بايسته هاي يك مجلس قدرتمند و مؤثر

اشاره: دكتر كاظم جلالی ، نماينده 5 دوره مجلس شوراي اسلامي و رئيس مركز پژوهش هاي مجلس در سلسله يادداشت هايي كه در عصر منتشر خواهد شد ، به الزامات و ضرورت هاي مجلس دهم پرداخته است. آنچه می خوانید، يادداشت اول اوست.


كمتر از دو هفته ديگر مجلس جديد كار خود را آغاز خواهد كرد. در طول دوران پس از انقلاب مجالس مختلف تجربيات متفاوتي را از سر گذرانده و حاصل جمع اين تجربيات اكنون پيش روي مجلس دهم است. تجربه چندين دوره نمايندگي مجلس شوراي اسلامي مي گويد براي آن كه مجلس دهم بتواند به نحو شايسته و موثري، وظايف محوله در قانون اساسي را ايفا كند بايد بتواند چند انتخاب راهبردي و استراتژيك داشته باشد:

1- اولويت دادن به مسايل مردم به جاي دامن زدن به مناقشات ميان مجلس و دولت

يكي از شايع ترين اتفاقات در مجلس دامن زدن بر مساله وزن و جايگاه مجلس در برابر ساير قوا و درگير شدن با مناقشات حاصل از اختلافات بي حاصل جايگاه محوري قوا در نظام تصميم گيري است. امري كه به نظر مي رسد بيشتر يك مساله صنفي براي دولت و مجلس است.

حاصل اين تمركز درگير شدن با موارد غير مهم و ايجاد تنش در جامعه است كه نتيجه اي جزء هدر رفت فرصت ها و منابع كشور ندارد. در راس بودن مجلس البته مهم است اما بايد توجه داشت اين در راس بودن از طريق اولويت حل مسايل مردم حاصل مي شود نه ورود به مباحث حاشيه اي و گاهها پايان ناپذير نقش دولت يا مجلس و غيره. بمجلس دهم بايد به صورت مشخص چند اولويت اصلي از قبيل مساله بيكاري و ايجاد اشتغال، فساد، تامين اجتماعي، سلامت و ازدواج را به عنوان اولويت هاي اصلي خود اعلام و تلاش كند در طول دوران 4 ساله براي حل اين مسايل ايفاي نقش كند.

آن چه در اين ميان حايز اهميت است داشتن نگاه كارشناسي براي حل مسايل و پرهيز از راه حل هاي عوام فريبانه است. به همين خاطر به جد بر اين باور هستم كه در حل مسايل كشور بايد صادقان مسايل و راه حل ها و پيامدهاي احتمالي آن ها براي زندگي اجتماعي با مردم در ميان گذاشته شود و از اين طريق مشاركت آحاد جامعه در حل مشاركت اساسي فراهم شود.
به همين خاطر اولويت با مسايلي است كه ابعاد مختلف آن به لحاظ كارشناسي روشن شده و راه حل هاي مشخصي نيز براي رفع آن ها وجود دارد. به عبارت ديگر هم مساله و مشكل معلوم است و هم راه حلي براي آن وجود دارد. مجلس بايد اولويت اش اين باشد كه چرا عزمي براي حل اين مسايل در كشور نيست.

نكته بسيار مهم اين است كه انجام اين وظيفه مستلزم حفظ آرامش در جامعه است و پيش شرط توفيق مجلس براي پيگيري مسايل مهم جامعه حفظ آرامش در جامعه است. در يك محيط آرام است كه امكان اتخاذ راه حل هاي عقلاني براي تحقق منافع ملي در كشور وجود دارد.

2- اولويت نظارت بر قانون گذاري

در ادوار گذشته مجلس، ايفاي نقش نمايندگي و مشاركت مجلس در امور كشور عمدتا متمركز بر تصويب قوانين بوده است. همين مساله باعث پيدايش نظام حجيم و پيچده قانون گذاري شده است. به گونه اي كه خود تعدد و تنوع قانون گذاري تبديل به يك مساله اساسي براي كشور شده است. بخش عمده وقت مجلس صرف تصويب قوانيني مي شود كه بعد از زمان اندكي بايد الحاقاتي به آن افزوده يا كاسته شود و همين نيز مساله را حل نكرده تا مدتي بعد قانون جديدي درباره همان موضوع تصويب شود بدون اين كه تكليف قانون قبلي معين شده باشد.

از همين رو به نظر مي رسد در راستاي ايفاي نقش جهت حل مشكلات و مسايل كشور، تمركز مجلس بر نظارت به جاي قانون گذاري بتواند باعث مشاركت بهتر و موثرتر قوه مقننه شود. اگرچه ايفاي اين نقش ممكن است نيازمند اصلاحات در آيين نامه داخلي مجلس و برگزاري كم تر و البته هدفمند تر جلسات علني باشد، اما اين انتخاب راهبردي مي تواند مسير جديدي را پيش روي قوه مقننه و نقش آن در كشور باز كند.

3- نگاه بلند مدت در برابر كوته بيني

فقدان نظام حزبي در كشور و تحولات سياسي ناشي از آن باعث شده منافع و اهداف آني و زود گذر فعاليت هاي نمايندگان مجلس را تحت الشعاع قرار دهد. بسياري از نمايندگان به خصوص نمايندگان شهرستاني اين مساله را علي رغم ميل خود دانسته و به نوعي تحت اجبار و فشار تن به اين مساله مي دهند.تلاش ها براي ايجاد تغيير در وضعيت نظام حزبي در عمل راه به جايي نبرده و به نظر مي رسد ارجاع حل اين مساله اصلاح وضعيت حزبي كشور نوعي پاك كردن صورت مساله باشد.

در اين مورد به نظر مي رسد پي گري طرح هاي از قبيل نظارت بر نمايندگان كه مطالبه مقامات عالي كشور نيز بوده است نتايج بهتر و موثرتري داشته باشد. از همين رو به نظر مي رسد مجلس دهم بايد با جديت طرح نظارت بر نمايندگان را در دستور كار خود قرار داده و آن را پيگيري كند.

4- ضرورت اقناع عمومي

دليل ناكامي بسياري از تلاش ها در كشور عدم همراهي و مشاركت مردم در پيشبرد امور است كه خود ناشي از عدم اقناع افكار عمومي و همراه نشدن آن ها با طرح هاي كلان است. بسياري از طرح ها و راه حل ها در فضاهاي بسته كارشناسي تنظيم مي شود و حتي در مواردي كه در باره موضوعي به صورت علني در مجلس بحث مي شود، به دليل عدم زمينه سازي و آماده سازي افكار عمومي آحاد جامعه در موضوع مورد بررسي مشاركت نداشته و در اجرا نيز همراهي نمي كنند.

 اهميت اين مساله به حدي است كه در بسياري از مجالس سازوكارهاي براي استماع مستقيم نظرات مردم توسط نمايندگان پيش بيني شده است. بنابراين توجه به اقناع و همراه سازي افكار عمومي يكي از شروط مهم موفقيت مجلس دهم خواهد بود.

با توجه به آن چه گفتم سعي خواهم كرد از همين طريق تحليل خود را درباره مسايل كلان كشور، اولويت هاي پيش رو و راه حل هاي ممكن با نخبگان و عموم مردم در ميان بگذارم.