خانه علاالدوله (حاکم تهران) و تالار آیینه آن درحالی به مزایده گذاشته خواهد شد که از این خانه به عنوان یک «ملک بایر» با قیمت ۱۲ میلیارد تومان یاد کرده‌اند.

به گزارش مهر به نقل از کمیته پیگیری حفاظت از خانه‌های تاریخی تهران، خیابان فردوسی یکی از خیابان‌های شمالی _ جنوبی قدیمی تهران است که در گذشته نام آن علاالدوله بود. در گوشه شمال غربی میدان توپخانه، دروازه و خیابان علاءالدوله یا باغ ایلخانی قرار داشت. شرایط این خیابان به طوری که اعتمادالسلطنه می‌نویسد، چنین بود: «کوچه باغ ایلخانی بسیار طولانی است. در طرفین کوچه، درخت‌های خوبی کاشته شده و کوچه سنگ فرش است. کنار نهرهای دو طرف، همه از سنگ است و شب‌ها با چراغ‌ها و فانوس روشن است. در حاشیه این کوچه، باغات و عمارات عالیه هست. در طرف راست، خانه و باغ و عمارات جناب احمد علاءالدوله وزیر دربار، امین السلطان و جناب ظهیرالدوله است.»

در نقشه عبدالغفار به سال ۱۳۰۱ه. ق حدافاصل کوچه خندان در خیابان فردوسی (دندانساز سابق) و میدان امام خمینی (توپخانه سابق) نام املاک ورثه مرحوم امیر نظام به چشم می‌خورد. امیرنظام لقب محمد رحیم‌خان قاجار دوللو علاالدوله است که در آن سال که نقشه عبدالعفار کشیده می‌شود، فوت می‌کند و به همین دلیل ذکر شده است «املاک ورثه مرحوم امیر نظام».

محمد رحیم‌خان قاجار دوللو علاالدوله پس از مرگ برادر بزرگش، حسن خان، که نسقچی باش بود، به این سمت دست یافت و در سفرهای پادشاه، مسئول نظم اردوها بود. در سال ۱۲۷۴ه. ق جزو نویسندگان وزارت خارجه شد. در سال ۱۲۷۸ به لقب علاالدوله ملقب شد. در ذیحجه ۱۲۸۳ه. ق که ناصرالدین شاه عازم خراسان بود محمد رحیم خان را به سمت بیگلربیگی(حاکم) تهران منصوب کرد و در سال ۱۲۸۴ق ریاست قورخانه به وی محول شد.

براساس خاطرات احتشام السلطنه(پسر علاالدوله) در سال ۱۲۸۸ه. ق علاالدوله از محله ارگ و عمارت اجدادی خود به این قسمت نقل مکان می‌کند و املاک علاالدوله در آن زمان شمال به کوچه نکیسا (شهید شاهچراغی فعلی) حدفاصل فردوسی و لاله زار، مشرق به خیابان لاله زار، مغرب به خیابان فردوسی و جنوب به میدان سپه (امام خمینی فعلی) را شامل می‌شد که حدود ۵۰ هزار زرع بود.

در ابتدا در این محدوده یک بنا مختصر بیشتر وجود نداشت و غالبا سبزی کاری و درخت قرار داشت که به مرور زمان علاالدوله در این مکان ساختمان های جدید برای خود و فرزندانش به غیر از حاجب الدوله ایجاد می کند و کل فرزندان در این محدوده ساکن می شوند.

خانه علالدوله ۲ بار شناسایی شده است

در فاصله سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۰ ه. ش، اطلاعات چندانی از این بنا وجود ندارد و همگان فکر می‌کنند این بنا تخریب شده اما در اواخر دهه ۵۰ شمسی کارشناسان میراث فرهنگی این بنا را به عنوان بنای ارزشمند شناسایی می‌کنند و عکس‌های این بنا تا قبل از انحلال عکسخانه میراث تهران در دهه ۷۰، وجود داشت؛ ولی با انحلال این مرکز و خروج نیروهای قدیمی از اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، این بنا رو به فراموشی می‌رود.

براساس عکس‌های آن دوره این بنا به صورت سالم و سرپا است و خانواده‌ای در آن زندگی می‌کند. البته این عکس ها در آن زمان فقط گرفته می‌شود و کوششی برای ثبت بنا صورت نمی گیرد.

حدفاصل دهه ۵۰ تا سال ۷۴ شمسی نام و نشانی از این بنا وجود ندارد اما در سال ۱۳۷۴ در «طرح مطالعاتی بناهای ارزشمند شهر تهران» که به سفارش شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران توسط «شرکت مشاور رای فن» صورت می‌گیرد و اخیراً نیز خلاصه آن کار در قالب کتاب «بناهای ارزشمند تهران» توسط سازمان زیباسازی شهر تهران چاپ می‌شود، عکس‌های این بنا به چشم می‌خورد اما گروه تحقیقاتی در آن سال هم از وجود مالک تاریخی بنا آگاه نبودند ولی با توجه به تاریخی بودن ملک، آن را جزو بناهای ارزشمند مستند نگاری می‌کنند. وضعیت این بنا در این دوره، سالم است ولی در اثر زمان دچار فرسایش شده است.

تالار آینه خانه علاءلدوله در آستانه مزایده

طبق آنچه که در معرفی این بنا برای انجام مراسم مزایده آمده، از این خانه به عنوان ملکی در خیابان فردوسی برده می‌شود که بایر است و تنها در آن یک تالار آینه وجود دارد. این ملک ۱۷۰۰متر است که از کوچه تئاتر دهقان در خیابان لاله زار راه دارد.

این بنا در پشت دفتر آگهی‌های روزنامه کیهان در خیابان فردوسی به شماره شناسایی ۲۱-۱۲۴۰۳ قرار دارد و قیمت پایه ملک ۱۲ میلیارد تومان است. عبدالله انوار قدیمی ترین طهران شناس هم در مصاحبه ای مهر تائید بر تاریخی بودن این ملک زده و آن را متعلق به علالدوله دانسته است.

۱۵ تیر ماه هم محمد سالاری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران اعلام کرده خانه حاکم تهران(عنوان بیگلربیگی در دوره قاجار به معنا حاکم است) در خیابان فردوسی در حال فروش است و با وجود مکاتبات مدیرکل بافت های تاریخی شهرداری تهران با اداره کل میراث فرهنگی استان تهران و پیگیری های مدیر کل میراث فرهنگی استان تهران برای توقف فروش این خانه، نتیجه ای حاصل نشده است. وی اعلام کرده که یکی از سازندگان معروف تهران که اخیرا اقدام به تخلف ساختمانی بسیار زیادی کرده، خریدار این بناست و بزودی ممکن است این بنای ارزشمند تخریب شود.

تهدید جدید برای میدان مشق

خانه تاریخی علاالدوله که امروزه بنابر ستادی که قرار است آن را به مزایده بگذارد، تبدیل به ۱۷۰۰ متر زمین بایر شده است، تنها بخش اندکی از آن ملک تاریخی علاالدوله است که در حد یک تالار آینه به گواه عکس‌های میراث فرهنگی و شرکت توسعه فضاهای فرهنگی باقیمانده است. نمونه این بنا تالار آینه خانه نصیرالدوله در محله عودلاجان است که در آن بنا نیز یک بنا با متراژ حدود ۸۰ متر قرار دارد. تالار آینه خانه علاالدوله نیز همانند تالار آینه خانه نصیرالدوله در عودلاجان متراژی کمتر از ۱۵۰ متر دارد و الباقی زمینی با مساحت یک هزار و ۵۵۰ متر مربع؛ بایر است.

براساس صحبت‌های محمد سالاری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران اگر این بنا به یکی از سازندگان معروف تهران فروخته شود، برج سازی در این محل همانند سرای دلگشا در بازار یا مجتمع تجارت جهانی فردوسی در خیابان فردوسی اتفاق می افتد و این باعث چالش جدید برای حریم ثبتی و بلافصل میدان مشق و حریم ثبت نشده آثاری چون موزه استاد صنعتی، تئاتر نصر، تئاتر پارس و ساختمان بانک تجارت توپخانه(بانک شاهی سابق) خواهد شد.

میدان مشق یکی از مجموعه‌های ارزشمند تهران است که براساس صحبت‌های مسئولان میراث فرهنگی قرار است به عنوان یکی از بناهای دارای قابلیت ثبت جهانی به یونسکو در آینده ارائه شود و این ارتفاع سازی قطعا ثبت جهانی این مجموعه را به چالش می کشاند.