سکته مغزی، پوکی استخوان، دیابت و چاقی ایفا می کنند.

علاوه بر این، آن ها به طور کلی یکی از منابع حاوی آب هستند و می توان بخشی از نیاز بدن به آب را از طریق میوه ها تامین کرد. میوه ها در ساختمان خودشان فیبر دارند و این فیبر در دستگاه گوارش باعث ماندگاری آب و تحویل تدریجی آب به جریان خون می شود و به این ترتیب تاخیر زیادی در احساس تشنگی به وجود می آید اما یادآوری می شود که بدن، نیاز به آب خالص هم دارد و روزانه حدود هشت لیوان آب برای ادامه حیات و حفظ آن ضروری است که البته بخشی از آن را می توان از طریق میوه ها به دست آورد.

خاک شیر و عرقیات گیاهی می توانند رفع عطش کنند

به طور کلی دو مساله یعنی نیاز بدن به آب و احساس تشنگی مطرح است. زمانی که درباره احساس تشنگی بحث می شود برخی از نوشیدنی ها مثل شربت آبلیمو که به دلیل وجود آبلیمو در آن ، باعث ترشح بزاق بیشتر می شوند، احساس تشنگی را زودتر برطرف می کنند ولی این به آن معنا نیست که نیاز بدن به آب تامین شده است. نوشیدنی هایی مانند خاک شیر به دلیل داشتن دانه های خاک شیر که آب را درون خود حبس می کند و چند برابر ظرفیت می تواند ذخیره آب داشته باشد در زمان تشنگی نوشیدنی بسیار مناسبی است.

این دانه ها در دستگاه گوارش آب را در خود نگاه می دارند و به تدریج آن را به بدن تحویل می دهند و نیاز بدن را در مدت طولانی تر نسبت به آب تامین می کنند.

نوشیدنی دیگری که می توان نام برد تخم شربتی است که عملکردی مشابه خاک شیر دارد و به دلیل نگه داشتن آب درون خود باعث می شود، فرد دیرتر احساس تشنگی کند اما از آن جا که این نوشیدنی ها با شکر مصرف می شوند باید در میزان استفاده از آن ها احتیاط کرد چون مصرف بیش از اندازه آن ها موجب اضافه وزن و چاقی می شود. بهتر است آنها را یا بدون شکر یا با حداقل شکر مصرف کرد.

خنکی آب تاثیری دارد؟

میزان خنکی آب می تواند در رفع علایم تشنگی موثر باشد. یکی از وظایف آب تنظیم دمای بدن است. زمانی که فرد دچار کم آبی می شود، بالطبع دمای بدن نیز دچار تغییراتی شده و علایم نسبت به کم آبی شدیدتر می شود. زمانی که آب خنک همراه با یخ مصرف می شود چون دمای بدن را به خصوص در قسمت فوقانی دستگاه گوارش برای مدت کوتاهی پایین می آورد، احساس لذت بخش تری دارد ولی این موضوع ربطی به نیاز سلول های بدن به آب ندارد. به هرحال بدن به مقدار معینی آب نیاز دارد و دمای آن آب اهمیت چندانی ندارد مگر در حالت گرمازدگی.

در گرمازدگی که فرد دچار بی حالی می شود یکی از درمان ها غوطه ور کردن فرد در یخ است اما در حالت رفع تشنگی نوشیدن آب یخ مزیتی از لحاظ سلامت بر نوشیدن آب با دمای معمولی ندارد. حتی در مواردی ممکن است شوک حرارتی نیز به فرد وارد شود.

در ارتباط با مقوله تشنگی و به عنوان تکمیل گفتار بالا تاکید و ذکر چند نکته ضروری است: دو سوم بدن انسان متشکل از آب است، مایعی که در اغلب فعل و انفعالات حیاتی دخیل بوده است و دریافت کافی آن برای تداوم زندگی و سلامت ضرورت دارد. بدن ما به ازائ هر یک کیلو کالری انرژی مصرفی به یک سانتیمتر مکعب آب نیاز دارد یعنی در مجموع حدود هشت لیوان آب طی شبانه روز باید از طرق مختلف تامین شود.

عمده ترین راه تامین آب بدن از طریق نوشیدن است که میبایست نکاتی را در مورد آن رعایت کنیم. بهتر است آب را طی ساعات متوالی به صورت آهسته و پیوسته بنوشیم تا ناچار نباشیم به لحاظ فشار تشنگی حجم زیادی از آب را به صورت ناگهانی وارد سیستم گوارشی کنیم.

همچنین دمای آبی که می نوشیم نیز اهمیت زیادی دارد به ویژه در ماه های گرم سال که تمایل برای نوشیدن آب یخ یا به اصطلاح تگری زیاد است باید مضرات آن را گوشزد کنیم: نوشیدن آب بسیار سرد از یکسو باعث وارد آمدن شوک حرارتی به دستگاه گوارش میشود که می تواند در عملکرد این سامانه اختلال ، ایجاد و سلامت آن را خدشه دار نماید. از سوی دیگر می تواند موجب سفت شدن چربی های غذای بلع شده شود و هضم آن ها را با مشکل مواجه سازد. ضمن اینکه مکانیسم تشنگی را نیز مهار نکرده و به عبارتی تشنگی ما را رفع نمیکند.

مطلب بعدی در مورد میزان حجمی از آب است که در هربار نوشیده میشود. گفتنی است که نوشیدن آب بالاتر از میزان متعارف و به ویژه به صورت یکباره باعث رقیق شدن شیره گوارشی می شود که نه تنها فرآیند هضم و جذب غذا را با مشکل مواجه می سازدکه موجب بروز علایم سوء هاضمه همچون دل درد، دل پیچه، نفخ و سایر حالات ناخوشایند این چنینی شود.

بهترین منبع تامین آب مورد نیاز بدن، نوشیدن آب سالم و پاکیزه (تصفیه شده) است.

گرچه می توان مقداری از این نیاز را از طریق میوه جات، سبزیجات و آب میوه های طبیعی تامین کرد اما باید مراقب بود که در مصرف آنها زیاده روی نکنیم.

نوشیدن آب هایی که بصورت بسته بندی شده در فروشگاه ها عرضه می شوند نیز بایستی شرایطی داشته باشد. مهم ترین این شرایط نحوه نگهداری آن هاست. مراقب باشید که بسته های این آب ها توسط فروشنده در چه مکانی نگاهداری می شود و از خرید آن بسته هایی که در معرض تابش مستقیم آفتاب هستند اکیدا خودداری کنید زیرا گرمای آفتاب موجب رها شدن موادی از بطری پلاستیکی به داخل آب شده که گرچه رنگ و بویی ندارند اما به شدت سلامتی را به مخاطره می اندازند. این امر پس از خریداری نیز بایستی رعایت شود و باید از نگهداری این بطری ها در داخل اتومبیل به نحوی که در معرض تابش مستقیم خورشید قرار دارد، اجتناب کرد.

در این روزهای طولانی و آفتابی، داخل کیف و ساک و نیز زیر صندلی ، بهترین مکان های داخل خودرو برای نگداری بطری آب است.

یکی دیگر از این حالات، منجمد کردن آب داخل بطری به بهانه خنک ماندن آن طی روز است. باید بدانیم که جنس بطری پلاستیکی که برای این گونه موارد استفاده می شود به تغییرات دما حساس است و یخ زدگی نیز مانند گرمای شدید می تواند موجب ترشح موادی از آن به داخل آب شود که در دراز مدت خاصیت سرطانزایی دارد. گرچه خنک کردن این بطری ها در دمای یخچال هیچ اشکالی ندارد.

باید خاطر نشان ساخت چنانچه آب لوله کشی شهری توسط مسوولان هر منطقه، مناسب شرب اعلام شده باشد، نوشیدن آب های بسته بندی شده مزیت چندانی ندارد.

علاوه بر اینها ناگفته پیداست که توجه به تاریخ مصرف این بطری ها از جمله احتیاط های ضروری پیش از مصرف است.