اسکیزوفرنی: راهنمای جامع علائم، تشخیص و درمان

اسکیزوفرنی یک اختلال روانی مزمن است که بر اساس تخمین ها در ایران حدود ۱ میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند. بدین معنا که حدود ۷۰۰ هزار تا ۱ میلیون نفر مبتلا در کشور هستند. این بیماری در زنان بیشتر از مردان شیوع پیدا می کند و معمولا در سنین ۲۰ الی ۳۲ سالگی در افراد ظاهر می شود.

به گزارش به اندام دکتر کرمانی، در این مقاله به بررسی جامع علائم، تشخیص و درمان اسکیزوفرنی می پردازیم. تا انتها با ما همراه باشید.

اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی یک اختلال مغزی مزمن است که با تغییر در درک فرد از واقعیت، هذیان و توهم همراه است. این اختلال می تواند زندگی روزمره فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. علت دقیق این بیماری ناشناخته است اما احتمالا ترکیبی از ژنتیک، مغز و محیط فرد در آن نقش دارند.

علت اسکیزوفرنی چیست؟ ۹ علت آن

اسکیزوفرنی، اختلالی پیچیده است که عللی مشخص و قطعی ندارد، اما با توجه به تحقیقات یک سری علائم در افراد به صورت ثابت وجود داشته است. علل اسکیزوفرنی عبارتند از:

• وراثت
• دی ان ای (DNA)
• اپی ژنتیک (Epigenetics)
• ساختار مغز
• عملکرد مغز
• رشد و تکامل مغز
• محیط رحم
• استرس دوران کودکی
• مصرف مواد مخدر

تمامی مواردی که در بالا نام برده شد کم و بیش بر روی به وجود آمدن این بیماری موثر هستند. این نکته را فراموش نکنید که هنوز اسکیزوفرنی علت مشخصی ندارد. در ادامه هر یک از موارد را شرح خواهیم داد.

۱- وراثت

نقش وراثت در این بیماری، همواره یکی از چالش های اساسی در درک و درمان این بیماری پیچیده است. اگر چه هیچ ژن مشخص و اثبات شده ای به طور قطعی مسئول ایجاد اسکیزوفرنی نیست. اما تحقیقات علمی نشان می دهد که وراثت نقش مهمی در افزایش احتمال ابتلا به این بیماری ایفا می کند.

وراثت می تواند نقش بسیار مهمی در ابتلا به اسکیزوفرنی داشته باشد.

البته تعامل ژن و محیط نیز در این مورد بسیار تاثیر چشمگیری دارد. مثلا استرس شدید در دوران کودکی می تواند در فردی که حامل ژن های مرتبط با اسکیزوفرنی است نقش محرک را ایفا کند و منجر به بروز بیماری شود.

2- دی ان ای (DNA)

تاثیر دی ان ای در این بیماری، پیچیده تر از یک پاسخ ساده بله یا خیر است. در حالی که هیچ ژن واحدی به عنوان ژن اسکیزوفرنی وجود ندارد، تحقیقات نشان داده اند که DNA می تواند به طور قابل توجهی احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.

در مورد تاثیر دی ان ای در این بیماری، فرض کنید خانواده ای با سابقه ابتلا به بیماری داریم و در این خانواده پدر به اسکیزوفرنی مبتلاست و دو فرزند دو قلو دارد. در این صورت پدر حامل دو نسخه از ژن X است که با این بیماری مرتبط است در این صورت در فرزند یک نسخه از این ژن از پدر و نسخه دیگر از مادر به فرزند رسیده است. در این صورت احتمال ابتلای فرزند به این بیماری بسیار بالاست.

3- اپی ژنتیک (Epigenetics)

اپی ژنتیک به مطالعه تغییرات در ژن ها می پردازد که بدون تغییر در توالی DNA ایجاد می شوند. این تغییرات می توانند نحوه عملکرد ژن ها را تغییر و تحت تاثیر قرار دهد. شواهد نشان می دهد که عوامل محیطی می توانند بر اپی ژنتیک ژن های مرتبط با اسکیزوفرنی تاثیر گذار باشند و زمینه را برای ابتلا به این بیماری فراهم کنند.

۴- ساختار مغز

بیماری اسکیزوفرنی، اختلالیست که هارمونی ذهن و واقعیت را بر هم می زند و ریشه هایی در ساختار مغز دارد. تحقیقات علمی نشان می دهد که تفاوت‌هایی در ساختار مغز افراد مبتلا به اسکیزوفرنی وجود دارد که می تواند بر عملکرد شناختی، احساسی و رفتاری آنها تاثیر بگذارد

مثلا در افراد مبتلا، حجم ماده خاکستری در برخی نواحی مغز کاهش یافته یا اتصالات بین مناطق مختلف مغز پیشانی اختلال دارد. ناحیه مغز پیشانی نقشی مهم در کنترل رفتار، برنامه ریزی و حل مسئله دارد.

۵- عملکرد مغز

مغز، عضو اصلی و کنترل کننده اعضا و جوارح بدن است. هر گونه اختلال در این عضو می تواند باعث به وجود آمدن بیماری شود و در مورد اسکیزوفرنی نیز این امر صادق است. مغز لیمبیک (Paleomammalian Cortex) در افراد مبتلا به این بیماری دارای فعالیت بیش از حد است که این امر باعث می شود تا شخص دچار توهم، هذیان، احساسات نامناسب و بی تفاوتی شود.

فعالیت بخش لیمبیک مغز در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر است.

۶- رشد و تکامل مغز

تحقیقات علمی نشان داده اند که اختلالات در مراحل اولیه رشد مغز، می تواند زمینه را برای ایجاد اسکیزوفرنی فراهم کند. در دوران جنینی، سلول های عصبی از محل تشکیل خود به مناطق مختلف مغز مهاجرت می کنند. اختلال در این فرآیند می تواند منجر به اتصالات غیر طبیعی بین مناطق مغز شود.

پس از مهاجرت نیز سلول های عصبی رشد می کنند و با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. این ارتباطات از طریق رشد دندریت ها (Dendrite) و تشکیل سیناپس ها (Synapse) ایجاد می شوند. در صورتی که هر گونه اختلال در این فرآیند ایجاد شود می تواند باعث ظاهر شدن این بیماری در افراد شود.

۷- محیط رحم

سبک زندگی مادر می تواند تاثیرات مهمی در سلامت جنین در محیط رحم بگذارد. عفونت ها و بیماری های مادر، سو‌ءتغذیه، مخاطرات اجتماعی و استرس مادر، مصرف مواد مخدر و الکل توسط مادر همه از عواملی هستند که می توانند بر روی محیط رحم تاثیر منفی بگذارند و در نتیجه این تاثیر منفی به مغز جنین آسیب می زند. آسیب به سلول های عصبی و ژن های جنین در نهایت زمینه را برای به وجود آمدن اسکیزوفرنی در آینده فراهم می کند.

۸- استرس دوران کودکی

افرادی که در کودکی تجربیات استرس زای شدیدی را تجربه کرده اند دارای درصد بالای احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی هستند. تجربیاتی مانند بدرفتاری و خشونت، سوء استفاده جنسی، غفلت عاطفی، فقدان والدین یا یکی از آنها، فقر و مشکلات اجتماعی از این جمله عوامل هستند.

موارد گفته شده می توانند باعث تغییر در مغز، اختلال در سیستم ایمنی و افزایش ترشح کورتیزول شوند که برای مغز بسیار سمی هستند و زمینه را برای ایجاد این بیماری فراهم می کنند.

۹- مصرف مواد مخدر

تاثیرات منفی مصرف مواد مخدر بر روی انسان بر هیچ کسی پوشیده نیست. این تاثیرات بر روی مغز نیز تاثیرات منفی دارد و می تواند زمینه را برای پیدایش بیماری اسکیزوفرنی فراهم کند. مصرف مواد مخدر می تواند باعث تشدید علائم بیماری، ایجاد علائم جدید، کاهش اثر داروها و ایجاد مشکلات اجتماعی شود که در نهایت به منزوی شدن فرد می انجامد.

مواد مخدر تاثیرات مخربی بر مغز دارد و می تواند زمینه را برای ظهور اسکیزوفرنی آماده کند.مواد مخدر می تواند باعث تداخل سیستم دوپامینی و افزایش استرس شود که ساختار و عملکرد مغز فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث به وجود آمدن این بیماری در فرد می شود.

علائم اسکیزوفرنی چیست؟

در اسکیزوفرنی، دسته بندی علائم به دو دسته مثبت و منفی تقسیم می شوند. این امر روشی رایج برای طبقه بندی علائم این اختلال پیچیده است. این دسته بندی درک ما را از ماهیت این بیماری بهتر و راحت تر می کند.

علائم مثبت شامل اضافه شدن یا اغراق در عملکردهای ذهنی طبیعی است که در افراد سالم وجود ندارد و علائم منفی کاهش یا فقدان عملکردهای ذهنی طبیعی است که نشان دهنده از بین رفتن یا ضعیف شدن توانایی ها و عملکردهای ذهنی است که در افراد سالم وجود دارد.

علائم اسکیزوفرنی:

شدت و ترکیب علائم اسکیزوفرنی در افراد مختلف بسیار متفاوت است و برخی از افراد ممکن است فقط چند علامت را تجربه کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است طیف وسیعی از علائم را داشته باشند.

تشخیص اسکیزوفرنی چگونه است؟

تشخیص اسکیزوفرنی، فرآیندی پیچیده است که نیازمند بررسی دقیق علائم، سابقه پزشکی و معاینات مختلف توسط متخصصان روانپزشکی است. مراحل کلی تشخیص اسکیزوفرنی شامل موارد زیر می‌باشد:

• ارزیابی علائم
• بررسی معیارهای تشخیصی
• ابزارهای کمکی

این نکته را مد نظر داشته باشید که تشخیص اسکیزوفرنی فرایندی پیچیده است و نیاز به زمان و تخصص دارد و هنوز هیچ تست واحدی برای تشخیص اسکیزوفرنی وجود ندارد.

۱- ارزیابی علائم

در آفریند تشخیص اسکیزوفرنی، ارزیابی دقیق علائم نقشی اساسی ایفا می کند. این امر به متخصصان روانپزشک کمک می کند تا ماهیت و شدت علائم را به درستی درک کنند و تشخیص درستی انجام دهند.

• مصاحبه بالینی: روانپزشک ممکن است با بیماری یا افراد خانواده او صحبت کند تا در مورد علائم، سابقه بیماری خانوادگی و عملکرد اجتماعی و شغلی آنها اطلاعات مفیدی جمع آوری کند.
• معاینات فیزیکی: در مورد تشخیص این بیماری متخصصان برخی از علل احتمالی را رد می کنند. این علل ممکن است بیماری جسمی یا سوء مصرف مواد باشد که فقط با معاینات فیزیکی قابل انجام است.

۲- بررسی معیارهای تشخیصی

تشخیص اسکیزوفرنی، یک فرآیند پیچیده است که نیازمند بررسی دقیق معیارهای تشخیصی موجود در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (Diagnostic and statistical manual of mental disorders) یا به اختصار DSM-5 است.

• علائم کلیدی: برای تشخیص این بیماری، فرد باید حداقل دو علامت اصلی را برای مدت زمان قابل توجهی مثلا ۶ ماه تجربه کند. علائم اصلی شامل: توهم، هذیان، گفتار آشفته، رفتار آشفته و منفی می باشند.
• اختلال در عملکرد: علائم باید به طور قابل توجهی در عملکرد اجتماعی، شغلی و یا سایر زمینه های مهم زندگی فرد اختلال ایجاد کنند.

۳- ابزارهای کمکی

در کنار مصاحبه های بالینی و معاینات فیزیکی، متخصصان روانپزشکی از ابزارهای کمکی مختلفی برای ارزیابی دقیق تر علائم و تشخیص اسکیزوفرنی استفاده می کنند. این ابزارها به روشن تر شدن تصویر بیماری و تشخیص بهتر کمک می کنند.

• مقیاس های ارزیابی: ممکن است از پرسشنامه ها یا مصاحبه های استاندارد برای ارزیابی شدت علائم و عملکرد فرد استفاده شود. این مقیاس ها شامل مقیاس ارزیابی علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی (PANSS)، مقیاس ارزیابی عملکرد اجتماعی (SOFAS) و مقیاس ارزیابی کیفیت زندگی (QOL) می شوند.
• آزمایشات تصویربرداری: در برخی موارد ممکن است از تصویر برداری مغز برای بررسی ناهنجاری های ساختاری یا عملکردی مغز استفاده شود. این تصویربرداری ها شامل MRI یا CT Scan می باشند.

درمان اسکیزوفرنی چگونه است؟

بحث درمان اسکیزوفرنی فرآیندی پیچیده و چند جانبه است که نیازمند همکاری متخصصان و همچنین مشارکت فعال بیمار و خانواده اوست. هدف اصلی از درمان این بیماری کاهش علائم، بهبود عملکرد و ارتقای کیفیت زندگی افراد مبتلا به آن است. مهم ترین روش های درمان اسکیزوفرنی عبارتند از:

• دارو درمانی
• روان درمانی
• مداخلات اجتماعی
• سبک زندگی سالم

به این نکته توجه داشته باشید که درمان این بیماری فرایندی فردی است و باید با توجه به نیازها و شرایط هر بیمار برنامه ریزی و اجرا شود. در ادامه هر مورد را شرح خواهیم داد:

۱- دارو درمانی

امروزه برای درمان اکثر بیماری ها داروهایی اختراع و تولید شده اند که به بیماران در بهبود هرچه سریع تر با عوارض کمتر کمک می کنند. در خصوص درمان اسکیزوفرنی نیز داروهایی در نظر گرفت شده اند که به داروهای ضد روان پریشی معروف هستند.این داروها که به عنوان پایه اصلی درمان اسکیزوفرنی شناخته می شوند، با مسدود کردن گیرنده های دوپامین مغز، به کنترل علائم اصلی مانند توهمات و هذیان ها کمک می کنند.

البته این داروها دارای دو نسل اول و دوم هستند که داروهای نسل دوم به دلیل عوارض جانبی کمتر، اغلب به عنوان داروی اصلی انتخاب می شوند.

۲- روان درمانی

روش های مختلفی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT)، روان پویایی و درمان های حمایتی به عنوان روان درمانی وجود دارند که در کنار مصرف داروها به بیماران اسکیزوفرنی کمک می کنند تا بهبود یابند. البته در کنار روان درمانی متخصصان توصیه می کنند تا افراد مبتلا به این بیماری مهارت های مقابله با آن را نیز بیاموزند. مهارت هایی مانند مدیریت استرس، حل مسئله و برقراری ارتباط موثر با افراد از این قبیل می باشند.

۳- مداخلات اجتماعی

در این قسمت از درمان به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک می کنند تا مهارت های لازم برای زندگی مستقل، اشتغال و عملکرد اجتماعی را یاد بگیرند. برنامه هایی مانند اشتراک گذاشتن تجربیات و احساسات و دریافت حمایت از افراد، دوستان و خانواده از این قبیل برنامه ها هستند.

خانواده و دوستان فرد مبتلا به اسکیزوفرنی تاثیر فراوانی بر کاهش علائم این بیماری دارند.

۴- سبک زندگی سالم

مزایای داشتن سبک زندگی سالم بر هیچ کسی پوشیده نیست و کسی شما را از داشتن آن منع نمی کند. داشتن یک رژیم غذایی سالم به همراه فعالیت بدنی منظم می تواند به بهبود سلامت جسمی و روحی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کند. داشتن خواب کافی برای سلامت روح و روان بسیار ضروری است و می تواند به افراد مبتلا کمک کند تا با این بیماری مقابله کنند.

نقش رژیم غذایی در اسکیزوفرنی

رژیم غذایی نقش مهمی در تغییرات بدنی افراد دارد. در حقیقت ما به چیزی تبدیل می شویم که می خوریم. طبق تحقیقات، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد رژیم غذایی سالم می تواند به طور بالقوه در بهبود علائم، ارتقای عملکرد و افزایش کیفیت زندگی افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کند.

طی یک تحقیق که توسط Grant Wahlbeck در جلد شماره 31 مجله اسکیزوفرنی در ژانویه سال 2018 میلادی منتشر شد، محققان دریافتند که رژیم غذایی کتوژنیک در مقایسه با رژیم غذایی معمولی می تواند علائم کلی این بیماری را به طور قابل توجهی بهبود بخشد. همچنین شواهد به دست آمد که نشان می‌داد که رژیم غذایی کتوژنیک ممکن است عملکرد شناختی و کیفیت زندگی را در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بهبود بخشد.

آنچه از مقاله اسکیزوفرنی آموختیم:

بیماری اسکیزوفرنی، ممکن است ریشه ارثی و ریشه در DNA ما داشته باشد. این بیماری دارای یک ژن مشخص که مسئول به وجود آمدن آن باشد، نیست و هنوز درمان قطعی برای آن پیدا نشده است. هر چند که محققان در حال یافتن ریشه های آن و در نهایت درمان آن هستند. نقش یک رژیم غذایی مناسب در بهبود علائم این بیماری بسیار پر رنگ است و به افراد کمک می کند تا این بیماری را به کنترل خود در آوردند.

سوالات متداول مقاله اسکیزوفرنی:

منابع

• https://irpsychiatry.ir/
• https://www.samhsa.gov/
• https://www.nimh.nih.gov/

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی از دوره صفوی در اروپا ؛ هیجان مدیر گالری کریستی هنگام تعریف کردن را ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر