عصر ایران - خاراگوش با نام علمی Artemisia absinthium معروف به Wormwood گیاهی علفی، پایا و دارویی است که از دیرباز در طب سنتی به منظور دفع کرم روده کاربرد داشته است.

»»» با توجه به اینکه خاراگوش در عطاری ها فروخته می شود و ممکن است خرید و استفاده آن به شما توصیه شود، لطفا مطلب زیر را به دقت مطالعه کنید:

خاراگوش: یک گیاه مفید و  دردسرهای استفاده نامناسب

خاراگوش، افسنتین یا افسنطین گیاهی است که به دلیل عطر متمایز، طعم منحصر به فرد و مزایای سلامتی متعدد ارزشمند خوانده می شود و می توان آن را از عطاری ها تهیه کرد.

در حالی که این گیاه اصالتا بومی اروپا است، به راحتی در آب و هوای مختلف از جمله بخش هایی از آسیا، آفریقا، آمریکای جنوبی و شمالی رشد می کند. خاراگوش دارای ساقه های مخملی سفید یا نقره ای متمایل به سبز، برگ های زرد مایل به سبز و گل های پیازی به رنگ زرد روشن یا کم رنگ است. صدها سال است که تمام قسمت های این گیاه در طب سنتی مورد استفاده قرار می گیرند.

در گذشته از تقطیر این گیاه با انیسون و رازیانه نوعی نوشیدنی سبز رنگ به نام ابسنت تهیه می شد. این نوشیدنی که درصد الکل بالایی داشت، در پایان سده نوزدهم و آغاز سده بیستم میلادی بین فرانسویان به خصوص هنرمندان و نویسندگان پاریسی رواج پیدا کرد.

برخی از افراد مشهور همچون ونسان ونگوگ و اسکار وایلد از طرفداران سر سخت ابسنت بودند. در ادامه با توجه به اثر توهم زا و خطرات آن برای سلامتی، مصرف ابسنت در آمریکا ممنوع شد. این ممنوعیت نزدیک به یک قرن یعنی از سال 1912 تا 2007 ادامه یافت.

اما این گیاه چه مزایایی برای سلامت انسان به همراه دارد و در مقابل احتياطات مصرف آن چیست؟ نکاتی که در ادامه اشاره می شوند، با استناد به مقالات منتشر شده توسط مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا جمع آوری شده اند:

ترکیبات و خواص شیمیایی

افسنطین معمولا به عنوان عصاره یا چای مصرف می شود. روغن آن از ساقه ها و برگ های گیاه تهیه شده و برای عصاره یا تنتور هم ممکن است از کل گیاه استفاده کنند.

فرمولاسیون های مذکور فاقد کالری، ویتامین یا مواد معدنی هستند اما ترکیبات گیاهی متعددی را در خود جای می دهند که شناخته‌ شده‌ ترین آنها توژون است.

این ترکیب به دو شکل آلفا و بتا وجود دارد که در سطح مولکولی متفاوت هستند. هرچند این تفاوت ها جزئی محسوب می شوند، اما معنی دار اند. زیرا آلفا توژون سمی تر است و ماده اصلی فعال در افسنطین را به خود اختصاص می دهد.

چنین تصور می شود که توژون با مسدود سازی گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA)؛ یک انتقال دهنده عصبی که اثرات آرام بخشی بر سیستم عصبی مرکزی دارد، مغز را تحریک می کند. با وجود آن که این ترکیب ممکن است فواید مختلفی داشته باشد، مصرف بیش از حد توژون سمی است و با تشنج و حتی مرگ مرتبط است. 

فواید و موارد استفاده خاراگوش

افسنطین کاربردهای زیادی در متدهای درمانی غیر غربی از جمله طب سنتی چینی دارد.

- ممکن است درد را کاهش دهد

خاراگوش از دیرباز به دلیل خواص تسکین دهندگی درد و ضدالتهاب آن مورد توجه بوده است. به عنوان مثال دیده شده که این گیاه به تسکین آرتروز که یک بیماری دردناک ناشی از التهاب مفاصل است، کمک می کند.

در یک مطالعه 4 هفته ای روی 90 بزرگسال مبتلا به استئوآرتریت زانو، استفاده از پماد پوستی 3٪ افسطنین به صورت 3 بار در روز، به بهبود سطح درد و عملکرد فیزیکی کمک کرد. با این حال گفتنی است که این ترکیب نتوانست خشکی عضلانی را کاهش دهد.

همچنین لازم به ذکر است که خود گیاه به تنهایی هرگز نباید مستقیما روی پوست مالیده شود، زیرا ترکیبات آن بیش از حد غلیظ است و می تواند منجر به سوختگی های دردناک شود.

در حال حاضر تحقیقات کافی به منظور تعیین اینکه آیا چای یا عصاره افسنطین نیز درد را کاهش می دهد، وجود ندارد.

- ممکن است با عفونت های انگلی مبارزه کند

در مصر باستان از افسنطین برای درمان کرم های روده استفاده می شد. این خاصیت مبارزه با انگل به توژون نسبت داده می شود.

با این حال شواهد موجود برای این کاربرد خاص تا حد زیادی حکایتی است. از طرفی دیگر یک سری مطالعات حیوانی و لوله‌ آزمایش نشان می‌ دهند که این گیاه می تواند با کرم‌های نواری و سایر انگل‌ها مبارزه کند. اما باز هم انجام مطالعات جامع تر ضروری به نظر می رسد.

- دارای خواص آنتی اکسیدانی است

علاوه بر توژون، یکی دیگر از ترکیبات قابل توجه افسنطین کامازولن است. این ماده به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند و بیشتر در اسانس های حاصل از مرحله قبل از گلدهی گیاه متمرکز است.

آنتی اکسیدان هایی مانند کامازولن می توانند با استرس اکسیداتیو در بدن مبارزه کنند. استرس اکسیداتیو خود با سرطان، بیماری های قلبی، آلزایمر و تعداد زیادی از بیماری های مزمن مرتبط است.

- ممکن است با التهاب مبارزه کند

آرتمیسینین ترکیب گیاهی دیگری است که در خاراگوش یافت می شود و ممکن است به مبارزه با التهاب در بدن کمک کند. التهاب طولانی مدت با انواع بیماری های مزمن مرتبط است.

تصور می‌ شود که آرتمیسینین سیتوکین‌ ها را مهار می‌ کند. این ها پروتئین‌ هایی هستند که توسط سیستم ایمنی ترشح شده و باعث التهاب می‌ شوند.

مطالعات همچنین نشان می دهند که افسنطین می تواند به تسکین بیماری کرون کمک کند. این بیماری با التهاب پوشش دستگاه گوارش مشخص می شود. علائم آن ممکن است شامل اسهال، خستگی، گرفتگی عضلات شکم و سایر مشکلات گوارشی باشد.

در یک مطالعه روی 40 بزرگسال مبتلا به این اختلال افرادی که مکمل 500 میلی گرمی افسنطین را 3 بار در روز مصرف می کردند، علائم محدودتری داشتند و پس از 8 هفته نیاز به مصرف استروئیدها در آنها در مقایسه با گروه دارونما کاهش یافته بود.

دوزینگ و ایمنی

به دلیل عدم انجام تحقیقات کامل، هیچ دستورالعمل خاصی برای دوز بندی افسنطین وجود ندارد.

با این حال نهادهای دولتی مختلف محدودیت هایی را برای محصولات حاوی خاراگوش اعمال کرده اند، زیرا ترکیبات آن می تواند اثرات سمی ایجاد کند.

به عنوان مثال، اتحادیه اروپا (EU) غذاهای تهیه شده با افسنطین را به 0.5 میلی گرم توژون در هر کیلوگرم محدود می کند. سازمان غذا و دارو آمریکا (FDA) نیز هر محصول تجاری حاوی توژون را به 10 قسمت در میلیون (ppm) یا کمتر محدود می کند. این مقدار ناچیز در نظر گرفته می شود و از این رو برای اکثر جمعیت ها بی خطر است.

البته باید به خاطر داشته باشیم که چای افسنطین و عصاره آن توسط FDA پایش نمی شوند. از آن جایی که این فرآورده ها به طور قابل توجهی توژون بیشتری را در خود جای می دهند، باید با احتیاط مصرف شوند.

موارد منع مصرف و عوارض جانبی

جمعیت های آسیب پذیر و افراد با شرایط خاص باید از مصرف از خاراگوش اجتناب کنند. این موارد عبارت اند از:

- بارداری: اگر باردار هستید نباید افسنطین مصرف کنید، زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود.

- شیردهی و اوایل دوران کودکی: زنان شیرده و کودکان به دلیل کمبود اطلاعات ایمنی باید از مصرف این گیاه خودداری کنند.

- سابقه صرع: توژون مغز را تحریک می کند و به همین دلیل به عنوان عامل تشنج شناخته شده است. افسنطین همچنین ممکن است اثربخشی داروهای رایج ضد تشنج مانند گاباپنتین و پریمیدون را کاهش دهد.

- ابتلا به بیماری های قلبی: مصرف این گیاه با داروی های بیماران قلبی مانند وارفارین ممکن است باعث خونریزی روده شود.

- مشکلات کلیوی: افسنطین برای کلیه ها سمی است و ممکن است خطر نارسایی کلیه را افزایش دهد.

- سابقه حساسیت: آلرژی به اعضای خانواده Asteraceae مانند گل همیشه بهار منجر به واکنش نسبت به افسنطین نیز خواهد شد. زیرا در همان خانواده گیاه شناسی قرار دارد.

دوزهای بالای افسنطین ممکن است باعث ناراحتی گوارشی، نارسایی کلیه، حالت تهوع، استفراغ و تشنج شوند. با این حال اگر آن را در دوزهای کوچک مصرف کنید مانند استفاده به صورت چای، احتمال رخداد چنین عوارضی به شدت کاهش می یابد.

مقادیر بسیار زیاد این گیاه و سایر محصولات حاوی توژون می تواند کشنده باشد، هرچند دوز کشنده آن در انسان مشخص نشده است.

علاوه بر این استفاده مستقیم روی پوست می تواند باعث سوختگی شود. اگر آن را به صورت موضعی مصرف می کنید، مطمئن شوید که فقط به شکل پماد یا لوسیون باشد.

در نهایت نباید هیچ شکلی از افسنطین را به طور منظم برای بیش از 4 هفته مصرف کرد. این بازه زمانی طولانی مدت در نظر گرفته می شود و ایمنی و عوارض جانبی گیاه در دراز مدت ناشناخته است.

پیش از مصرف خودسرانه هرگونه نسخه گیاهی و شیمیایی، با پزشک متخصص مشورت کنید.

مطالعه دو مطلب زیر را نیز از دست ندهید: 

*روغن رزهیپ و 7 اثر چشمگیر برای پوست

*همه چیز درباره یکی از قدیمی ترین درمان های گیاهی جهان(+عکس)

بیشتر بخوانید:

قارچ کیسه ای سرچُماقی‌؛ از بهترین مکمل های تقویت سیستم ایمنی(+عکس)

کاسنی؛ متخصص سلامت: از روده و قندخون تا پوست و کاهش وزن(+عکس)

نسخه گیاهی مناسب برای مشکلات روده تحریک پذیر(+عکس)

تماشاخانه

سرودی که در مدرسه البرز صد ساله شد / صدای تاریخ از کالج آمریکایی‌ها در تهران (فیلم)

رازها و دروغ‌های جزایر سه‌گانه ایران / بریتانیا چطور جزایر را به یغما برد / هدیه‌ قلابی به شیخ نشینان شارجه که جرم‌شان دزدی دریایی بود / بریتانیا چطور مدام دروغ می‌گفت؟ (فیلم)

فیلم های دیگر