مهراب شهروند افغان: آمریکا مردم افغانستان را جلبِ خودش کرد/ حضور آمریکا به نفع مردم نبود

عصر ایران؛ هومان دوراندیش- مهراب، 42 ساله است و اهل ولایت بدخشان افغانستان. سال‌هاست که در ایران کار می‌کند. ایزوگام‌کار است. خودش را کارگر ساختمان می‌داند در مجموع.

وقتی طالبان به رهبری ملاعمر در افغانستان به قدرت رسیدند، مهراب 17 ساله بود. کمی قبل از به قدرت رسیدن ملاعمر، رفت و آمدش به ایران آغاز می‌شود. تقریبا 25 سال است که در ایران کارگری می‌کند اما می‌گوید در هجده سال اخیر، فقط در ایران کار کرده و در افغانستان کاری برایش نبوده است.

متاهل است و پنج فرزند هم دارد. همسر و فرزندانش در افغانستان زندگی می‌کنند و مهراب دورادور آن‌ها را تامین مالی می‌کند. با این حال می‌گوید با خانواده‌ام مرتبا تلفنی حرف می‌زنم و از حال روزشان خبر دارم.

با اینکه این روزها تصویر و تصّور عمومی از افغانستان، نارضایتی مردم این کشور بابت خروج آمریکا و به قدرت رسیدن طالبان است، مهراب جزو افغانی‌هایی است که از به قدرت رسیدن طالبان رضایت دارد.

او آمریکایی‌ها را کفاری می‌داند که در کشورش بی‌ناموسی می‌کنند. با این حال با همۀ کارهای طالبان موافق نیست. حکومت ملاعمر را هم بسیار خشن می‌داند و امیدوار است طالبان جدید آن قدر خشن نباشند و کسی را شلاق نزنند و سنگسار نکنند.

اما بر ضرورت رعایت حجاب تاکید دارد. درس خواندن و کار کردن زنان را در صورت محجبه بودن آن‌ها بلامانع می‌داند. ولی حجاب برایش پرچم مسلمانی است.

متن زیر گفت‌وگوی عصر ایران است با مهراب، کارگر افغانستانیِ مظلوم و محجوبی که عقایدش هر چه باشد، شرم و فروتنی‌اش بالاترین فریاد استمداد یک ملت است.

شما در ایران کار می‌کنید. خانواده‌ت را چرا با خودت نیاورده‌ای ایران؟
نمی‌شود. هزینه‌هایش زیاد است. پول من هم پول کارگری است و وسعمان نمی‌کشد. در ایران خانۀ مستقل هم ندارم.

راجع به حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان چه نظری داشتی؟
اگر بخواهم واقعیت را بگویم، بودن آمریکا در افغانستان به نفع مردم افغانستان نبود. چون ایران با آمریکا بد است این را نمی‌گویم. نظر خودم این است که حضور آمریکا در افغانستان بد است. از هر نگاهی که حساب کنی، بد است.

چرا؟ چون باعث ناامنی می‌شد یا وضع اقتصادی را بد می‌کرد یا چیز دیگری؟
آمریکا در اکثر جاها دائم برای مردم مشکل ایجاد می‌کرد. در محل، جاده، همه جا، آمریکایی‌ها یکسره برای مردم مشکل ایجاد می‌کردند. راه‌بندان می‌کردند یا به زور وارد خانۀ مردم می‌شدند.

احتمالا آن‌ها می‌گفتند ما دنبال تروریست‌های طالبان هستیم وقتی وارد خانۀ کسی می‌شویم؟
نه، این چیزها را همین طور زبانی می‌گفتند ولی هدفشان چیز دیگری بود در افغانستان.

هدفشان چه بود؟
این را دیگر خودشان می‌دانند که چه هدفی داشتند. ولی مردم افغانستان بدبختی زیادی داشتند در برابر آمریکایی‌ها.

وقتی طالبان به رهبری ملاعمر به قدرت رسید، کجا زندگی می‌کردی؟
آن موقع در ایران بودم ولی بعدش رفتم افغانستان و حکومت آن‌ها را دیدم. واقعا خیلی خشن بودند. با مردم خیلی خشن رفتار می‌کردند. طالبان آن موقع با الان خیلی فرق داشت.

آن پنج سال حکومت ملاعمر بهتر بود یا این بیست سالی که آمریکا در افغانستان بود؟
در این دوره‌ای که آمریکا در افغانستان بود، وضع اقتصادی مردم افغانستان کمی بهتر شد. یعنی ارزانی بود اما در زمان طالبان خیلی ویرانی بود. وضع مردم بعد از سقوط طالبان بهتر شد.

اگر در این بیست سال اخیر، در قیاس با دورۀ حکومت ملاعمر، وضع اقتصادی مردم بهتر و خشونت هم کمتر بوده، پس چرا از حضور آمریکایی‌ها ناراضی بودی؟
ما پیرو اسلام هستیم. آمریکایی‌ها، خدا شاهد است، می‌رفتند داخل خانه‌های مردم. آمریکایی‌ها خوب نبودند.

منظورت این است که آن‌ها نامحرم و متجاوز بودند. یعنی با قلدری وارد خانه‌های مردم می‌شدند و در رفتارشان تحقیری بود که شما را ناراحت می‌کرد؟
بله، دقیقا. ما گرسنگی و فقر را قبول داریم ولی چنین کاری نباید بشود. اینکه به زور وارد خانۀ مردم بشوند.

آن‌ها را کافر می‌دانستید؟
بله دیگر. معلوم است؛ آن‌ها کافرند.

و در مجموع از اینکه کفار در سرزمینتان بودند ناراضی بودید؟
بله، ناراضی بودیم.

وقتی نیروهای طالبان وارد خانه‌های شما می‌شوند، این کمتر برایت ناراحت‌کننده است؟
بله. ظلم این‌ها بهتر از ظلم آن‌هاست. البته طالبان فعلی را می‌گویم. طالبان 25 سال قبل که واقعا وحشتناک بودند.

ظلم آن طالبان خشن 25 سال قبل برایت قابل تحمل‌تر از ظلم آمریکایی‌ها بود؟
بله، ظلم آن‌ها هم باز بهتر از ظلم این‌ها بود. من آن طالبان را هم بهتر از آمریکایی‌ها می‌دانم.

برایت مهم است که "چه کسی" دارد ظلم می‌کند؟
بله. درست است که ما شاید در دورۀ آمریکایی‌ها راحت بودیم ولی آمریکایی‌ها کارهایی می‌کردند که همان راحتی را از ما می‌گرفت.

چه کار می‌کردند؟
گفتم که: زوری وارد خانه‌های مردم می‌شدند. حتما بی‌ناموسی هم شده در اثر کارهای آمریکایی‌ها در افغانستان.

خودت دیده بودی که آمریکایی‌ها به کسی تجاوز کنند؟
من که بیشتر ایران بودم. ولی از بچه‌های اردوی ملی شنیده‌ام که از این کارها کرده‌اند. دوستانم در اردوی ملی می‌گفتند آمریکایی‌ها ما را در دور و اطراف قرار می‌دادند و خودشان وارد خانه‌های مردم می‌شدند.

به نیروهای نظامی افغانستان می‌گویید اردوی ملی؟
بله، دوستانم در اردوی ملی زیر دست سربازان آمریکایی بودند. آن‌ها برایم تعریف کردند.

پس مسئلۀ اصلی خودت ناموس و این جور چیزهاست؟
بله.

ولی چرا زنان افغانی بیشتر از طالبان می‌ترسند تا ارتش آمریکا؟
من در کل بگویم آمریکا 20 سال در افغانستان بود و زندگی را بهتر کرد و یکسر مردم را جلب کرد برای خودش.

انگار زنان کشور شما اکثراً آمریکا را به طالبان ترجیح می‌دهند ولی شما چون مرد هستید، مثل بسیاری از مردان افغانی، دغدغه‌های اصلی‌تان غیرت و ناموس است و همین باعث می‌شود طالبان را به آمریکا ترجیح دهید.
آره دیگر؛ واقعیتش را بخواهید، همین طور است. اما مسئله این است که افغانستان از قبل مشکلاتی داشت و طی این بیست سال بسیاری از مردم ما با آمریکایی‌ها کار می‌کردند و آمریکا آن‌ها را جلب خودش کرده.

به هر حال وضع اقتصادی کمی بهتر از قبل شده، بسیاری از زنان هم طی این بیست سال توانستند در دبیرستان و دانشگاه درس بخوانند و سر کار بروند. هیچ کدام این‌ها برای شما مهم نیست؟
مهم است. زن در حجاب کامل می‌تواند برود کار کند و درس بخواند. ولی با آمریکایی‌ها کار کردن، از نگاه اسلام، واقعا درست نیست. اسلام حجاب دارد. فرق کافر با مسلمان چیست؟ زن با حجاب کامل برود و بیاید، مشکلی ندارد.

خودت امیدواری طالبان تعدیل شده باشد و بگذارد زنان با حجاب بروند دبیرستان و دانشگاه و سر کار؟
بله، ان‌شاءالله که این طور می‌شود. ما انتظار داریم این طور بشود.

نظرت دربارۀ آن دسته از هموطنانت که در فرودگاه کابل جمع شده‌اند تا با هواپیماهای آمریکایی از کشور خارج شوند، چیست؟
این‌ها بیست سال با آمریکایی‌ها زندگی کرده‌اند و از رفتن آمریکایی‌ها ناراحتند. می‌خواهند بروند جای دیگری زندگی کنند. باید ببینند زندگی در کجا برایشان بهتر است.

بزرگترین بچه‌ات چند ساله است؟
13 ساله.

بزرگترین بچه‌ات بعد از ورود آمریکا به افغانستان متولد شده. نظرش دربارۀ خروج آمریکا از افغانستان چیست؟
طالبان با زن و بچۀ مردم کاری ندارند. من مرتب با خانواده‌ام تلفنی حرف می‌زنم. زن و بچۀ من هم نظرشان این است که طالبان باشند، آمریکایی‌ها نباشند. خانوادۀ ما ساکن روستا است. من با زنان شهری کاری ندارم، ولی زنان روستایی در افغانستان، بدون رعایت محرمیّت، حتی کلینیک دولتی نمی‌روند. چه طالب باشد چه آمریکا باشد. طالب در قدرت باشد یا نباشد، زنان روستایی در افغانستان حجاب را رعایت می‌کنند.

کمی از فضای اجتماعی بدخشان بگو.
ما در بدخشان سنی‌مذهب داریم، شیعه‌مذهب هم داریم. مردم بدخشان در چارچوب اسلامی زندگی می‌کنند. چه آمریکا باشد چه طالب باشد، برایشان فرقی نمی‌کند.

شما خودت شیعه هستی یا سنی؟
ما سنی هستیم.

تفاوت فضای اجتماعی کابل و بدخشان زیاد است؟
بله، فضای کابل غیر مذهبی است در مقایسه با بدخشان. من خودم بدخشان را ترجیح می‌دهم. فضایش مذهبی‌تر است و برای ما بهتر است.

با اینکه می‌گویی در بیست سال اخیر وضع اقتصادی بهتر از دوران ملا عمر بوده، اما وضع آن قدر خوب نشد که کار کردن در ایران را رها کنی و به افغانستان برگردی؟
بله، وقتی می‌گویم وضع اقتصادی در دورۀ آمریکا بهتر شد، یعنی مردم روزی سه تا نان خشک برای خوردن داشتند. نان خالی. بهتر از این نبود.

فکر می‌کنی چرا افغانستان یک کشور پیشرفته نیست؟
به نظرم مشکل اصلی، قوم‌پرستی است. مشکل دوم زبان‌پرستی است. یکی می‌گوید پشتون هستم، یکی می‌گوید ازبکم، یکی می‌گوید تاجیکم. پشتون‌ها بیشترین نفوذ را در افغانستان دارند. قوم‌پرستی و زبان‌پرستی مشکلات اصلی کشور افغانستان است.

بعضی‌ها می‌گویند اسلام مشکل اصلی افغانستان است ولی فکر نکنم اسلام مانع پیشرفت افغانستان بوده باشد. ایران و ترکیه هم کشور اسلامی‌اند در همین منطقه. آیا عقب مانده‌اند؟ از نگاه اسلام، وضع ایران و ترکیه خوب است.

وقتی صحنۀ آویزان شدن هموطنانت از هواپیمای آمریکایی را دیدی، چه حسی داشتی؟
من این چند روز که این صحنه‌ها را دیده‌ام، سر کار نمی‌روم. به قدری به هم ریخته‌ام که ترجیح می‌دهم در خانه بمانم و سر کار هم نروم. مردم افغانستان خسته‌اند. این وضعیت در کشور ما هر کسی را خسته می‌کند و عده‌ای دنبال راه فرار می‌گردند. حتی من در تلویزیون دیدم یک زن افغانی که بچۀ شیرخواره داشت، بچه‌اش را گذاشت و با هواپیمای آمریکایی رفت.

آخرین بار کی رفتی افغانستان؟
الان چهار سال است که افغانستان نرفته‌ام. قبلا پول ایران ارزش بیشتری داشت. اما این چند سال اخیر که ارزش پول ایران کم شده، رفت و آمد به افغانستان هم برای ما سخت‌تر شده. ترجیح می‌دهم همین جا بمانم و دستمزدم را بفرستم برای زن و بچه‌ام. با این حال از زندگی در ایران راضی‌ام. ما هفت هشت نفر آدم هستیم که هفده هجده سال است در ایران سخت مشغول کاریم. همۀ کار ما این جاست و در افغانستان هیچ امیدی به پیدا کردن کار نداریم.

بیشتر بخوانید:

افغانستان و دموکراسی و فرهنگ و سیاست

تخریب یک اثر فرهنگی از سوی طالبان (فیلم)

خروج نخبگان و متخصصان از افغانستان

ایران و طالبان؛ نه «کاسۀ داغ‌تر از آش» و نه «هم‌سفره»

تماشاخانه

قسمت سوم : از کشف نوشیدنی‌های تند رومی‌ها تا قدیمی‌ترین طلسم‌ها در دانمارک (فیلم)

داستان طلسم عجیبی که در آن هفت گربه مرده یک تیم آرژانتینی را بیچاره کرد / ماجرای نفرین هفت گربه چه بود؟ (فیلم)

فیلم های دیگر