«سوء تفاهم در گفت و گو» چگونه ایجاد می شود و برای اجتناب از آن چه کنیم؟

پس گام اول در ارتباطات کلامی، این است که کلمه ای که که گفته یا نوشته می شود، پیشتر در ذهن طرف مقابل وجود داشته باشد تا با شنیدن یا خواندن کلمه، تحریک شود و تبادر معنی صورت بگیرد.

خلاصه کلام این که: معنی در دل کلمات نیست بلکه معنی در درون انسان هاست. کلمات، تنها کاری که می کنند این است که آن "معنی از پیش آموخته" را تداعی می کنند. 

بنابر این، برای برقراری ارتباط باید بین «آن معنی که گوینده در نظر دارد» و «آن معنی که در ذهن مخاطب است»، تساوی برقرار شود. اگر گوینده می گوید "قاشق" و منظورش وسیله ای کوچک است که با آن غذا می خورند و در ذهن شنونده نیز همان وسیله تداعی شود، ارتباط برقرار شده است.

جوانی که به تازگی با فردی از یک شهر دیگر ازدواج کرده بود تعریف می کرد: همسرم به من گفت لطفا "چاقو" را بیاور. من به آشپزخانه رفتم و چاقوی بزرگ - که برای بریدن گوشت و هندوانه و ... به کار می رود - را آوردم. همسرم خندید و گفت: چرا "کارد" آوردی. می خواهیم میوه بخوریم.
اینجا بود که فهمیدم که در شهر ما و شهر آنها، چاقو و کارد برعکس همدیگر به کار می روند.
 
 اما مشکل جدی تر و سوءتفاهم زمانی شکل می گیرد که هم شما و هم مخاطب شما ، هر دو معنای عمومی کلمه ای را می دانید ولی در برداشت ها نسبت به آن کلمه اختلاف دارید.

زوج تازه نامزد کرده ای را در نظر بگیرید. مرد ازخانواده ای مؤمن به ارزش های دینی است ولی زن در خانواده ای رشد یافته که مانند تقید دینی ندارند.
یک روز آنها با هم قرار می گذارند که بیرون بروند. مرد جوان به نامزدش می گوید که با حجاب بیرون بیاید. زن جوان نیز آرایش ملایمی می کند. مانتویش را می پوشد و روسری اش را در حالی که بخشی از موهایش بیرون است سر می کند و به دیدار نامزدش می رود. 

مرد با دیدن او شوکه می شود و می گوید: مگر قرار نبود با حجاب باشی؟!
زن: من که حجاب دارم. این روسری را نمی بینی؟
مرد: این که حجاب نیست.
زن: اگر حجاب نیست پس چیست؟ بدون روسری که نیامده ام.
مرد: آرایش هم که کرده ای!
زن: تو به این می گویی آرایش؟

کاملاً مشخص است که در خانواده زن، صرف داشتن روسری حجاب تلقی می شده است اما در خانواده ای که مرد در آن رشد یافته است، معنای حجاب، پوشاندن کامل سر و بدن است.
همچنین در خانواده ای که زن رشد یافته ، آرایش ملایم ، اصلاً آرایش محسوب نمی شده بلکه یک کار روتین بوده است اما در خانواده مرد، استفاده از هر گونه لوازم آرایشی ، بدون توجه به کم یا زیاد بودنش ، آرایش کردن نامیده می شود.


* این مطلب توسط جعفر محمدی نوشته شده است.

---

*نتایج تفصیلی این تحقیق در کتاب ارزشمند "ارتباط شناسی" نوشته دکتر مهدی محسنیان راد توسط انتشارات سروش منتشر شده است.