۱۹ آبان ۱۴۰۳
به روز شده در: ۱۹ آبان ۱۴۰۳ - ۰۰:۳۶
فیلم بیشتر »»
کد خبر ۷۳۲۱۱۴
تعداد نظرات: ۹ نظر
تاریخ انتشار: ۰۰:۱۵ - ۲۰-۰۳-۱۳۹۹
کد ۷۳۲۱۱۴
انتشار: ۰۰:۱۵ - ۲۰-۰۳-۱۳۹۹
ایران به روایت آثار؛ قسمت نهم: مسجد کبود تبریز - بازنشر

زیبای زخمی تبریز / داستان بنای کبود و تاریخ پرخون (فیلم)

زلزله آسیب زیادی به آن رسانده، اما مسجد کبود تبریز هنوز در اوج زیبایی است. داستان این مسجد زیبا را در قسمت نهم «ایران به روایت آثار» ببینید.

عصر ایران؛ محسن ظهوری ـ رنگ آبی این مسجد، شناسنامه آن شده؛ آبی کبودی که نقش‌ونگارهای کاشی‌‌هایش را زیبا کرده‌. مسجد کبود تبریز؛ نه تنها از نظر زیبایی در نقش‌ونگار که از لحاظ معماری هم گوهر یکدانه‌ای میان مساجد تاریخی ایران است. یادگاری از روزهایی دور و حکمرانی سلسله‌ای که گرچه دوام زیادی نداشت، اما یادگاری‌های ارزشمندی از خود به‌جا گذاشته. در قسمت نهم «ایران به روایت آثار» سرگذشت این مسجد زیبا را مرور کرده‌ایم. 

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

در قسمت قبل منتشر شد:

ایران به روایت آثار؛ قسمت هشتم: دَریک هخامنشی

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

حدود ۵۵۰ سال پیش، تبریز پس از سال‌ها جنگ و ویرانی آرام گرفته بود. «ابوالمظفر جهانشاه» سلطان مقتدر طایفه «قراقویونلوها» در سال ۸۱۷ خورشیدی، موفق شده بود با برقرای یک حکومت مرکزی، آرامش را به این شهر کهن بازگرداند. مسجد کبود، آخرین بنای مهم زمان او بود که در تبریز ساخته شد؛ ۵ سال پیش از آن‌که «اوزون‌حسن» از طایفه «آق‌قویونلوها» سر او را از تن جدا کند.

دستور ساخت این مسجد را یک زن داد؛ «صالحه‌خاتون» دختر «جهانشاه». جایی که «مجموعه مظفریه» لقب داشت و هم مسجد بود، هم محل درس، هم کتابخانه بود و هم پناهگاه مستمندان. بنایی برپا شده از آجر با تزئینی از کاشی‌کاری معرق روی آن که ساختن یک تصویر واحد با چیدن کاشی‌های نقش شده است. مسجدی با تلفیق هنر معماری در حکومت‌های مقتدر آن روزگار؛ شباهت‌هایی با «مسجد یِشیل» از دوره عثمانی دارد و از نظر ساختاری، بر پایۀ اسلوب مهندسی ایرانی شکل گرفته و از هم‌کناری آجر و کاشی بهره برد که در دوره تیموریان به اوج رسیده بود.

این بنای زیبا، حدود ۳۵۰ سال پابرجا ماند تا ناگهان یک شب فروریخت. جمعه ۱۸ دی‌ماه سال ۱۱۵۸ خورشیدی بود که زلزله‌ای مهیب ناگهان تبریز را لرزاند. شرح آن را بشنوید از زبان «میرزاحسن طباطبایی تبریزی» در سفرنامه‌ای به‌نام «تبصرة المسافرین»:

«دو ساعت از شب رفته بوده است که ابنیه‌ی رفیعه و آثار عالیه، خراب و منهدم شده‌اند. از این زلزله اخیره به شهر تبریز خرابی کلی رو داده، قریب چهل هزار نفر از نُفوس محترمه تلف شدند.»

مسجد کبود، شد ویرانه‌ای یادگار روزهای رونقش، اما هنوز هم چشمگیر بود. سیاحانی که آن را می‌دیدند مجذوبش شده، طرحش را ترسیم می‌کردند و عکاسان دوره قاجار هم تصویر زیبایی ویران شده‌اش را ثبت کرده‌اند. ۱۶۰ سال از این زلزله گذشت تا سال ۱۳۱۸ که تعمیرات و دوباره‌سازی طبق آن‌چه در گذشته بود، آغاز شد. ساخت مسجد کبود نزدیک به چهار دهه طول کشید. کاشی‌های باقی‌مانده یکی یکی نصب شدند و جای خالی مابین‌شان سفید شد. ماند گنبدها که چون بدون سازه و تنها با آجر ساخته شده بودند، کسی نمی‌دانست چطور بازسازی‌اش کند. به استاد «محمدرضا معماران بنام» رجوع کردند و او هم گنبد را همان‌طور که قبلا بود، دوباره ساخت. سال ۱۳۵۵ کارهای ساختمانی بنا هم تمام شد و مسجد کبود دوباره درخشید. در این سال‌ها این مسجد چندباری مرمت شده و هنوز هم نیاز به مرمت‌های دوباره دارد تا زیبایی‌اش جاودان بماند. زیبایی منحصربه فردی که این فیلم عاجز از بیان آن است. به قول نادر میرزای قاجار در کتاب «تاریخ و جغرافی دارالسلطنۀ تبریز»:

«هرکه تَفصیلِ نگارشِ بنای مسجد کبودِ جهانشاه را نماید، در حقیقت، زحمت مفتی به خود داده است و تَفضیلِ یک ذَرع را، کَما هُوَ حَقِه (چنان‌که شایسته است) نتوانسته از عهده برآید.»

ارسال به دوستان
انتشار یافته: ۹
در انتظار بررسی: ۴
غیر قابل انتشار: ۱
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۱:۲۶ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۰
3
29
این مسجد اسمش گوی مچید هست،...
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۰۹:۲۹ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۰
گؤی مچید به معنی مسجد آبی است نمیدانم چرا در فارسی به آن مسجد کبود می گویند؟!
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۳۴ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۰
1
25
مسجد کبود، جزو معدود بناهای شاخص شهری است که برونگراست
برخلاف شیوه معماری سنتی ماکه درونگراست و حیاطی در مرکز بنا قرار گرفته، بنا در اطراف آن شکل میگیرد
مثل مسجد وکیل مثل میدان امام
البته دلیل هم اقلیم سرد آذربایجان هست که شیوه معماری رو دستخوش تحول کرده
مسجد کبود بنایی شاخص و در نوع شاخصه های معماری ایرانی، منحصرد بفرد است
سوسان
Iran (Islamic Republic of)
۰۸:۴۸ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۰
10
14
این بنا قبل از دوره اسلام یک اودار (آذر یا آتشخانه) مانوی بود و به تاماریس اودار مشهور بود که حتی قبل از حاکمیت تاماریس خاتون در عصر آهن نیز یک قبرستان و معبد اودار بوده و همواره مرکز دینی میثرائیسم در تبریز محسوب میشد و یک معبد اود یا خورشید بود. ...
پاسخ ها
ناشناس
| Iran (Islamic Republic of) |
۱۸:۴۹ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۰
این مسجد هیچ سابقه ای قبل از اینکه در قرن نهم ساخته بشه نداشته. سازنده ش هم شیعه نبوده و یه زمانی هم به این مسجد مسجد سنی میگفتند.دوست عزیز تاریخچه جعلی نسازید!
خويي
Iran (Islamic Republic of)
۱۲:۲۲ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۰
1
9
بزرگترينمسجدايران روباز وشبستان خوي مسجد مطلب خان درحال ويراني هست گرمابه قديمي وسنتي محمد بيگ ويران شد چه كسي اهميت ميدهد وقتي كه كشور بن بست هست وگردشگر خارجي نمي ايد
ناشناس
Iran (Islamic Republic of)
۱۷:۰۳ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۰
0
9
اگر این مسجد قبل از انقلاب بازسازی نشده بود، الان تلی خاک بیشتر نبود
خاقان
Sweden
۱۸:۳۹ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۰
0
8
« گوی مچید» در سال 870 هجری قمری در دوران حکمرانی ابومظفر جهانشاه بن قره یوسف نویان (هم تاریخ و هم اسم سازه در کتیبه سردر موجود است) در تبریز ساخته شد. طبق کتیبه موجود «نعمه الله بن البواب» خوشنویس بنا بوده است. و عزالدین بن ملک قاپوچی هم سرپرست کارگاه مسجد بوده است. دوره پر شکوه و هنر پرور ابومظفر جهانشاه که با عنوان حاکمان قره قویونلو ( کلمه ترکی به معنی صاحبان گوسفندان سیاه) بوده دارای نشیب و فرازهای فراوانی بوده است. آنچه مشخص است اسناد و مدارک کمی از این دوره در دست نیست، ولی وجود مسجدی که به « فیروزه اسلام» شهرت دارد میتواند نشانگر شکوه هنر و عرفان آن دوره باشد. جهانشاه شاعر بوده و درشعر « حقیقی» تخلص می کرده است. و اشعار ترکی و فارسی آن چاپ شده است. و مقبره ولی و همسرش در شاه نشین مسجد موجود است.
رنگهای مورد استفاده در کاشیکاری عبارتند از: آبی لاجوردی، آبی فیروزه ای، سبز (بیشتر یشیمی)، طلایی، سفید و مشکی. رنگ آبی لاجوردی بیشترین رنگ مورد استفاده در کاشیکاری هاست. در تزئین کاشیکاریها از انواع نقوش اسلیمی، ختایی، انتزاعی استفاده شده است و از انواع خطوط کوفی بنایی، ثلث، ریحان، کوفی تزئینی برای نوشتن کتیبه ها استفاده شده است.که در نوع خودش خلاق و بی نظیر است. خلاقیت در طراحی نقوش گوی مچید و در کنار اجرای در اندازه های وسیع و زیبا و درست کاشیکاریها معرق می تواند آن را به عنوان فیروزه اسلام ملقب کند.
ناگفته نماند که گوی مچید عضوی از یک مجموعه با عنوان « مظفریه» بوده است که شامل خانقاه، کتابخانه، کاروانسرا و ... بوده است که همه آنها از بین رفته اند.
رضا ابری
Iran (Islamic Republic of)
۱۸:۴۸ - ۱۳۹۹/۰۳/۲۰
0
15
بزرگترین ضربه به این بنا ،در دوران اخیر اتفاق افتاد.
در محوطه و حریم این مسجد پاساژ سازی گسترده ای انجام شد که کاملاً با فضای این بنا در تضاد می باشد
داستان خاندان مدیچی که از روستا آمدند و اروپا را متحول کردند: خطای تک تخصص بودن چیست؟! گاردین : در حادثه آمستردام ؛ هواداران اسرائیلی آغازکننده تنش بودند! لیبرمن : یهودیان اروپا به اسرائیل مهاجرت کنند عراقچی : هیچ وقت از تهاجم روسیه به اوکراین حمایت نکرده ایم رئیس اسرائیل : حوادث آمستردام ۷ اکتبر را یادآوری کرد/ این حادثه جدی و زنگ خطر است وعده ترامپ به محمود عباس: برای توقف جنگ تلاش خواهم کرد اتهام جدید آمریکا به ایران : فردی به نام فرهاد شاکری را برای ترور ترامپ اجیر کرده بود! عراقچی : جمشید شارمهد رهبر یک گروه تروریستی بود / اگر خانواده اش مایل باشند، ما مشکلی نداریم که کالبد شکافی صورت گیرد دختر امام خمینی(ره) : غزه و لبنان به حمایت ما نیاز دارند تا بمانند و مقاومت کنند سقوط سنگ در جادۀ هراز یک فوتی برجای گذاشت آکسیوس : در تماس تلفنی ترامپ با زلنسکی، ایلان ماسک نیز روی خط بود/ رئیس جمهور اوکراین از آنچه که از ترامپ شنید، دلگرم شد صید کوسه ماهیان ممنوع ۷ خاصیت شگفت انگیز کیوی زمان حراج ربع سکه جدید/ آخرین مهلت واریز وجه اعلام شد یونیفل : اسرائیل عمداً نیروهای ما را هدف قرار می‌دهد