خرافات، عامل تخریب های بافت تاریخی شیراز

واژه‌ی «فاجعه‌ی تاریخی» برای تخریب‌هایی که این روزها مهمان دائمی نه تنها بافت تاریخی شیراز شده که به سمت میراث طبیعی این شهر کهن هم روی آورده است، را محمد منصور فلامکی، مدرس دانشگاه و پدر مرمت نوین شهری ایران به کار می‌برد.

به گزارش ایسنا، این فاجعه که حالا دیگر با لفظ تاریخی از آن یاد می‌کنند بیش از یک سال گذشته در شیراز آغاز شد، هر چند برای آن تخریب‌ها که در دو مرحله انجام شد گسترش منطقه‌ای 57 هکتاری در یک محدوده را بهانه می‌کردند، اما در مرحله‌ی سوم باز هم بخشی از بافت تاریخی شیراز را شامل می‌شد اما در نقطه‌ای خارج از طرح گسترش بود، ولی حدود 15 تا 20 بنای تاریخی که اغلب آن‌ها ارزشمند و حتی به دوران مختلف تاریخی از ایلخانی تا قاجار و پهلوی متعلق بودند با ترفندی جدید تخریب شدند و آن‌قدر خوب کار کردند که حتی تا زمان پایین آوردن آخرین آجر هم هیچ‌کس متوجه این تخریب گسترده و تجاوز به این بخش از بافت تاریخی شیراز نشد.

به حدی که از یک سو تعدادی از استادان معماری دانشگاه‌های مختلف کشور در نامه‌ای به رهبر معظم انقلاب از ایشنا خواستند تا در این زمینه تدبیری بیندیشد و از سوی دیگر چند روز گذشته برخی از شهرسازان شیرازی در نامه‌ای به استاندار این استان از او خواستند برای حفاظت از میراث طبیعی این شهر که بخشی از شریان تنفسی شیراز را شامل می‌شود نیز تلاش کند. البته تلاش‌های اولیه‌ی مسعود سلطانی‌فر در این راهکار تکراری یعنی نوشتن نامه در موج نخست تخریب‌ها در شیراز به پنج نهاد مختلف و مستقل جای خود را دارد.

فلامکی، متخصص شهرسازی فنی از دانشگاه میلان، اعتراض خود به این روند مدیریت شهری شیراز را این گونه بیان می‌کند: متاسفانه در شرایط کنونی در مکان‌های مختلفی در سراسر کشور این اتفاق در حال رخ دادن است. در دو قدمی شیراز در استان یزد هر کاری که خلاف ضوابط میراث فرهنگی بود، انجام دادند اما هیچ کس چیزی نگفت، این روند در شهرهای دیگر مانند قزوین،‌ کرمان و تهران هم در حال وقوع است، اما هیچ‌کس حرفی نمیزند.

وی شرایط کنونی شهر شیراز را مانند دیگر شهرهای دارای بافت تاریخی بیان می‌کند که به مرور در حال تخریب است و می‌گوید: در این شهر که راه می‌روید، قضیه تفاوت چندانی با دیگر شهرها ندارد و متاسفانه این روند هر روز مستمر است.

40 سال پیش خانه‌هایی که دیگر نیستند را شناسنامه‌دار کردیم

این مدرس دانشگاه با بیان این‌که حدود 40 سال پیش طرحی در شورای شهر شیراز مصوب شد که براساس آن همه خانه‌های قدیمی شهر شیراز را شناسنامه‌دار کردیم، حتی آن‌هایی که ارزش چندانی نداشتند به دلیل قرار گرفتن در مجاورت خانه‌های تاریخی دیگر باید حفظ می‌شدند، ‌مشخص شدند، ادامه می‌دهد:‌ پس از آن طرح برای اجرایی شدن به بالا فرستاده شد، اما به مرور ساخت وسازهای جدید در شهر شیراز شروع شد تا امروز که به گونه‌ای به یک انقلاب در تخریب‌ها تبدیل شده است و انقلاب پیش آمد و این اتفاق باعث روندرو به رشد تخریب‌های زیادی شد.

این چهره‌ی ماندگار کشور با تاکید بر این‌که عاملان ساخت‌وساز‌های کنونی شیراز، خود نمی‌دانند دنبال چه هستند؟ بیان می‌کند: تا حدود 15 سال پیش کسی جرات نمی‌کرد بدون طرح مصوب دست به پیکره این بافت بزند، اما حالا این بافت را به مرور تخریب می‌کنند. کسانی هستند که ساز قدرت می‌زنند و از راه آنچه که عامه مردم به نام بساز و بفروش می‌نامند، کارشان را جلو می برند، به گونه‌ای که مسعود سلطانی‌فر،‌ رئیس سازمان میراث فرهنگی هم مجبور می‌شود برای جلوگیری از این اقدامات به جنگ با آن‌ها برود، اما باز زورش نمی‌رسد.

وی با تاکید بر این‌که مالکان خانه‌های قدیمی متخصصان مرمت شهری و مسول حفاظت از آثار تاریخی کشور نیستند، اظهار می‌کند: هر مالک فقط سند مالکیت یک خانه را دارد و می‌تواند آن را تطمیع کرد. اگر کسی راضی شد خانه را برای تخریب بفروشد، این کار دلیل کافی برای تخریب نیست. چون این نوع از خانه‌ها متعلق به یک کشورند نه فقط یک شهر.

در آینده نزدیک دیگر نمی‌توانیم جلوی تخریب‌ها را بگیریم

فلامکی با بیان اینکه اگر اتفاقات رخ داده به همین روند جلو بروند دیگر کسی نمی‌تواند جلوی این تخریب‌ها را بگیرد، می‌گوید: اتفاقات چند ماه گذشته در شیراز را جوانان شیرازی متوقف کردند، پشت آن تخریب‌ها کسی به عنوان مالک نبود که شبانه توافق کند دیوار بکشد و همه را با هم تخریب کند. بلکه همه کارها را شبانه انجام می‌دادند. اما در تخریب جدید مقابل مسجد عتیق شیراز نمی‌توانند یک شبه همه کارها را انجام دهند. در این موقعیت 15 نفر جمع می‌شوند با یکدیگر تبانی می‌کنند و حتی به یک نفر هم نمی‌گویند.

او در ادامه این سوال را مطرح می‌کند که چرا کسی به این قضیه فکر نمی‌کند که اگر یک بنا تخریب شد چه کسی سرمایه‌گذاری می‌کند و چه چیزی را پس از آن برای مردم شهر به جای آن بنای تاریخی می‌سازند؟

وی معتقد است زمانی چنین اتفاقاتی در یک شهر و در یک بافت تاریخی رخ می‌دهد که مالکان آن بناها و حتی مهندسان مشاور خود را متعلق به آن فرهنگ و آن شهر نمی‌دانند.

مهندسان مشاور اولین مقصران تخریب‌ها

او تاکید می‌کند: مهندسان مشاور شهرداری‌ها افرادی هستند که در قضیه‌ی تخریب بافت‌های تاریخی مقصران درجه یک محسوب می‌شوند، آنها معمولا به راحتی خود را تسلیم می‌کنند تا بتوانند در شهر کار بگیرند و در این شرایط هر شرطی را قبول می‌کنند. هیچ کس در سی سال گذشته درباره‌ی غلط بودن یک طرح حرفی نزده است. در واقع کسی که این کار را نمی‌کند چون واقف است که اگر دهان باز کند دیگر نمی‌تواند پروژ‌ای در آن شهر داشته باشد.

فلامکی با تاثر ادامه می‌دهد:‌ تا 15 سال پیش کسی جرات نداشت به هیچ کدام از خانه‌ها بافت‌های قدیمی شهرها دست بزند،‌حتی اگر شهرداری یک شهر اجازه‌ی کار می‌داد، پاسبان‌های حفاظت از بناهای تاریخی بودند که حرمت بافت‌ها را نگه می‌داشتند و اجازه نمی‌دادند هیچ مداخله‌ای روی این نوع بناها انجام شود،‌ اما امروز از راحت‌ترین کارهایی که انجام می‌دهند همین اقدامات است و هیچ‌کس جلویشان را نمی‌گیرد.

این مدرس دانشگاه ادامه می‌دهد: وقتی شهر را شبانه جابه جا می‌کنند و رابطانی به وجود می‌آورند که هیچ کس جرات بیان اعتراض ندارد، آن‌ها نیز به راحتی باعث می‌شوند حافظه شهر پاک شود و همه ثروت فرهنگی شهر از بین برود، در حالی که هیچ کس به این فکر نمی‌کند که این خانه‌های تاریخی فقط مکانی برای استقرار نیستند، بلکه ماوای افراد هستند.

یک نفر فتوا داد و تخریب‌ها آغاز شد

وی اظهار می‌کند: حدود 40 سال پیش همه‌ی خانه‌ها قنات‌ها، مساجد‌، تکیه‌ها و هر بنای تاریخی که حتی معروفیت چندانی نداشت و فقط کنار دو بنای تاریخی قرار داشت و مکمل آنها بود ارزیابی و طرح هایی برای حفاظت آن‌ها ضابطه‌مند شد، محوطه‌های تاریخی نیز مشخص شدند تا هیچ کس حق تغییرشان را نداشته باشد. در آن طرح حتی به این قضیه فکر می‌کردند خانه‌ای که نیازمند تغییر است چطور باید برای آن وارد عمل شد.این زمانی بود که برای مقبره شاهچراغ (ع) نهایت حرمت‌گذاری‌ها شده بود. در آن برهه آمدن به شیراز توسط زائران و جهان گردان از یک بخش از شهر شروع و در بخش دیگر شهر به پایان می‌رسید به این صورت بود که جهانگردان می‌توانستند به مرور شیراز را کشف کنند و به بهترین جا یعنی مقبره‌ی شاهچراغ (ع) برسند.

او ادامه می‌دهد: در حال حاضر اگر همه آن نشانه‌ها را تخریب کنیم باعث می‌شود اتفاقات کنونی رخ دهد، حالا 15 خانه را یکشبه تخریب می‌کنند و کسی نیست که حرف بزند، به همین دلیل به راحتی وقتی یک مهندس مشاور فتوا می‌دهد 57 هکتار از بافت تاریخی شیراز را می‌توان تخریب کرد، حال توقع بروز چه اتفاقی را باید داشته باشیم؟

وی می‌گوید: کسی که 10 سال پیش تصمیم گرفته بود بافت قدیمی شهر را تخریب و به جایش بساز و بفروشی راه بیندازد، باید فقط 5 سال صبر کند تا پیوندهای علمی و فرهنگی جاری در شیراز از یکدیگر گسسته شوند و جوانان علاقه خود را نسبت به تاریخ و فرهنگشان از دست بدهند. تا بتوانند راحت‌تر وناجوان‌مردانه تر تخریب‌هایشان را انجام دهند.

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی از دوره صفوی در اروپا ؛ هیجان مدیر گالری کریستی هنگام تعریف کردن را ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر