عبدالله العريان، استاديار تاريخ دانشکده خدمات خارجي دانشگاه جورج‌تاون در قطر، مي‌گويد محاصره قطر باعث کاهش وابستگي دوحه به کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس شد. آن‌طورکه العريان به ميدل‌ايست‌آي گفته: شوراي همکاري خليج ‌فارس هميشه در موقعيتي بود که مي‌کوشيد رويکرد مشترکي را در منطقه پيش ببرد. خودکفايي قطر، به‌ويژه به‌لحاظ اقتصادي، به اين کشور اجازه مي‌دهد بالاخره راه خود را برود، راهي که پيش‌تر از آن منع شده بود».

از گذرگاه مرزي سلوي هرچه به مرز قطر و عربستان نزديک‌تر مي‌شوي ترافيک کمتر و کمتر مي‌شود تا اينکه در نهايت حتي يک خودرو هم در دو طرف جاده ديده نمي‌شود. يک سال پيش اين جاده مملو از کاميون بود، ولي امروز ديگر دليلي براي رانندگي در اين مسير وجود ندارد. يک سال بعد از تحت محاصره قرارگرفتن قطر، سايت خبري ميدل‌ايست‌آي در گزارشي از تأثيرات اين بگير و ببندها بر قطر نوشته است.

به گزارش شرق به نقل از ميدل‌ايست‌آي، در 12 ماه گذشته رياض و متحدانش در حاشيه خليج فارس در جواب نفوذ منطقه‌اي قطر محاصره‌ای زميني، دريايي و هوايي را عليه اين کشور اعمال کرده‌اند. تجارت ميان دوحه و کشورهاي محاصره‌کننده متوقف شده و شهروندان هم از مسافرت بين قطر و کشورهاي محاصره‌کننده منع شده‌اند.

در قلب دوحه، اثرات اين محاصره کمتر قابل مشاهده است. قفسه‌هاي فروشگاه‌هاي مواد غذايي همچنان پر است، ساخت‌وساز در جاده‌ها و استاديوم‌ها ادامه دارد و مراکز خريد همچنان فعال‌اند. صندوق بين‌المللي پول در گزارش اخير خود تأثيرات اقتصادي محاصره بر قطر را «گذرا» دانسته و خاطرنشان کرده درحالي‌که سپرده‌هاي بخش‌هاي سرمايه‌گذاري خارجي و صندوق‌هاي بخش خصوصي حدود 40 ميليارد دلار کاهش داشته، بانک مرکزي و صندوق مستقل ثروت قطر با تزريق نقدي اين ضرر را جبران کرده‌اند. آن‌طورکه تحليلگران مي‌گويند، محاصره قطر اين کشور را مجبور کرده که هم در عرصه ژئوپليتيک و هم اقتصاد جايگزين‌هايي براي خود دست‌و‌پا کند. دوحه به‌سرعت اتکاي خود به محموله‌هاي وارد‌شده از مرز عربستان مثل گوشت و لبنيات را با تکيه بر بازار کشورهايي مثل ترکيه جبران کرد و صنايع داخلي خود را هم توسعه داد.

ماجرا از کجا شروع شد؟

بحران خليج فارس يک سال پيش و در روز 23 مي‌ آغاز شد. در آن زمان هکرها به خبرگزاري رسمي قطر دسترسي پيدا کردند و اظهاراتي از قول امير قطر درباره مسائل حساس سياسي از جمله روابط قطر با ايران، اسرائيل و آمريکا منتشر کردند. پس از آن دوحه، امارات را عامل اصلي هک خبرگزاري رسمي قطر اعلام کرد و اين اقدام را نقض آشکار قوانین بين‌المللي و توافق‌نامه‌هاي ميان کشورهاي شوراي همکاري خليج ‌فارس خواند.

اوضاع پس از آن وخيم‌تر شد که پنجم ژوئن عربستان سعودي، امارات متحده عربي، بحرين و مصر با انتشار سلسله بيانيه‌هايي روابط خود با دوحه را قطع کردند. آنها اعلام کردند تا زمان برآورده‌شدن 13 خواسته خود محاصره قطر را ادامه مي‌دهند. اين خواسته‌ها شامل بستن شبکه خبري الجزيره، کاهش روابط دوحه و ايران و بستن پايگاه نظامي ترکيه در قطر بود. قطر اين خواسته‌ها را بي‌حرمتي به تماميت ارضي خود عنوان کرد.

خبر اين محاصره هراس شهروندان قطري را به‌دنبال داشت. قفسه‌هاي فروشگاه‌هاي مواد غذايي خالي شدند و صفي طول و دراز جلوي عابربانک‌ها شکل گرفت. گرچه قفسه‌هاي فروشگاه‌ها سريع پر شد و پول نقد هم در دسترس مردم قرار گرفت، کمبود اقلام خاص و نوسانات قيمت همچنان ادامه دارد. سعيد محجوب زويري، رئيس مرکز مطالعات خليج فارس در دانشگاه قطر، بر اين باور است که هرچه زمان گذشت بيشتر مشخص شد که اين محاصره‌ها آن‌چنان که انتظار مي‌رفت تأثيرگذار نبود.

به گفته اين استاد دانشگاه قطر سريع به اين مسائل کوچکي مثل نیازهای اوليه پاسخ داد و در تلاش‌هايش براي به‌حداقل‌رساندن تأثير اين بحران بر مردم موفق بود. زويري در ادامه گفت‌و‌گوي خود با ميدل‌ايست‌آي مي‌گويد در نهايت، کشورهاي محاصره‌کننده در هدف خود براي منزوي‌کردن قطر ناکام ماندند، چراکه دوحه بلافاصله با کشورهاي عربي و آسيايي متحد شد. محاصره قطر پيوند شهروندان قطري داخل کشور و خارج از کشور را هم مستحکم‌تر کرد، چراکه دو طرف بر سر حس هويت ملي مشترک به اتفاق نظر رسيده بودند.

نقض حقوق بشر

بااين‌حال تأثير اين محاصره‌ها براي برخي عميق و متداوم بوده است. ديده‌بان حقوق بشر از نقض گسترده حقوق بشر با ادامه اين محاصره خبر داده است که جدايي خانواده‌ها؛ وقف در تهيه خدمات دارويي و يکه‌و‌تنهاشدن کارگران مهاجر را شامل مي‌شود. عبدالله، يکي از کارآفرينان قطري، به ميدل‌ايست‌آي گفت: «محاصره واقعا در سطح شخصي بر من و خانواده‌ام اثر گذاشت. من مثل خيلي‌هاي ديگر در اينجا نيم بحريني و نيم قطري‌ام و محاصره، خانواده‌ام را از هم گسست. پدرم که همچنان پاسپورت بحريني دارد، در آن زمان در بحرين بود و ما مطمئن نبوديم که چه وقت همه‌چيز درست مي‌شود و ما مي‌توانيم مثل گذشته مرتبا او را ببينيم».

دسامبر گذشته، شش ماه بعد از محاصره، سازمان عفو بين‌الملل اعلام کرد کشورهاي محاصره‌کننده هيچ تلاشي براي تسکين درد کساني نکردند که تحت‌ تأثير اين محاصره قرار گرفته‌اند، از جمله بسياري از خانواده‌هاي دوتابعيتي که با جدايي زجرآوري روبه‌رو بودند... و هنوز افق هيچ راه‌حلي ديده نمي‌شود.