به استحکام استخوان ها کمک کنید

بیستم اکتبر (28 مهرماه) روز جهانی پوکی استخوان نامیده شده است. هدف از نامگذاری این روز افزایش آگاهی جهانی در مورد پیشگیری، تشخیص و درمان پوکی استخوان و بیماری های متابولیک استخوان است.
 
ایده اصلی روز جهانی پوکی استخوان برای اولین بار با کمپینی توسط انجمن ملی پوکی استخوان انگلیس در سال 1997 آغاز شد و کمیسیون اروپا با حمایت از این کمپین روز 20 اکتبر را روز جهانی پوکی استخوان نامگذاری کرد.

محوریت این روز از سال 1999 تا 2014 به ترتیب زیر بوده است:

-تشخیص اولیه
-سلامت استخوان ها
-رشد استخوان در جوانان
-پوکی استخوان در محل کار
-کیفیت زندگی
-پوکی استخوان در مردان
-ورزش
-تغذیه
-عوامل خطر
-تغییر سیاست ها در این زمینه
-علایم و نشانه های شکستگی ستون فقرات
-سه قدم برای جلوگیری از شکستگی استخوان؛ ویتامین D، کلسیم و ورزش
-زنان یائسه و سلامتی استخوان ها در آنان

شعار 2015 روز جهانی پوکی استخوان، "به استحکام استخوان ها کمک کنید”، انتخاب شده است که به رژیم عذایی سالم و غنی از کلسیم و فعالیت بدنی منظم، اشاره دارد.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان بیماری مربوط به استخوان هاست. در این بیماری اصطلاحا استخوان ها متخلخل می شوند. ساختار میکروسکوپی استخوان ها به صورت لانه زنبوری است. منافذ و خانه های استخوان پوک بسیار بزرگتر از استخوان سالم است. در این حالت استخوان ها به تدریج جرم و چگالی خود را از دست می دهند و بسیار حساس و شکننده می شوند.

متاسفانه این بیماری هیچ علامت اولیه ای ندارد و زمانی بروز می کند که یکی از استخوان ها ( معمولا استخوان لگن و مچ) می شکند؛ به همین دلیل به آن بیماری خاموش گفته می شود.

علل پوکی استخوان

استخوان ها از فیبرهای کلاژن و مواد معدنی تشکیل شده اند. از بدو تولد تا اوایل 20 سالگی، سلول های استخوانی با جذب مواد مغذی و معدنی رشد می کنند و متراکم می شوند. معمولا اوج تراکم استخوان ها در 20 سالگی است.

رشد و توسعه استخوان ها تا حدود 25 سالگی ادامه دارد و پس از آن به ندرت کاهش می یابد. پس از 45 سالگی و با افزایش سن، تراکم استخوان ها به تدریج کاهش می یابد و کلسیم لازم برای بدن از ذخیره استخوان ها تامین می شود.

کاهش تراکم استخوان ها با افزایش سن کاملا طبیعی است ولی برخی عوامل این فرآیند را تسریع می کند.

برخی از این علل عبارتند از:

-کم تحرکی
-عدم استفاده از مواد حاوی کلسیم
-کاهش ویتامین D در بدن
-ابتلا به بیماری های خاص مانند سرطان
-استفاده از داروهای استروئیدی
-یائسگی زودرس (کمتر از 45 سال)
-استعمال دخانیات
-کاهش استروژن در بدن
-شرایط پزشکی خاص مانند پرکاری تیرویید، بیماری سلیاک، نارسایی مزمن کلیه، آرتریت روماتویید، بیماری های مزمن کبدی، دیابت نوع 1
 
احتمال بروز پوکی استخوان در این افراد بیشتر است

-افرادی که در خانواده خود بیمار مبتلا به پوکی استخوان دارند
-افرادی با استخوان بندی متوسط و کوچک
-افرادی با نژاد آسیایی
-افرادی که سابقه زمین خوردن و شکستگی استخوان دارند
- افرادی که برای مدت زمان بیشتر از 3 ماه از داروهای استروئیدی (کورتون) استفاده کرده اند
 
پیشگیری و درمان

گرچه علایم مختلفی در پیشرفت بیماری پوکی استخوان موثر هستند ولی می توان پیشرفت این بیماری را با چند راهکار ساده متوقف کرد. برخی از مهمترین روش های پیشگیری و توقف بیماری خاموش عبارتند از:

1-تغذیه مناسب و استفاده از مواد حاوی کلسیم و ویتامین D
2-ورزش، حداقل 30 دقیقه پیاده روی تند در روز توصیه شده است
3-استفاده از نور خورشید، این مورد باید با رعایت اصول یعنی استفاده از کلاه و دستکش و کرم ضد آفتاب انجام شود
4-هورمن درمانی در زنان یائسه زیر نظر پزشک
5-استفاده از مکمل های ویتامین D و کلسیم
 
نقش تغذیه در پیشگیری از پوکی استخوان

استخوان ها حداقل به هزار تا هزار و دویست میلی گرم کلسیم در روز نیاز دارند. این میزان با افزایش سن و در زنان یائسه افزایش پیدا می کند. یک لیوان شیر ، 50 گرم پنیر و یک کاسه ماست تقریبا معادل تمام نیاز بدن به کلسیم در روز است. سویا، بادام، اسفناج، انواع کلم، برگه زردآلو و انجیر خشک، منبع کلسیم هستند.

بدن برای جذب کلسیم به ویتامین D نیاز دارد. ویتامین D مورد نیاز از طریق خورشید، مواد غذایی حاوی ویتامین D و مکمل ها تامین می شود. شیر، حبوبات، ماهی و روغن ماهی، تخم مرغ، آب پرتقال، قارچ، انواع پنیر و خاویار حاوی ویتامین D هستند.

داروهایی که استخوان ها را پوک می کنند

مطالعات محققان نشان می دهد، داروهای استروییدی، هورمونی، ضد تشنج و ضد افسردگی از مهمترین داروهای کاهش دهنده تراکم استخوان ها هستند.
 
به گزارش ساینس، برخی از داروها در صورت استفاده دوز بالا و در چارچوب زمانی طولانی، سبب تضعیف استخوان ها و کاهش تراکم آنها می شوند. مدیر بالینی موسسه ملی پوکی استخوان آمریکا گزارشی از داروهای تضعیف کنند استخوان ها تهیه کرده است. این داروها عبارتند از :

- گلوکوکورتیکوئیدها یا کورتیکواستروئیدها

کورتیزون، دگزامتازون، متیل پردنیزولون و پردنیزون، مهمترین اشکال این خانواده دارویی که به کورتون معروف هستند، قلمداد می شوند که به صورت خوراکی یا وریدی برای درمان آسم، آرتریت روماتویید، لوپوس، آلرژی، انواع سرطان و بیماری های خود ایمنی تجویز می شوند. مصرف داروهای استروییدی به میزان 5 میلی گرم به بالا در روز و بیش از سه ماه، خطری جدی برای سلامت استخوان ها محسوب می شوند.

محققان به پزشکان توصیه می کنند که در تجویز این دارو ها دقت کافی داشته باشند و تا حد امکان از داروهای جایگزین استفاده کنند. آزمایش سنجش تراکم استخوان، رژیم غذایی حاوی کلسیم و زندگی پرتحرک در صورت استفاده از این داروها ضروری است.

-هورمون درمانی

معمولا داروهای رایجی که برای درمان اختلالات تیرویید مورد استفاده قرار می گیرد، با خطر کاهش تراکم استخوان ها مرتبط است. از طرفی هورمون آزاد کننده گنادوتروپین که غالبا برای درمان اندومتریوز، سرطان پروستات و ناباروری در زنان تجویز می شود، احتمال پوکی استخوان را افزایش می دهد.

-داروهای ضد تشنج

داروهای فنی توئین و فنوباربیتال که معولا برای درمان تشنج مورد استفاده قرار می گیرد، خطر کاهش تراکم استخوان ها را به دنبال دارد.

-داروهای ضد افسردگی

داروهای مهارکننده جذب مجدد سروتونین یا SSRIs که به وفور برای درمان افسردگی و استرس استفاده می شوند، با پوکی استخوان مرتبط هستند. فلوکستین، سرترالین، سیتالوپرام و پاروکستین از مهمترین داروهای این خانواده محسوب می شوند.

-داروهای پزشکی دیگر

در این گزارش آمده است که آنتی اسیدهای حاوی آلومینیوم برای درمان سوزش سر دل، داروهای شیمی درمانی، داروهای سیکلوسپورین و تاکرولیموس برای پیشگیری از رد اعضای پیوند شده، هپارین برای پیشگیری از لخته شدن خون، فوروزماید و تورزماید برای درمان نارسایی قلب، مدروکسی پروژسترون استات برای پیشگیری از بارداری، متوترکسات برای درمان سرطان و آرتریت روماتویید و پیوگلیتازون و یا رزیگلیتازون برای درمان دیابت نیز سبب کاهش تراکم استخوان ها می شوند.

وزرش منظم روزانه، تامین هزار و 200 میلی گرم کلسیم در روز، اجتناب از مصرف غذاهای آماده و چرب و کاهش مصرف نمک، سبب کاهش عوارض ناشی از این داروها می شود.